فصل ششم - پایان خدمت

از ‌قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران
خدمت پرسنل در ارتش و وزارت دفاع و سازمانهای وابسته به آنها به یکی از صور زیر پایان می ‌یابد:
‌الف - شهادت.
ب - جانباز شدن.
ج - بازنشستگی.
‌د - بازخریدی.
ه - انتقال.
‌و - معلولیت.
‌ز - فوت.
ح - استعفاء.
ط - معافیت از خدمت.
ی - اخراج.
پرسنل در موارد زیر شهید و یا در حکم شهید محسوب میشوند:
‌الف - کشته شدن یا فوت در میدان نبرد به سبب ماموریت.
ب (اصلاحی 1376/07/29)- کشته شدن یا فوت در هر گونه ماموریت رزمی یا جنگی یا ویژه و در طول رفت و برگشت به سبب ماموریت.
ج - کشته شدن یا فوت در اسارت دشمن یا ضدانقلاب یا اشرار یا سارقین مسلح و یا قاچاقچیان.
د - کشته شدن در هرگونه حملات زمینی، هوایی و دریائی دشمن.
ه- - کشته شدن یا فوت در رفت و برگشت از منطقه عملیات تا محل مرخصی
‌و - کشته شدن توسط اشرار، سارقین مسلح و قاچاقچیان به سبب ماموریت.
‌ز - کشته شدن توسط ضدانقلاب و یا به سبب عملیات خرابکاری عوامل دشمن.
ح - کشته شدن در هرگونه آموزشهای رزمی و عملیات مانوری.
ط - کشته شدن حین آزمایش و تحقیقات در زمینه اسلحه و مهمات و وسائل جنگی و خنثی‌ سازی مواد منفجره و محترقه بسبب ماموریت.
ی - کشته شدن بسبب خدمت از طریق سوء قصد اعم از این که در ایام خدمت یا غیرخدمت باشد.
ک - فوت در اثر جراحات، صدمات و بیماریهای حاصله از موارد مندرج در بندهای بالا، مشروط بر اینکه جراحات یا صدمات مذکور علت ‌فوت باشد.
‌تبصره - منظور از ماموریت‌ های مندرج در این ماده کلیه وظایفی است که تحت همین عنوان به پرسنل اعم از انفرادی یا دسته جمعی از طرف یگان‌ مربوط واگذار میشود.
پرسنلی که یک یا چند عضو خود یا بخشی از آن را برای همیشه از دست دهند، یا بیش از یک سال به منظور درمان بستری گردند، و یا ‌به علت فقدان سلامتی، تمام یا بخشی از توان کاری خود را از دست بدهند و تا یک سال کارآئی خود را به دست نیآورند، چنانچه در یکی از موارد‌ مذکور در ماده فوق این وضعیت برای آنان بوجود آمده باشد جانباز و در سایر موارد معلول شناخته میشوند. ‌جانبازان و معلولین از نظر وضعیت خدمتی مشمول یکی از بندهای زیر خواهند شد:
‌الف - پرسنلی که خسارت وارده بر عضو یا اعضاء آنان و یا میزان کارآئی از دست رفته ایشان جزئی بوده و امکان ادامه خدمت بدون مشقت برای‌ آنان وجود داشته باشد به خدمت ادامه خواهند داد.
ب - پرسنلی که خسارات وارده بر عضو یا اعضاء آنان و یا میزان کارائی از دست رفته ایشان در حدی باشد که ادامه خدمت برای آنان توام با مشقت‌ باشد لکن شخصاً مایل به ادامه خدمت باشند به خدمت ادامه میدهند و در صورت عدم تمایل بازنشسته میگردند.
ج - پرسنلی که خسارت وارده بر عضو یا اعضاء آنان و یا میزان کارائی از دست رفته ایشان در حدی باشد که امکان ادامه خدمت را از آنان سلب ‌نماید و پرسنلی که بیش از یک سال بستری باشند بازنشسته میگردند.
‌تبصره 1 - تشخیص تطبیق وضعیت پرسنل با این ماده و بندهای آن از نظر پزشکی بر عهده کمیسیون عالی پزشکی میباشد.
‌تبصره 2 - پرسنلی که بر اساس این ماده بازنشسته می‌ گردند چنانچه حداکثر تا 5 سال پس از بازنشستگی سلامت خود را به نحوی بازیابند که به ‌تشخیص کمیسیون عالی پزشکی امکان ارجاع شغل به آنان وجود داشته باشد در صورتی که واجد صلاحیت اعاده به خدمت باشند با تمایل شخصی و‌با تصویب مقامات مذکور در ماده 78 این قانون با درجه یا رتبه قبل از بازنشستگی به خدمت اعاده میگردند.
جانبازان به تناسب آسیب وارده از یک ماه تا چهار سال ارشدیت برخوردار میگردند.
‌تبصره 1 - طبقه بندی صدمات وارده بر جانبازان و میزان ارشدیت استحقاقی طبق آییننامه ای خواهد بود که با توجه به آییننامه مشابه در بنیاد ‌شهید توسط ستاد مشترک تهیه و به تصویب فرماندهی کل میرسد.
‌تبصره 2 - تشخیص جانباز بودن پرسنل از نظر تطبیق وضعیت آنان با موارد مذکور در ماده 107 این قانون و همچنین تعیین میزان ارشدیت ‌استحقاقی هر یک از جانبازان بر عهده کمیسیون مذکور در ماده 120 این قانون میباشد.
‌تبصره 3 - مزایای شغل جانبازان بند ب ماده فوق که به خدمت ادامه میدهند صرف نظر از مشاغلی که به آنان محول میگردد معادل ‌مزایای شغل آنان در زمان جانباز شدن خواهد بود.
پرسنل مشمول این قانون با داشتن 30 سال خدمت یا 60 سال سن بازنشسته میشوند.
تبصره 1 - در مواقع استثنائی و نیاز ارتش و تمایل پرسنل، در صورت تصویب هیات مذکور در ماده 105 این قانون بازنشستگی به مدت محدود بتعویق خواهد افتاد.
تبصره 2 (اصلاحی 1372/05/20)- پرسنل ذکوری که دارای حداقل 25 سال سابقه خدمت و پرسنل اناثی که دارای حداقل 20 سال سابقه خدمت باشند می‌توانند شخصاً ‌تقاضای بازنشستگی نمایند قبول یا رد تقاضای آنان موکول به نظر نیرو و یا سازمان مربوط ‌باشد و صرف تقاضای بازنشستگی رافع مسئولیتهای محوله نخواهد بود.
‌تبصره 3 - در صورتی که پرسنل در طول اجرای تنبیه تنزیل درجه یا رتبه بازنشسته شوند با درجه رتبه تنبیهی بازنشسته خواهند شد.
‌تبصره 4 - تصویب بازنشستگی با رعایت مقررات این قانون به عهده مقامات مذکور در ماده 78 این قانون خواهد بود.
ارتش و وزارت دفاع و سازمانهای وابسته به آنها در موارد استثنائی می ‌توانند در صورت نیاز، پرسنل بازنشسته ‌ای را که صلاحیت اعاده ‌بخدمت داشته باشند و سن آنها بیش از 65 سال نباشد با تمایل شخصی آنان و تصویب هیات مذکور در ماده 105 این قانون با درجه یا رتبه و قدمت‌ خدمت قبل از بازنشستگی برای مدت محدود بخدمت اعاده نماید.
‌تبصره 1 - تقاضای بازنشستگی مجدد قبل از انقضاء مدت فوق ممنوع است لیکن سازمان می ‌تواند قبل از انقضاء مدت مزبور آنان را مجددا ً‌بازنشسته نماید.
‌تبصره 2 - پرسنلی که بخدمت اعاده میگردند از تاریخ اعاده، حقوق بازنشستگی آنان قطع شده و از حقوق درجه یا رتبه خود و مزایای شغل ‌مربوط استفاده می نمایند و از نظر کلیه امور استخدامی مانند سایر شاغلین با آنان رفتار و مدت خدمت جدید این قبیل پرسنل بر سنوات خدمت قبلی ‌اضافه و موجب تجدیدنظر در حقوق بازنشستگی آنان خواهد شد.
ارتش و وزارت دفاع و سازمانهای وابسته به آنها می ‌توانند از پرسنل بازنشسته مشمول این قانون و سایر بازنشستگان دولت با حفظ‌ وضعیت و حقوق بازنشستگی به طریق خرید خدمت استفاده نمایند.
‌تبصره - آییننامه اجرایی این ماده را وزارت دفاع با هم آهنگی ستاد مشترک و سازمان امور اداری و استخدامی کشور تهیه می‌ نماید.
نظامیان بازنشسته حق استفاده از لباس مخصوص نظامی را ندارند مگر در مواردی خاصی که استفاده از لباس نظامی از طرف ارتش‌ اعلام گردد.
پرسنل پس از انجام خدمت به میزان حداقل دو برابر مدت آخرین دوره آموزشی بعد از اتمام آن دوره، در صورتی که حداقل 5 سال بیش ‌از مجموع سنواتی که به هزینه ارتش تحصیل کرده ‌اند سابقه خدمت داشته باشند می‌ توانند تقاضای بازخریدی نمایند. تصویب این تقاضا با هم آهنگی ‌نیرو یا سازمان ذیربط به عهده مقامات مذکور در ماده 78 این قانون خواهد بود.
‌تبصره - در زمان جنگ و مواقع بحرانی و شرایطی که احتمال وقوع جنگ وجود دارد تصویب تقاضای بازخریدی به عهده شورای عالی دفاع میباشد.
به پرسنلی که سوابق خدمتی آنان بازخرید میشود به ازاء هر سال خدمت قابل احتساب از نظر بازنشستگی مبلغی معادل یک برابر و‌ نیم آخرین حقوق و مزایا پرداخت خواهد شد.
‌تبصره - در صورتی که پرسنل در طول اجرای تنبیه تنزیل دائمی درجه یا رتبه بازخرید شوند با درجه یا رتبه تنبیهی بازخرید خواهند شد.
ارتش می‌ تواند در صورت نیاز پرسنل بازخرید شده ‌ای را که صلاحیت اعاده بخدمت داشته باشند و از مدت برکناری آنان بیش از 5‌ سال نگذشته باشد با تقاضای شخصی و تصویب مقامات مذکور در ماده 78 این قانون فقط برای یکبار با درجه یا رتبه و قدمت خدمت قبلی بخدمت‌ اعاده نماید. این قبیل پرسنل باید وجوهی را که بابت بازخرید سوابق خدمت دریافت داشته ‌اند مسترد دارند.
در صورت درخواست یکی از وزارتخانه ‌ها، موسسات دولتی یا وابسته به دولت یا نهادهای انقلاب اسلامی پرسنل با تمایل شخصی و‌هم آهنگی نیرو یا سازمان مربوط با تصویب مقامات مذکور در ماده 78 این قانون منتقل میگردند.
‌تبصره 1 - در زمان جنگ و شرایط بحرانی و مواقعی که احتمال وقوع جنگ وجود دارد انتقال پرسنل با تصویب شورای عالی دفاع امکان‌ پذیر است‌ و در شرایط مزبور در صورت امر فرماندهی کل، پرسنل منتقل شده به سازمانهای دیگر، اعاده می ‌گردند.
‌تبصره 2 - اداره بازنشستگی و بیمه ارتش مکلف است کسور بازنشستگی و بیمه پرسنل منتقل شده (‌اعم از سهم دولت و پرسنل) را به سازمان ‌مربوط واریز نماید.
تبصره 3 - پرسنلی که از ارتش، منتقل شده ‌اند در صورت داشتن کارآئی لازم و صلاحیت اعاده بخدمت با همان درجه یا رتبه و سابقه قبل از انتقال‌ ممکن است با تصویب مقامات مذکور در ماده 78 این قانون اعاده گردند.
پرسنلی که به یکی از بیماریهائی که قانون، شرایط ویژه‌ ای برای مستخدمین مبتلا به آنها پیش‌ بینی نموده است، از قبیل سل و سرطان‌ مبتلا شوند، از تسهیلات آن قوانین برخوردار خواهند شد.
موارد فوت در حین انجام وظیفه یا به سبب آن به شرح زیر است:
‌الف - فوت در محل خدمت و همچنین در حال رفت و برگشت یا خارج از محل خدمتی در ارتباط با امور خدمتی.
ب - فوت در طول ماموریت غیر از موارد مذکور در ماده 107 این قانون از لحظه ابلاغ تا خاتمه ماموریت در ارتباط با ماموریت.
ج - چنانچه پرسنل در ساعات خدمت یا به سبب امور خدمتی یا در طول ماموریت بیمار شده و یا در اثر حوادث و سوانح مصدوم و مجروح‌ گردیده و بعداً فوت شوند.
‌د - فوت در اثر بیمارهای ناشی از موقعیت یا شرایط خاص خدمتی.
ه - فوت در رفت و برگشت از مرخصی.
‌تبصره - فوت در غیر از موارد مذکور در این ماده فوت عادی محسوب میگردد.
برای تشخیص شهید، جانباز، فوت در حین انجام وظیفه یا بسبب آن، فوت عادی و همچنین تشخیص موارد مختلف معلولیت حسب‌ مورد در وزارت دفاع، ستاد مشترک، نیروها و سازمانهای مربوط کمیسیونهایی با عضویت اعضاء زیر تشکیل میگردد:

‌الف - مسئول امور پرسنلی یا جانشین وی.
ب - رییس بازرسی یا جانشین او.
ج - متصدی امور قضایی یا حقوقی.
‌د - نماینده فرمانده یگان یا سازمان مربوط.
ه- - یکنفر پزشک (رئیس بهداری مربوط یا نماینده او).
‌و - مسئول عقیدتی سیاسی یا نماینده او.
‌ز - مسئول امور شهدا یا نماینده او.
ح - مسئول سازمان حفاظت اطلاعات یا نماینده او.
چنانچه نظریه کمیسیون مندرج در ماده فوق ظرف مدت یکماه از تاریخ ابلاغ مورد اعتراض جانباز یا معلول یا یکی از وراث شهدا یا‌ متوفی قرار گیرد صدور رای نهایی بر عهده کمیسیون تجدیدنظر که از مقامات زیر تشکیل میگردد میباشد:

‌الف - رییس اداره یکم ستاد مشترک یا جانشین او.
ب - رییس اداره بهداری ستاد مشترک یا جانشین او.
ج - معاون اداری وزارت دفاع یا جانشین او.
‌د - رییس اداره بازنشستگی و بیمه ارتش یا جانشین او.
ه- - معاون پرسنلی نیروی مربوط یا جانشین او.
‌و - مسئول سازمان عقیدتی سیاسی ارتش یا نماینده او.
‌ز - مسئول سازمان حفاظت اطلاعات ارتش یا جانشین او.
آییننامه اجرایی مواد 107 و 119 و 120 و 121 این قانون توسط وزارت دفاع و با هم آهنگی ستاد مشترک و نیروها تهیه میگردد.
استعفاء پرسنل در صورت تقاضای شخصی و طی دو برابر مدت تحصیل و حداقل مدت خدمت که در قرارداد استخدامی تعیین می‌گردد و از 5 سال کمتر نمی‌باشد با تصویب مقامات مذکور در ماده 87 این قانون انجام می پذیرد.
تبصره 1 - در موارد استثنائی و عسر و حرج پرسنل قبل از مدت یاد شده در این ماده استعفای پرسنل با تقاضای شخصی آنان با پیشنهاد فرمانده نیرو و یا سازمان مربوطه و تصویب هیات موضوع ماده 115 این قانون صورت می‌گیرد و در صورت تصویب استعفاء افراد مستعفی به شرح زیر موظفند هزینه های آموزشی را پرداخت نمایند:
الف (اصلاحی 1375/11/28)- محصلین دوره‌های آموزشی بدو خدمت در سپاه، ستاد کل و وزارت و سازمانهای وابسته به آنها و یا به هزینه آنها به میزان دو برابر کل هزینه‌های‌ مدت تحصیل.
ب - پرسنلی که علاوه بر سنوات آموزشی مدتی خدمت نموده‌اند به میزان یک دوم مدت مزبور از پرداخت هزینه سنوات آموزشی معاف می‌باشند.
تبصره 2 - در محاسبه مبلغی که برای تحصیل پرسنل صرف شده است کمک هزینه تحصیلی حقوق و مزایای پرداختی به آنان در مدت تحصیل، هزینه های جاری تحصیلی در مراکز آموزشی، وجوهی که بابت شهریه به موسسه های آموزشی پرداخت شده است، فوق العاده ماموریت آموزشی در داخل یا خارج از کشور و هزینه نوشت افزار و تهیه مدارک تحصیلی خوراک و پوشاک منظور می‌گردد.
تصویب استعفاء در زمان جنگ و شرایط بحرانی و مواقعی که احتمال وقوع جنگ وجود دارد، در اختیار شورای عالی دفاع میباشد.
پرسنل مستعفی در صورت نیاز یکی از نیروها یا سازمانها با تقاضای شخصی و داشتن صلاحیت اعاده بخدمت در صورتی که مدت بر‌کناری آنان بیش از 5 سال نباشد با تصویب مقامات ماده 78 این قانون با حفظ درجه یا رتبه و قدمت خدمت قبل از استعفاء ممکن است فقط برای یکبار بخدمت اعاده شوند. این پرسنل باید وجوهی را که در زمان استعفاء دریافت داشته ‌اند مسترد نمایند و متقابلا وجوهی را که پرداخت نموده‌ اند به‌ آنان بازگردانده میشود.
پرسنلی که تا 4 سال پس از حداقل مدت توقف در درجه یا رتبه صلاحیت نیل به ترفیع را به دست نیآورند و همچنین پرسنلی که فاقد ‌توانائی لازم برای انجام وظایف متناسب با درجه یا رتبه و تخصص مربوط باشند و نیز پرسنلی که ادامه خدمت آنها به مصلحت ارتش و وزارت دفاع و‌ سازمانهای وابسته به آنها نبوده و در حد اخراج نباشند با تشخیص هیاتهای رسیدگی موضوع ماده 104 این قانون از خدمت معاف گردیده و با درج در‌ فرمان همگانی با آنان به ترتیب زیر رفتار میشود:
‌چنانچه حداقل 20 سال سابقه خدمت داشته باشند در ردیف بازنشستگان منظور خواهند شد و در غیر این صورت سوابق خدمتی آنان بر اساس مقررات‌ این قانون بازخرید میگردد.
ارتش می ‌تواند در موارد حذف و یا تعدیل سازمان، پرسنل مربوط را مشروط بر اینکه در سازمانهای دیگر ارتش شغل مناسبی برای‌ آنان وجود نداشته باشد با داشتن 15 سال سابقه خدمت بازنشسته و کمتر از 15 سال را بازخرید نماید. به مدت خدمت مشمولین این ماده فقط از نظر ‌احتساب وجوه بازخریدی و حقوق بازنشستگی 5 سال اضافه میگردد لیکن در هر صورت سنوات موثر در حقوق بازنشستگی آنها از 30 سال بیشتر‌ نخواهد بود.
‌تبصره - کسور مربوط به سنوات اضافه شده از محل اعتبارات وزارت دفاع تامین میگردد.
تصویب بازنشستگی و بازخریدی موضوع مواد 126 و 127 این قانون به عهده مقامات مذکور در ماده 78 این قانون خواهد بود.
‌تبصره - حذف یا تعدیل سازمان منوط به تصویب فرماندهی کل میباشد.
پرسنل در موارد زیر با حکم دادگاه صالح و یا رای هیاتهای رسیدگی موضوع ماده 104 این قانون اخراج میگردند.
‌الف - از دست دادن صلاحیت ادامه خدمت.
ب - ارتکاب تخلفات انضباطی موجب اخراج از خدمت.