فصل دوم - کیفیت انتخابات

هر گاه در فاصله ده روز پیش از رای ‌گیری یکی از نامزدهائی که صلاحیت او طبق این قانون احراز شده فوت کند انتخابات به مدت دو‌ هفته به تاخیر می‌افتد.

چنانچه در مرحله اول برای هیچ یک از داوطلبان اکثریت مطلق حاصل نگردید انتخابات دو مرحله‌ ای خواهد شد بدین معنی که دو ‌نامزدی که بیشترین آراء را در مرحله اول داشته‌ اند در انتخابات مرحله دوم شرکت میکنند.

چنانچه در هر مرحله از انتخابات ریاست جمهوری به هر دلیل، فقط یک نامزد در جدول انتخابات باقی بماند بلافاصله دستور‌ شروع مجدد انتخابات صادر میشود.

(اصلاحی 1403/03/01)- در هر مرحله انتخاباتی هر شخص واجد شرایط میتواند فقط یک بار با ارائه شناسنامه یا کارت ملی خود جهت احراز هویت رای دهد.

تبصره (اصلاحی 1392/03/20)- رای ‌دهندگان در خارج از کشور در صورت همراه نداشتن شناسنامه و شماره ملی می‌ توانند با ارائه گذرنامه معتبر ایرانی، رای دهند.

اخذ رای در داخل و خارج کشور در یک روز انجام میشود و مدت آن 10 ساعت است و در صورت ضرورت قابل تمدید میباشد.

تبصره 1 - تشخیص ضرورت و مدت تمدید اخذ رای در سراسر کشور به عهده وزیر کشور است.

تبصره 2 - اخذ رای باید در روز جمعه انجام گیرد.

کلیه وزارتخانه‌ ها، سازمانها و ادارات دولتی و موسسات وابسته به دولت و نهادهای انقلابی موظفند که حسب درخواست وزارت کشور،‌ استانداران، فرمانداران و بخشداران، کارکنان و سایر امکانات خود را تا خاتمه انتخابات در اختیار آنان قرار دهند، بدیهی است مدت همکاری کارکنان ‌مذکور جزء ایام ماموریت نامبردگان محسوب خواهد شد.

تبصره - کلیه نهادها و ارگانهای فوق‌ الذکر موظفند حسب درخواست شورای نگهبان و هیات های منصوب از جانب آن، کارکنان خود را در اختیار آنان ‌قرار دهند و همچنین وزارت کشور، استانداران، فرمانداران و بخشداران موظفند امکانات لازم را در اختیار آنان قراردهند.

(اصلاحی 1391/10/26)- انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا همزمان برگزار می‌ گردد و وزارت کشور موظف است تمهیدات لازم برای انتخابات شوراها را نیز فراهم نماید و چنانچه همزمان انتخابات دیگری نیز برگزار گردد، در هر شعبه ثبت‌ نام و اخذ رای با اعضای واحد، صندوق‌ های مجزا برای هر انتخابات در نظر بگیرد.

تبصره 1- در صورتی که در اثر موجبات مذکور در اصل یکصد و سی و یکم (131) قانون‌اساسی، دوره ریاست جمهوری قبل از چهار سال به پایان برسد، مجلس جهت هم‌زمان شدن انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا با انتخابات ریاست‌جمهوری از طریق توقف یا تمدید دوره شورا‌های اسلامی در چهارچوب قانون اساسی تصمیم‌گیری خواهد کرد.

تبصره 2 (الحاقی 1403/03/01)- انتخابات هفتمین دوره شورهای اسلامی شهر و روستا از شمول این ماده، مستثنی و در سال 1404 برگزار می‌شود. دوره هفتم شوراهای اسلامی شهر و روستا به صورت سه‌ساله است و انتخابات دوره‌های بعد همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مکلف است برنامه‌ های آموزش انتخاباتی را که وزارت کشور یا هیات مرکزی نظارت منتخب ‌شورای نگهبان ضروری تشخیص میدهند، و همچنین کلیه اعلامیه‌‌ها و اطلاعیه‌‌های مربوط به انتخابات را از شبکه سراسری یا محلی صدا و سیمای ‌جمهوری اسلامی ایران، پخش نماید.

ماموران انتظامی در حدود قانون موظف به ایجاد نظم و جلوگیری از هرگونه بی ‌نظمی در جریان انتخابات و حفاظت صندوق‌ها میباشند. ‌نیروهای نظامی و انتظامی حق دخالت در امور اجرایی و نظارت در انتخابات را ندارند.

در موارد ذیل با تایید هیات نظارت یا نماینده وی برگ‌های رای باطل ولی جزء آراء ماخوذه محسوب و مراتب در صورتجلسه، قید و آراء‌ مذکور ضمیمه صورتجلسه خواهد شد:
1 - آراء غیر قابل خواندن.
2 - آرائی که از طریق خرید و فروش به دست آمده باشد.
3 (منسوخه 1372/01/17)- آرایی که دارای نام رای‌ دهنده، یا امضا یا اثر انگشت وی باشد.
4 (منسوخه 1372/01/17)- آرائی که کلاً حاوی اسامی غیر از نامزدهای تایید شده باشد.
5 - آرائی که سفید به صندوق ریخته شده باشد.

در موارد ذیل با تایید هیات نظارت یا نماینده وی برگ‌های رای باطل و جزء آراء ماخوذه محسوب نشده و مراتب در صورتجلسه قید و ‌آراء مذکور ضمیمه صورتجلسه خواهد شد.
1 - صندوق فاقد لاک و مهر انتخاباتی باشد.
2 - آراء زائد بر تعداد تعرفه باشد.
3 - آراء کسانی که به سن قانونی رای دادن نرسیده باشند.
4 - آرائی که با شناسنامه افراد فوت شده یا غیر ایرانی داده شده باشد.
5 - آرائی که با تقلب و تزویر (‌در تعرفه‌ ها، آراء، صورتجلسات، شمارش) به دست آمده باشد.
6 - آرائی که با شناسنامه غیر یا جعلی اخذ شده باشد.
7 - آراء تکراری.
8 - آرائی که با شناسنامه کسانی که حضور ندارند اخذ شده باشد.
9 (منسوخه 1372/01/17)- آرایی که فاقد مهر انتخاباتی باشد.
10- آرائی که از طریق تهدید به دست آمده باشد.
11 - آرائی که روی ورقه غیر از برگ رای نوشته شده باشد.

تبصره 1 - کل آراء مندرج در صورتجلسه ‌ای که صندوق اخذ رای آن فاقد اوراق رای یا برگ‌های تعرفه باشد، باطل و جزء آراء ماخوذه محسوب‌ نخواهد شد.

تبصره 2 (اصلاحی 1372/01/17)- به تعداد آراء زائد مذکور در بند 2 به قید قرعه از کل برگ‌های رای کسر می‌شود.

قبل از شروع رای‌ گیری باید در حضور نماینده یا نمایندگان هیات نظارت، صندوق‌های خالی، بسته و ممهور به مهر شعبه ثبت نام و اخذ‌ رای گردد و در صورتجلسه‌ای که قبل از شروع رای‌ گیری انتخابات توسط اعضای صندوق در محل اخذ رای تنظیم میگردد، نماینده یا نمایندگان هیات ‌نظارت شعبه مربوطه، تعداد صندوق‌ها و خالی بودن آنها را گواهی نمایند و در صورتی که در جریان رای ‌گیری نیاز باشد که صندوقی را اضافه نمایند باید ‌به همین ترتیب عمل نموده و صورتجلسه گردد.

(اصلاحی 1391/10/26)- وزارت کشور مجری برگزاری انتخابات ریاست جمهوری است و زیر نظر هیات اجرایی مرکزی انتخابات با ترکیب اعضای ذیل اقدام می‌ نماید:
1- وزیر کشور (به عنوان رئیس هیات)
2- یکی از اعضای هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی با انتخاب مجلس (بدون حق رای)
3- دادستان کل کشور
4- وزیر اطلاعات
5 - تعداد هفت نفر از شخصیت‌ های دینی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به عنوان معتمدان مردمی به ترتیب مقرر در تبصره‌ های (1) و (2) این ماده

تبصره 3 (الحاقی 1391/10/26)- هیچ یک از اعضای هیات اجرایی مرکزی انتخابات نباید نامزد انتخابات ریاست جمهوری باشند.

تبصره 4 (الحاقی 1391/10/26)- اولین جلسه با دعوت وزیر کشور تشکیل می‌ شود و دبیر ستاد انتخابات کشور به پیشنهاد وزیر کشور و تایید هیات اجرایی مرکزی انتخاب می‌ گردد. مسئولیت دبیری هیات اجرایی مرکزی نیز بر عهده دبیر ستاد انتخابات است.

تبصره 5 (الحاقی 1391/10/26)- نایب رئیس هیات اجرایی مرکزی انتخابات با رای اکثریت و از بین اعضای هیات انتخاب می‌ شود.

تبصره 6 (الحاقی 1391/10/26)- تصمیمات هیات اجرایی مرکزی انتخابات نباید موجب تداخل در وظایف و اختیارات نظارتی شورای نگهبان در ارتباط با انتخابات ریاست جمهوری گردد؛ در غیر این صورت تصمیمات مذکور، باطل و هرگونه اقدامی در این جهت ممنوع است. مرجع تشخیص موضوع این تبصره، شورای نگهبان است.

تبصره 7 (الحاقی 1391/10/26)- جلسه هیات اجرایی مرکزی انتخابات با حضور نه نفر رسمیت می‌ یابد و مصوبات آن با رعایت تبصره (6) این ماده با رای حداقل هفت نفر از اعضاء قابل اجراء است.

تبصره 8 (الحاقی 1391/10/26)- نتیجه شمارش آراء انتخابات ریاست جمهوری پس از وصول گزارش هیات اجرایی مرکزی به وسیله وزیر کشور اعلام می‌ شود و تایید نهایی صحت انتخابات بر عهده شورای نگهبان است.

تبصره 9 (الحاقی 1391/10/26)- وزارت کشور با اطلاع هیات اجرایی مرکزی انتخابات می‌ تواند مامورانی برای بازرسی و کنترل جریان انتخابات به طور ثابت یا سیار به شهرستان‌ ها، بخشها و شعب ثبت نام و اخذ رای اعزام کند.

ارتکاب امور ذیل جرم محسوب میشود:
1 - خرید و فروش رای.
2 - تقلب و تزویر در اوراق تعرفه یا برگ رای یا صورتجلسات.
3 - تهدید یا تطمیع در امر انتخابات.
4 - رای دادن با شناسنامه جعلی.
5 - رای دادن با شناسنامه دیگری.
6 - رای دادن بیش از یکبار.
7 - اخلال در امر انتخابات.
8 - کم و زیاد کردن آراء یا تعرفه‌ ها.
9 - تقلب در رای‌ گیری و شمارش آراء.
10 - رای گرفتن با شناسنامه کسی که حضور ندارد.
11 (اصلاحی 1391/10/26)- توصیه به انتخاب کاندیدای معین از طرف اعضاء شعبه اخذ رای اعم از مجریان یا ناظران یا هر فرد دیگر محل صندوق رای به رای دهنده.
12 - تغییر و تبدیل یا جعل و یا ربودن و یا معدوم نمودن اوراق و اسناد انتخاباتی از قبیل تعرفه و برگ رای و صورتجلسات و تلکس و‌ تلفنگرامها و تلگرافها.
13 - باز کردن و یا شکستن قفل و محل نگهداری و لاک و مهر صندوقهای رای بدون مجوز قانونی.
14 - جابجائی، دخل و تصرف و یا معدوم نمودن اسناد انتخاباتی بدون مجوز قانونی.
15 - دخالت در امر انتخابات با سند مجعول.
16 - ایجاد رعب و وحشت برای رای دهندگان یا اعضای شعب ثبت نام و اخذ رای با اسلحه یا بدون اسلحه در امر انتخابات.
17 - دخالت در امر انتخابات با سمت مجعول و یا به هر نحو غیر قانونی.

تبصره 1 (اصلاحی 1391/10/26)- چنانچه وقوع جرایم مندرج در ماده فوق موجب گردد که جریان انتخابات در یک یا چند شعبه ثبت نام و اخذ رای از مسیر قانونی خود‌ خارج شود و در نتیجه کلی انتخابات موثر باشد مراتب وسیله وزارت کشور به منظور طرح در شورای نگهبان به هیات مرکزی نظارت اعلام می‌ گردد.