فصل اول - پذیرش و تشخیص

پذیرش زندانی یا متهم بازداشتی، از هنگامی آغاز می‌شود که وی به موجب برگ قرار یا محکومیت لازمالاجرا به وسیله مأمور صلاحیت دار با کارت شناسایی رسمی، به موسسه معرفی شود. برگ بازداشت یا محکومیت هر یک از متهمان یا محکومان باید ضمن ثبت در سامانه، به صورت جداگانه صادر شود و در آن علاوه بر درج امضاء و مهر مقام قضایی رسیدگیکننده، باید مشخصات کامل زندانی شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، شهرت، جنس، سن، شماره شناسنامه، شماره ملی، شماره گذرنامه یا ویزای تبعه خارجی، وضعیت تأهل، دین و مذهب، تابعیت، میزان تحصیلات، شغل، وضعیت ظاهر جسمانی، نشانی محل سکونت و کدپستی آن، جرم موضوع اتهام یا محکومیت، درجات قانونی و قضایی مجازات تعزیری، نوع و میزان قرار تأمین، شماره قرار یا حکم و تاریخ آن، میزان مجازات و محکومیت مالی، تاریخ شروع بازداشت، روزهای بازداشت قبلی و سوابق کیفری و ساعت تحویل زندانی به مأمور، ذکر شود.
تبصره - پذیرش زندانی در موسسه از ساعت 8 لغایت 22 انجام میپذیرد.

در خصوص زندانیانی که وفق قوانین و مقررات از سوی شعب بدوی و تجدیدنظر سازمان تعزیرات حکومتی یا بازرس کل استان، به موسسه معرفی و اعزام می‌شوند، برگ اعزام باید حسب مورد به مهر و امضای رئیس شعبه رسیدگی کننده و یا بازرس قضایی، رسیده باشد.

در مواردی که نام و نام خانوادگی، نام پدر، نوع اتهام، شماره و تاریخ برگ بازداشت یا محکومیت، نوع و میزان قرار یا محکومیت به صورت کامل به سامانه سجازا ارسال نشود و یا به دلیل قلم خوردگی یا لاک گرفتگی مخدوش باشد و همچنین در مواردی که برگ معرفی بدون مهر یا امضای مقام قضایی یا مرجع قانونی صلاحیت دار باشد و امکان پیگیری و رفع نقص فوری فراهم نباشد، در آن صورت موسسه باید ضمن خودداری از پذیرش فرد، علت عدم پذیرش را منعکس کند. چنانچه فرد معرفی شده مجهول الهویه باشد، عدم ذکر مشخصات هویتی مانع پذیرش نخواهد بود و موسسه و مقام قضایی باید به هر نحو ممکن مشخصات دقیق را به دست آورده و در سوابق ثبت کنند. در مواردی که برگ قرار یا محکومیت از طریق شبکه ارتباطی بین مراجع قضایی و موسسه ارسال می‌شود، اوراق مذکور باید حاوی مشخصات کامل زندانی با مهر و امضای الکترونیکی مقام قضایی بازداشت کننده باشد و رونوشتی از آن در اختیار مأمور بدرقه قرار گیرد.

مدیرکل زندان های هر استان فهرست مراجع صلاحیتدار قانونی که به موجب قوانین مجاز به معرفی اشخاص به موسسه های کیفری هستند را به مراکز و مسئولان محلی مربوط و موسسه های تابعه اعلام می کند و همچنین میزان فضای آزاد یا ظرفیت پذیرش موسسه های استان را به صورت برخط و با رعایت ملاحظات امنیتی در اختیار رئیس کل دادگستری استان و مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان قرار می دهد.

در ابتدای ورود متهم یا محکوم به موسسه، ابتدا تحت نظارت افسر نگهبان، بازرسی کامل بدنی انجام و وسایل ممنوع و اشیای قیمتی و وجه نقد، ضمن عکسبرداری و تنظیم صورتجلسه و ثبت در سامانه، اخذ و سپس رسید وسایل و همچنین کارت اعتباری در اختیار وی قرار می‌گیرد تا در محدوده مقررات و ضوابط موسسه، در طول مدت حبس یا بازداشت، بتواند از فروشگاه های داخل موسسه، مایحتاج خود را تهیه کند. وجوه باقیمانده در کارت اعتباری هنگام آزادی زندانی به وی مسترد می‌شود. چنانچه در زمان آزادی زندانی پرداخت وجه امکان پذیر نباشد، بانک عامل موظف است در کلیه شعب خود در سراسر کشور، با درخواست زندانی آزاد شده، باقیمانده موجودی حساب بانکی وی در موسسه را مسترد و یا در اسرع وقت و حداکثر ظرف مدت چهل و هشت ساعت، این وجوه را به شماره حسابی که زندانی هنگام پذیرش اعلام کرده است واریز کند.

در خصوص اشیاء و لوازم همراه زندانی به شرح زیر اقدام می‌شود:
الف - تحویل به یکی از بستگان یا آشنایان زندانی به درخواست وی و با ثبت صورت مجلس در دفاتر نگهبانی، انبار موسسه و پرونده زندانی؛
ب - ارسال از طریق پست یا به هر وسیله مطمئن دیگری برای بستگان زندانی به درخواست کتبی و با پرداخت هزینه توسط وی و اقدام به بسته بندی و لاک و مهر مرسوله و تنظیم صورت مجلس و ذکر مشخصات و محتویات و اخذ اثر انگشت زندانی توسط موسسه و تأیید مراتب توسط مسئول امور نگهبانی و انبارداری؛
پ - نگهداری اسناد، اشیاء و لوازم شخصی و قیمتی زندانی در محلی غیر از موسسه مانند صندوق امانات و یا توسط بانک ها یا بخش خصوصی طرف قرارداد و تفاهم با موسسه، به درخواست کتبی زندانی و پرداخت هزینه توسط وی و پس از موافقت رئیس موسسه، منوط به آن که تحویل، ارسال و یا نگهداری لوازم زندانی در مکانی غیر از موسسه فاقد منع قانونی باشد یا به دستور کتبی مقام قضایی یا قانونی مربوط منع نشده باشد؛
ت - در غیر از موارد فوق، مسئول اموال زندانیان مکلف به دریافت وسایل و امانت های زندانی و تنظیم و ارائه رسید در سه نسخه برای تسلیم به زندانی،درج در پرونده و نگهداری در صندوق یا کیسه پلمب شده اموال و همچنین مکلف به نگهداری مناسب وسایل و امانت ها است تا در هنگام آزادی یا انتقال یا مرخصی، با اخذ رسید به وی مسترد شود. ثبت اموال زندانی برابر فرم ابلاغی سازمان انجام می‌شود. واحد مذکور مجهز به دوربین مداربسته بوده و موظف به ارائه خدمات مستمر است.

بازرسی بدنی و همچنین بازرسی از لوازم همراه زندانی هنگام ورود و خروج از موسسه و آسایشگاه الزامی است و این بازرسی و تحویل لوازم باید در اتاقی مجهز به دوربین و توسط مأموران حفاظت فیزیکی آموزش دیده هم جنس و تا حد امکان با استفاده از تجهیزات الکترونیکی صورت گیرد. بازرسی بدنی بدون لباس یا بازرسی مواضع داخلی بدن متهمان و محکومان ممنوع است، مگر در صورت ضرورت به تشخیص مسئول بخش پذیرش و مشروط به انجام آن در خلوت، بدون وجود دوربین و توسط کارکنان آموزش دیده و با رعایت اصول اخلاقی و موازین بهداشتی.

هنگام تحویل زندانی به موسسه، وضعیت ظاهری و جسمانی وی کنترل و در فرم رسید زندانی درج می‌شود. فرم رسید پس از پذیرش زندانی، با ذکر تاریخ و ساعت تحویل در سه نسخه تهیه و یک نسخه آن حضوراً به مأمور بدرقه تحویل، یک نسخه در پرونده زندانی درج و نسخه دیگر به مرجع قضایی مربوط ارسال می‌شود. در صورت داشتن بیماری حاد یا شرایط جسمانی وخیم یا هر گونه جراحت و صدمه بدنی، ناتوانی، خالکوبی، علائم ویژه و ویژگیهای غیر طبیعی در بدن زندانی، مراتب در صورتجلسه ثبت می‌شود و در صورت وجود آثار ضرب و جرح و صدمه جدی و یا طرح ادعایی از سوی متهم یا محکوم در این خصوص، پیش از پذیرش ضمن گرفتن عکس از آثار صدمات و جراحات، به بهداری موسسه معرفی، معاینه و مراتب صورتجلسه می‌شود و به امضا و اثر انگشت مأمور بدرقه میرسد و موارد بلافاصله به نحو مکتوب به رئیس موسسه گزارش می‌شود تا ضمن ثبت موضوع، به مرجع قضایی ذی ربط نیز اعلام شود.

به همراه زندانی مجروح، مصدوم و بیمار که از بیمارستان ترخیص و برای پذیرش به موسسه معرفی می‌شود، باید خلاصه پرونده پزشکی نیز تحویل شود. در صورت لزوم مراجع قضایی ذی ربط مراکز درمانی و بیمارستانی را مکلف به تحویل میکنند. زندانی واجد بیماری حاد یا شرایط جسمانی وخیم و یا مجروح و یا مصدوم بر حسب نظر پزشک موسسه یا پزشک معتمد که نیازمند مراقبتهای پزشکی، درمانی و بیمارستانی است، تا زمان تثبیت وضعیت و بهبودی پذیرش نمی شود و توسط ضابطان مربوط به مرکز درمانی معرفی و مراتب بلافاصله به مرجع قضایی مربوط منعکس می‌شود.

به محض ورود متهم یا محکوم به بخش پذیرش، اطلاعات هویتی و قضایی وی به صورت سیستمی از سامانه سمپ به سامانه موسسه ارسال و برای تهیه کارت شناسایی داخلی از وی عکسبرداری میگردد و سپس نماینده مرکز تشخیص هویت نیروی انتظامی مستقر در موسسه، ضمن عکس برداری و احراز هویت از زندانی(محکوم)، ترجیحاً با استفاده از روشهای نوین و مناسب مانند روشهای الکترونیک و زیستسنجی (بیومتریک) و انگشت نگاری از تمامی انگشتان هر دو دست و به صورت الکترونیکی به عمل می آورد و متعاقباً نسخه دیجیتال تهیه شده نهایی قابل رویت و دسترسی در سامانه سجازا، اداره کل عفو و بخشودگی و سجل کیفری قوه قضاییه و مرکز تشخیص هویت ناجا می‌باشد.
تبصره 1- انگشت‌نگاری از «متهمان»، ممنوع است مگر این که از طریق شماره ملی یا راه کار مشابه مانند استفاده از روشهای نوین و مناسب و شیوه‌های مدرن مانند روشهای الکترونیک و زیست سنجی (بیومتریک) احراز هویت ممکن نباشد. در صورت محکومیت متهم و پس از ابلاغ رای محکومیت یا وصول برگ اعلام محکومیت، اعم از قطعی و غیر قطعی، محکومٌ‌علیه از بازداشتگاه حسب مورد به یکی از موسسه های کیفری منتقل و در مرحله پذیرش، انگشت‌نگاری می‌شود.
تبصره 2- در صورتی که متهم یا محکوم فاقد کارت ملی هوشمند باشد، موسسه هماهنگی های لازم را با اداره ثبت احوال به منظور ثبت نام و دریافت کارت ملی هوشمند انجام می دهد.

نیروی انتظامی به صورت مستمر نسبت به استقرار مأموران تشخیص هویت در موسسه اقدام می کند. نماینده تشخیص هویت نیروی انتظامی مستقر در موسسه، پس از بررسیهای لازم در صورت داشتن سابقه زندانی یا شناسایی هویت واقعی وی، مراتب را حداکثر ظرف یک هفته به موسسه و به مرجع قضایی ذی ربط اعلام می کند. در صورت انگشتنگاری زندانی و وصول محکومیت جدید برای وی، موسسه باید بدون اقدام به انگشتنگاری مجدد، مراتب را ضمن ثبت در سامانه زندان، جهت درج در سوابق سجل کیفری، به مرکز تشخیص هویت نیروی انتظامی اعلام نماید.

زندانی مکلف است هنگام ورود مشخصات هویتی و شماره ملی خود را به واحد پذیرش ارائه دهد و رئیس موسسه پس از احراز هویت، مراتب را به مرجع ذی ربط اعلام می کند. زندانی همچنین باید مشخصات، نشانی و شماره تماس حداقل یک نفر از بستگان یا آشنایان خود را اعلام کند تا در موارد ضروری با وی تماس گرفته شود.

پس از اتمام مرحله پذیرش، به منظور تشکیل پرونده وضعیت، شناسایی بیماریهای حاد و یا واگیردار، شناخت شخصیت و وضعیت جسمی و روانی، بررسی علل ارتکاب جرم و فراهم شدن مقدمات طبقه بندی، زندانی و یا متهم بازداشتی، حداقل به مدت یک هفته و حداکثر سه هفته، در بخش «تشخیص» نگهداری می‌شود.
تبصره 1- در ابتدای ورود به بخش «تشخیص»، زندانی مجدداً مورد بازرسی بدنی قرار می‌گیرد و اقلام ضروری از قبیل لباس زیر، دو تخته پتوی مناسب، حوله متوسط دست و استحمام، مسواک و خمیردندان، شامپو و صابون، یک جفت دمپایی، تحویل وی می‌شود. در این بخش، استحمام و تعویض لباس الزامی است.
تبصره 2- به منظور تسهیل در سازگاری با محیط و راهنمایی زندانی در بدو ورود، استقرار حداقل یک مددکار اجتماعی یا روانشناس و یک مددکار قضایی در بخش تشخیص الزامی است. رئیس موسسه تأمین امکانات لازم در واحد تشخیص و همچنین در بازداشتگاه ها را در اولویت قرار می دهد و امکان تماس تلفنی متهم یا زندانی با خانواده و وکیلش را به صورت رایگان و شبانه روزی طی 48 ساعت اول، فراهم نماید.
تبصره 3- در اجرای تبصره ماده 226 قانون آیین دادرسی کیفری، در بخش تشخیص، تمهیدات لازم برای دسترسی متهم بازداشتی به افرادی که وی برای یافتن کفیل یا تودیع وثیقه معرفی می کند، فراهم می‌شود. همچنین در صورت اعتراض به اصل قرار، حسب مورد مراتب به مرجع صادرکننده قرار یا قاضی کشیک اعلام می‌شود.

در بخش «تشخیص» در اسرع وقت زندانی یا متهم بازداشتی برای بررسی مقدماتی، توسط پزشک و روانشناس موسسه مورد معاینه و مصاحبه قرار می‌گیرد و در صورت لزوم به تشخیص پزشک یا روان شناس موسسه برای بررسی تکمیلی و تخصصی مورد آزمایشهای پزشکی، روانپزشکی و آزمون های روانشناسی قرار می‌گیرد و وضعیت سلامت جسمی و روانی، علائم حیاتی، قد، وزن، بیماری فعلی، سوابق بیماریهای قبلی، داروهای مصرفی، احتمال ابتلا به بیماریهای مسری، واکسیناسیون، پوست و مو، دهان و دندان، بینایی، شنوایی و موارد حساسیت (آلرژی)، نوع ناتوانی، وضعیت بارداری و سایر شاخصهای پزشکی و روان کاوی مطابق ضوابط، بررسی و در پرونده سلامت زندانی ثبت و شرایط مناسب و ایمن برای نگهداری زندانی ناتوان یا بیمار فراهم میگردد و در صورت لزوم نسبت به مراقبتهای پزشکی، درمان بیماری و یا پیشگیری از هرگونه عوارض سوء، اقدام می‌شود.
تبصره 1- هرگاه بنا بر نتایج بررسیها و مستندات بدست آمده، برای پزشک یا روانشناس موسسه، مشخص گردد که زندانی دارای ناتوانی، بیماری جسمی یا روانی است و نگهداری زندانی ناتوان در محیط موسسه، همراه با مخاطرات جسمی و روانی برای او یا دیگر زندانیان باشد یا شرایط مناسب و ایمن برای اقامت زندانی ناتوان فراهم نباشد و یا حبس موجب تشدید و یا تأخیر در بهبودی بیماری زندانی میگردد و یا چنانچه بیماری به نحوی است که مانع اجرای حبس باشد و مداوای زندانی در خارج از موسسه ضروری بوده یا امیدی به بهبودی بیمار نباشد، مراتب فوراً به رئیس موسسه اعلام می‌گردد تا در اسرع وقت به قاضی اجرا و مرجع قضایی مربوط گزارش شود و مطابق مقررات مواد502 و 522 قانون آیین دادرسی کیفری اتخاذ تصمیم و اقدام مقتضی صورت گیرد.
تبصره 2- در موارد فوری (اورژانسی)، زندانیان بیمار به دستور مسئول واحد بهداشت و درمان و اجازه رئیس موسسه یا جانشین آن ها به بیمارستان و مراکز درمانی خارج از موسسه انتقال مییابند و موضوع در اسرع وقت به قاضی اجرا اطلاع داده می‌شود.

مددکاران اجتماعی در دوره تشخیص، در مورد پیشینه خانوادگی، تحصیلی، حرفه ای، اطلاعات مذهبی، علمی و مهارتی زندانی تحقیق کرده و ضمن تکمیل اطلاعات پرونده مربوط، راجع به وضعیت وی اظهار نظر میکنند.

رئیس موسسه یا با تفویض وی، مسئول واحد امور قضایی یا مسئول بخش تشخیص، روزانه در ابتدای وقت اداری با زندانیان تازه‌وارد ملاقات می کند و با تفهیم حقوق و تکالیف زندانیان اعم از ضوابط امنیتی، بهداشتی، رفاهی و انضباطی، نظامهای اعتباری، امتیازی و مالی، شرایط و شیوه طبقه بندی و برخورداری از ارفاق های قانونی، شیوه مشارکت در برنامه های اصلاح و تربیت و اشتغال و شیوه ثبت و پیگیری درخواست، اعتراض و گزارش در سامانه های مربوط را به نحو فردی یا گروهی و متناسب با وضعیت تحصیلی و سنی به آن ها آموزش می دهد. همچنین در دوره تشخیص از طرق مختلف مانند نمایش فیلم، نصب بنر، تهیه و توزیع جزوههای آموزشی مشتمل بر خلاصه آیین نامه سازمان، مقررات و حقوق و تکالیف زندانیان، در اختیار گذاشتن امکانات مخابراتی (تلفن های گویای مشاوره قضایی با همکاری مرکز وکلا و مشاوران خانواده قوه قضاییه و یا کانون وکلای دادگستری در قالب انعقاد تفاهمنامه)، آموزش و آگاه سازی زندانیان به طور مستمر انجام می‌گیرد.

هر موسسه با ثبت و به روز رسانی اطلاعات لازم در «سامانه جامع اطلاعات زندانیان» برای هر زندانی یا مددجو سه پرونده اصلی تحت عناوین «پرونده وضعیت»، «پرونده رفتاری» و «پرونده نظارتی» تهیه می‌نماید. «پرونده وضعیت» مشتمل بر بخش های فرعی و تخصصی زیر است که در بخش«پذیرش و تشخیص» تشکیل و متعاقباً تکمیل میگردد:
الف - «پرونده اجرای احکام» با مسئولیت واحد امورقضایی موسسه؛
ب - «پرونده شخصیت» با مسئولیت واحد بهداشت و درمان؛
پ - «پرونده سلامت» با مسئولیت واحد بهداشت و درمان؛
ت - «پرونده مددکاری اجتماعی» شامل بخشهای مالی، خانوادگی، اجتماعی، آموزشی، شغلی و مهارتی، با مسئولیت واحد اصلاح و تربیت؛
تبصره - پرونده‌های فوق باید در مرحله پذیرش و تشخیص به صورت الکترونیکی توسط کارشناسان ذی‌صلاح واحد ذی ربط تشکیل گردد و تا زمانی که زیرساخت فنی مناسب، برای سامانه الکترونیکی پروندههای مذکور فراهم نشده باشد، الزاماً باید پرونده‌ها به صورت کاغذی تهیه و نگهداری شود. در هر حال پرونده اجرای احکام به دو صورت الکترونیکی و کاغذی تهیه میگردد؛