فصل دوم - برنامه روزانه و امور داخلی زندانیان

از آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور
برنامه روزانه زندانیان در موسسه به شرح زیر است:
الف - بیدارباش پیش از طلوع آفتاب با مراعات حال افراد معذور؛
ب - انجام امور مذهبی، استحمام، نظافت شخصی و نظافت آسایشگاه تا طلوع آفتاب؛
پ - سرشماری و شروع ورزش صبحگاهی هنگام طلوع آفتاب؛
ت - صرف صبحانه؛
ث - حسب مورد شرکت در کلاسهای آموزشی، کارگاههای اشتغال و حرفه آموزی و سایر برنامه های اصلاحی و تربیتی؛
ج - انجام فرایض دینی، صرف ناهار و استراحت از ساعت 12 ظهر تا 14:30؛
چ - شرکت در برنامه ها و فعالیتهای فوق العاده اصلاحی و تربیتی از ساعت 14:30 به بعد؛
ح - سرشماری عصرگاهی و انجام فریضههای دینی هنگام مغرب و سپس صرف شام.
تبصره 1- حضور در هواخوری بر اساس برنامه موسسه است که حداقل دو نوبت در روز و مدت آن نباید کمتر از یک ساعت باشد.
تبصره 2- اجرای برنامه ورزش صبحگاهی در هوای آزاد، سالن ورزش و یا مکان مناسب دیگر به مدت حداقل نیم ساعت در روز برای زندانیانی که قادر به انجام ورزش هستند الزامی است.
در تمامی موسسه ها امکان برگزاری نماز جماعت فراهم می‌شود. پخش اذان در اوقات شرعی الزامی است.
خاموشی در شش ماه اول سال رأس ساعت 22 و در شش ماه دوم رأس ساعت 21 خواهد بود. در مواقع خاص، تماشای برنامه های مهم تلویزیون حداکثر به مدت دو ساعت پس از ساعت خاموشی با مجوز رئیس موسسه و یا رئیس اندرزگاه با ثبت مجوز در دفتر وقایع موسسه و در اتاق زندانیان، همراه با خاموشی و رعایت حال دیگران مجاز است.
جهت نظارت بر حسن اجرای برنامه ها و مقررات، کلیه اتاقها، سالن ها، اندرزگاهها و اماکن عمومی موسسه مجهز به دوربین مداربسته هوشمند بوده و در طول ساعات شبانه‌روز باید اقدام به ضبط صدا و تصویر نموده و در راهروها و محیطهای عمومی نور کافی وجود داشته و اماکن موسسه با استفاده از نظر کارشناسان از رنگآمیزی و تجهیزات مناسب برخوردار باشد.
تبصره 1- رئیس موسسه و فرمانده یگان حفاظت و مسئول حفاظت و اطلاعات به کلیه تصاویر دوربین های مداربسته دسترسی و نظارت و امکان بازبینی تصاویر را خواهند داشت، همزمان رئیس اندرزگاه و مراقب مسئول نیز در حیطه وظایف محوله، به تصاویر مربوط به بخشهای مختلف اندرزگاه و بند مربوط نظارت می نمایند. استخراج هرگونه صوت و تصویر دوربینهای موسسه با رعایت مقررات مربوط به محرمانگی و طبقه بندی اسناد و اطلاعات، منوط به هماهنگی با حفاظت و اطلاعات سازمان خواهد بود.
تبصره 2- در صورت بروز هر گونه حادثه، تخلف و یا جرم در موسسه اگر به دلایلی نظیر نقص و عیب فنی تجهیزات، امکان استفاده از دادههای صوتی و تصویری دوربینهای مداربسته برای بررسی و تحلیل مورد مذکور، وجود نداشته و یا در موعد مقرر توسط موسسه به مقامات صلاحیت دار ارائه نگردد، مسئولیت قانونی برای پاسخگویی نزد مراجع قضایی و اداری بر عهده رئیس موسسه و فرمانده یگان حفاظت است.
تبصره 3- دوربین ها همه باید دارای شماره باشد به گونهای که برای زندانیان و گزارشگران تخلف، امکان آدرسی دهی به آن ها با هدف استناد به داده های صوتی و تصویری وجود داشته باشد.
تبصره 4- دستورالعمل شیوه بهکارگیری و بهرهبرداری از دوربینهای هوشمند و تعیین بازه زمانی حفظ داده های صوتی و تصویری مربوط، ظرف حداکثر شش ماه از تاریخ تصویب این آیین نامه توسط سازمان تهیه می‌گردد.
بیماران و افراد سالخورده با تأیید پزشک موسسه از اجرای تمام یا برخی از برنامه هایی که انجام آن برای دیگر زندانیان الزامی است معاف هستند.
اشیاء و لوازم مجاز برای نگهداری توسط زندانی در داخل موسسه عبارت است از: کتاب و نشریه های مجاز، خمیر دندان و مسواک غیر فلزی، جای صابون غیر فلزی، صابون، شامپو و پودر لباس شویی، کیسه حمام، شانه غیر فلزی، حوله متوسط دست و حمام، یک جفت دمپایی، دو جفت جوراب، لباس زیر به تعداد کافی، دو عدد پیراهن مناسب فصل و یا لباس متحدالشکل مخصوص موسسه، یک عدد شلوار و زیرشلواری، عینک طبی، ناخنگیر فاقد چاقو، لوازم و وسایل غذاخوری شامل بشقاب غیر فلزی، لیوان غیر شیشه ای و قاشق.
تبصره - نگهداری و داشتن وسایل دیگر، ممنوع و تخلف انضباطی محسوب می‌شود مگر به پیشنهاد رئیس موسسه و تأیید مدیر کل زندان های استان، که در این صورت اشیای مذکور هنگام ورود با ذکر مشخصات کامل در دو نسخه صورتمجلس شده و یک نسخه در اختیار آورنده قرار می‌گیرد و نسخه دیگر در پرونده زندانی ثبت می‌شود.

زندانیانی که خارج از زندان بسته کار و شب ها در آسایشگاه مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال و زندان نیمهباز به استراحت می پردازند و همچنین زندانیانی که در محوطه زندان بسته کار و شب ها در آسایشگاه اندرزگاه کارگری استراحت میکنند، میتوانند علاوه بر داشتن لباس کار، در فصل سرما نیز البسه گرم مانند کاپشن، دستکش، کلاه و شلوار گرمکن از هر کدام یک دست همراه خود داشته باشند.

نگهداری و استفاده از کفش یا کتانی در داخل زندان های بسته ممنوع است. رئیس موسسه با تشخیص و اعلام واحد اصلاح و تربیت آن موسسه، کفش و لباس ورزشی مورد نیاز زندانیانی که در تیم های ورزشی عضویت دارند را برای زمان تمرین یا برگزاری مسابقه و نیز کفش ورزشی برای استفاده دیگر زندانیان به هنگام ورزش را تهیه و در اختیار آنان قرار می دهد.
هنگام انتقال زندانی به اندرزگاه یا موسسه دیگر، تشریفات قانونی برای تحویل و بستهبندی لوازم و اشیای زندانی که در انبار نگهداری می‌شود انجام می‌گیرد و یک نسخه از صورتمجلس در سوابق نگهداری و نسخه دیگر به محل نگهداری جدید ارسال می‌شود.

به پیشنهاد مدیر کل زندان های هر استان برای کارکنان موسسه ها و همچنین متهمان، محکومان و مددجویان به استثنای محکومانی که در مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال خارج از موسسه هستند، با نظر کارشناسان، حسب مورد لباسهای متحدالشکل با برچسب مشخصات هویتی، متناسب با نوع موسسه، طبقه بندی، فصول سال، آب و هوای استان و با رعایت کرامت انسانی و شئونات عرفی، طراحی و با تصویب رئیس سازمان تأمین می‌شود. پوشیدن این لباسها الزامی است. در موارد اعزام به خارج از موسسه نمی توان زنان را به استفاده از چادر و زندانیان جرایم سیاسی و مطبوعاتی، محکومان مالی(حقوقی) و مددجویان کانون را به استفاده از لباس موسسه ملزم کرد.

سرشماری زندانیان در دو نوبت صبح و عصر صورت می‌گیرد. ثبت آمار در دفتر وقایع و مقایسه آن با سامانه اطلاعات و تنظیم صورتجلسه توسط مراقب مسئول الزامی است. در صورت لزوم و حسب مورد به هنگام جابجایی شیفت کاری نیز سرشماری انجام می‌شود.
تبصره - سازمان با ایجاد زیرساخت لازم، شرایط را برای سرشماری زندانیان و حضور و غیاب آنان در بخش های مختلف موسسه، با استفاده از فناوری های نوین از جمله انگشت نگاری الکترونیکی، اسکن، مچ بند یا بازشناسی از طریق امواج رادیویی فراهم می آورد، در این صورت ثبت آمار و وقایع باید به صورت برخط در سامانه سجازا انجام گیرد.
حداقل ماهی یکبار اماکن و لوازم زندانیان توسط مأموران یگان حفاظت موسسه و تحت تعلیم و نظارت فرمانده یگان، بازرسی و گزارش آن تهیه و پس از ملاحظه رئیس موسسه و صدور دستورهای لازم در سامانه مربوط ثبت و بایگانی می‌شود. در صورت کشف اشیاء یا مواد ممنوع، با تنظیم صورتجلسه مراتب در سوابق مربوط به زندانی متخلف در سامانه مربوط ثبت و شورای انضباطی مطرح و در صورت داشتن وصف مجرمانه، موضوع به مرجع قضایی صلاحیت دار گزارش می‌شود. ممانعت زندانی از انجام بازرسی و مقاومت وی در برابر مأموران زندان، تمرد محسوب و مراتب ضمن گزارش به دادستان یا رئیس حوزه قضایی بخش، در شورای انضباطی نیز مطرح می‌شود.
به منظور جلب مشارکت زندانیان در پیشبرد اهداف و برنامه های موسسه، زندانیان هر سالن یا هر بند، در هر سال 3 یا 5 نفر را که دارای درجه اعتباری کافی هستند، از میان خود به عنوان «شورای زندانیان» انتخاب مینمایند و رئیس موسسه یکی از اعضای شورای مذکور را با تأیید حفاظت و اطلاعات موسسه، برای مدت ششماه به عنوان «وکیل بند» منصوب می کند تا به عنوان نماینده زندانیان آن بخش، نسبت به انعکاس و پیگیری مشکلات زندانیان و پیشبرد برنامه های اجرایی، با مسئولان موسسه همکاری و مشارکت داشته باشد.
تبصره - واگذاری تکالیف زندانبانان یا مأموران مراقب، به وکیل بند و سایر زندانیان ممنوع است.
زندانیان مکلف به حسن رفتار و سلوک با یکدیگر و اطاعت از دستورهای قانونی مسئولان، مراقبان و مأموران موسسه و رعایت تمام مقررات داخلی هستند و در صورت ارتکاب تخلف، مراتب در شورای انضباطی مطرح و در پرونده رفتاری زندانی ثبت می‌شود.
در صورت بروز اغتشاش در موسسه، رئیس موسسه بلافاصله مراتب را به مدیر کل زندان های استان و حسب مورد دادستان یا رئیس حوزه قضایی بخش و نیروهای انتظامی یا نظامی محل اعلام و مطابق دستور قضایی اقدام می کند. همچنین در صورت ضرورت با استفاده از نیروهای انتظامی یا نظامی در جهت برقراری آرامش و جلوگیری از بروز حوادث یا ایراد خسارت به افراد و اموال اقدام و متخلف را حسب مورد به مرجع قضایی یا شورای انضباطی معرفی می کند. مدیر کل زندان های استان بدون فوت وقت مراتب را به سازمان اعلام و برابر تدابیر سازمانی و وفق قوانین و مقررات اقدام خواهد کرد.