هیات تخصصی اداری و امور عمومی
شماره پرونده: ه- ع/9902220
شماره دادنامه: 140009970906010175
تاریخ: 1400/03/25
شاکی: آقای جلیل سالاری شهر بابکی
طرف شکایت: هیات وزیران
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تصویب نامه شماره 97059/ت56896 ه- مورخ 1/8/1398 هیات وزیران
گردش کار: آقای جلیل سالاری شهر بابکی دادخواستی به طرفیت هیات وزیران به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده و در آن ابطال مصوبه شماره 97059/ت56896 ه- مورخ 1/8/1398 را درخواست کرده است. مصوبه مذکور ناظر است بر تصویب اساسنامه صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت.
دلایل شاکی برای ابطال مصوبه مذکور عبارت است از:
1- عدم رعایت مفاد رای شماره 1025 مورخ 22/5/1398 هیات عمومی دیوان عدالت اداری در ابطال اساسنامه سال 1393 صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت که به تصویب هیات امناء شرکت ملّی نفت ایران رسیده بود.
2- اساسنامه مورد اعتراض زمانی قابلیت اجراء دارد که به تایید شورای نگهبان برسد و چون تایید شورای نگهبان را ندارد درخور ابطال است. شاکی در بند 1 درخواست ابطال مصرح و مضبوط در صفحه 8 پرونده و با لحاظ مکاتبه شماره 42870/ه- ب مورخ 26/6/1399 دبیر هیات بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین مجلس شورای اسلامی(مضبوط در صفحه 6 پرونده) مدعی است مستند به ذیل اصل 85 قانون اساسی، اساسنامه های دائمی سازمانها، شرکت ها، موسسات دولتی یا وابسته به دولت مادام که متعاقب تصویب دولت به تایید شورای نگهبان نرسد قانوناً واجد وصف اساسنامه نیست و با فرض دولتی بودن صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت، چون به تایید شورای نگهبان نرسیده، واجد وصف اساسنامه نیست و نباید اجرایی شود.
3- براساس بند 1 رای 1025 مورخ 22/5/1398 هیات عمومی ماهیت اداره صندوق بازنشستگی صنعت نفت برگرفته از ماهیت شرکت ملّی نفت میباشد و برابر بند 1 ماده 11 اساسنامه شرکت ملّی نفت مصوب سال 1395 تغییر در مواد اساسنامه مستلزم طی مراحل قانونی اصلاح اساسنامه میباشد. این موضوع در خصوص اساسنامه جایگزین صندوق بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت رعایت نشده است لذا فاقد وصف اساسنامه است.
4- علیرغم تاکید در بند 1 رای 1025 مورخ 22/5/1398 هیات عمومی از حیث تعیین مالک اصلی وجوه و اموال و دارایی های صندوق، در ماده 5 اساسنامه مورد اعتراض، اموال متعلق به شخصیت حقوقی صندوق اعلام شده ولی این شخصیت حقوقی تعریف نشده است.
5- علیرغم تصریح در بند 3 رای شماره 1025 مورخ 22/5/1398 هیات عمومی که تصویب اساسنامه به عنوان موسسه خصوصی و غیر تجاری مغایر قانون است، در ماده 1 اساسنامه مورد اعتراض، صندوق یک موسسه اعلام شده است و معیارهای مالکیت و نوع فعالیت آن نا مشخص و مبهم است و عنوان خصوصی و غیر تجاری از آن حذف شده است.
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس امور تنظیم لوایح و تصویب نامه ها و دفاع از مصوبات دولت (معاونت حقوقی رئیس جمهور) به موجب لایحه شماره 6823/45081 مورخ 25/1/1400 توضیحاتی داده است که خلاصه آن به قرار زیر است:
1- از جهت عدم تایید اساسنامه در شورای نگهبان به لحاظ اینکه اساسنامه های دولتی طبق اصل 85 قانون اساسی باید به تایید شورای نگهبان برسد چون صندوق بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت، غیر دولتی است، اساسنامه آن به تایید شورای نگهبان نیاز ندارد. زیرا طبق تبصره 1 ماده 14 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب سال 1391 " وجوه بازنشستگی و پس انداز کارکنان عضو صندوق های مذکور جزء دارایی های وزارت نفت و شرکت های تابعه نمیباشد" و در تبصره 2 ماده 14 همان قانون کلیه درآمدهای صندوق های مذکور از محل به کارگیری منابع آنها، جز در موارد استثنایی مصرح، مشمول مالیات قانونی است. خروج وجوه صندوق ها از دارایی های وزارت نفت و نیز شمول مالیات بر درآمدهای صندوق، حکایت از غیر دولتی بودن صندوق دارد. زیرا دستگاه های دولتی و وابسته به دولت مطابق ماده 2 قانون مالیات های مستقیم از پرداخت مالیات معاف هستند.
از طرفی با توجه به تصرف موسسه و نهاد عمومی غیر دولتی در ماده 3 قانون مدیریت خدمات کشوری، صندوق بازنشستگی صنعت نفت موسسه عمومی غیر دولتی است زیرا به حکم ماده 14 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب سال 1391 توسط مرجع صلاحیت دار هیات وزیران تاسیس شده و در ماده 1 اساسنامه بر استقلال شخصیت حقوقی، مالی و اداری صندوق تصریح شده است. علاوه بر این تقریباً همه بودجه سالانه و سرمایه این صندوق از محل کسور بازنشستگی و پس انداز کارکنان عضو صندوق که منبعی غیر دولتی است تامین میشود. النهایه آنچه در عهده و در شمار وظایف صندوق قرار گرفته، انجام خدمات عمومی است که در ماده 2 اساسنامه صندوق این خدمات عمومی، شمارش شده است. افزون بر همه اینها، نهادها و موسساتی نظیر سازمان تامین اجتماعی و صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر هم که در فهرست موضوع قانون فهرست نهادها و موسسات عمومی غیر دولتی مصوبات سال 1373 و اصلاحات و الحاقات بعدی قید شده، ماهیتی از نوع صندوق بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت دارند.
2- در خصوص فرآیند تصویب اساسنامه، اساسنامه با لحاظ حکم بند 13 ماده 33 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت مصوب سال 1395 مبنی بر:
«تهیه و تدوین کلیه ضوابط و مقررات اداری، استخدامی، بیمه، بازنشستگی شرکت و پیشنهاد به مجمع عمومی جهت انجام تشریفات قانونی مطابق مواد 10 و 14 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت» و با لحاظ ترتیبات مواد 14 و 10 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت به تصویب رسیده است.
3- ایراد مطرح شده در مورد نا مشخص و مبهم بودن معیارهای مالکیت و نوع فعالیت وارد نیست زیرا با لحاظ مجموع اساسنامه و به خصوص ماده 2 آن در مورد مصادیق، وظایف و فعالیت ها و سایر مقررات حاکم بر آن، موضوع کاملاً مشخص است.
نظریه تهیه کننده گزارش:
اولاً: خلاصه رای شماره 1025 مورخ 22/5/1398 هیات عمومی در ابطال اساسنامه سال 1393 صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت مصوب هیات امناء شرکت ملّی نفت ایران این است که اساسنامه صندوق بایستی به تصویب هیات وزیران برسد و چون هیات امناء شرکت ملّی نفت ایران، اساسنامه مذکور را تصویب کرده بود به لحاظ خروج از حدود اختیارات مقام واضع، اساسنامه مذکور ابطال شد. اینک اساسنامه صندوق یادشده، طی مصوبه شماره 97059/ت56896 ه- مورخ 1/8/1398 تصویب هیات وزیران وضع شده است و به همین جهت به مفاد رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری عمل شده است و موجبی برای ابطال مصوبه وجود ندارد.
ثانیاً: با توجه به توضیحات معاونت حقوقی دولت از حیث غیر دولتی بودن صندوق بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت در بند 1 مدافعات دولت در این گزارش، ایراد عدم تایید اساسنامه مذکور در شورای نگهبان را موجه نمی دانم و مدافعات دولت بر عدم ضرورت تایید شورای نگهبان را صحیح ارزیابی می کنم. ضمن اینکه استناد شاکی به دولتی بودن صندوق مذکور، نامه شماره 42780/ه- ب مورخ 26/6/1399 دبیر هیات بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین مجلس شورای اسلامی است که در آن نامه هم بر فرض دولتی بودن، به ضرورت تایید شورای نگهبان اشاره شده و در آن نامه موضوع دولتی بودن صندوق یادشده امر مختوم و قطعی تلقی نشده است و از طرفی اساساً نامه دبیر هیات تطبیق هیچ الزام قانونی برای متابعت از آن وجود ندارد.
ثالثاً: هیات تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری در پرونده شماره 98/1058 و در نظر اکثریت 11 نفره، صراحتاً صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت مصوب 1398 را غیر دولتی شناسایی کرده است. (در پرونده مذکور که ابطال آگهی استخدام در صندوق مذکور درخواست شده بود قرار ماده 85 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری صادر شد.)
رابعاً: در پایان رای شماره 1025 مورخ 22/5/1398 آمده است که " تصویب اساسنامه صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت خارج از حدود اختیارات قانونی شرکت ملّی نفت است و تصویب آن به عنوان یک موسسه خصوصی غیر تجاری مغایر قانون است."
این فراز از رای در تصویب اساسنامه جدید لحاظ شده و هر چند در ماده 1 اساسنامه قبلی نیز تصریح نشده بود که صندوق موسسه خصوصی است، امّا به لحاظ رعایت رای هیات عمومی در ماده 1 اساسنامه مورد اعتراض به غیر دولتی بودن، خصوصی بودن و.... اشاره ای نشده و مقرر شده صندوق دارای شخصیت حقوقی، مالی و اداری مستقل است.
بر ماده 5 اساسنامه از حیث اینکه دارایی متعلق به وزارت نفت و شرکت های تابعه نیست نیز ایرادی به نظر نمی رسد.
مجموعاً به عدم ابطال مصوبه اظهار نظر میشود.
تهیه کننده گزارش: مهدی دربین
رای هیات تخصصی
اولاً در خصوص مرجع وضع اساسنامه صندوق های بازنشستگی کارکنان دولت از جمله صندوق بازنشستگی صنعت نفت، مطابق بند 1 ماده واحده قانون اصلاح برخی از مواد قانون اصلاح مقررات بازنشستگی و وظیفه قانون استخدام کشوری مصوب سال 1380 به منظور هماهنگی برنامه های کلیه صندوق های بازنشستگی و وظیفه و عناوین مشابه وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی از جمله وزارتخانه ها و موسسات دولتی که شمول مقررات عمومی بر آنها مستلزم ذکر نام است شورای هماهنگی تشکیل شده و مطابق تبصره 1 بند 1 ماده واحده مذکور، کلیه صندوق های بازنشستگی موضوع این ماده دارای شخصیت حقوقی مستقل بوده و طبق ضوابط خود اداره خواهند شد. همچنین و مطابق تبصره 2 بند 1 این ماده واحده از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون تاسیس صندوق های بازنشستگی جدید و تصویب و اصلاح اساسنامه آنها... با پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به تصویب هیات وزیران میرسد.
ثانیاً هرچند صندوق های بازنشستگی کارکنان در کلیه دستگاه های اجرایی دارای شخصیت حقوقی مستقل و از شمول قوانین و مقررات عمومی دولت مستثنی هستند اما در عین حال تحت نظارت دولت قرار دارند و تصویب و اصلاح اساسنامه آنها پس از پیشنهاد بر عهده هیات وزیران است؛ این معنی در بند 2 دادنامه شماره 1025 مورخ 22/5/1398 هیات عمومی دیوان عدالت اداری تصریح شده و در بند سوم نیز با تاکید مجدد، تصویب و اصلاح اساسنامه صندوق های بازنشستگی را بر عهده هیات دولت دانسته است.
سوم اینکه اینکه مطابق ماده 14 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب سال 1391 کارکنان وزارت نفت و شرکت های تابعه از نظر بازنشستگی و امور رفاهی تابع صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت میباشند که اساسنامه آن ها برابر مقررات به تصویب مراجع ذی صلاح میرسد.
بنابه مراتب مذکور اساسنامه صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت که به موجب تصویب نامه شماره 97059/ت56896 ه- مورخ 1/8/1398 به تصویب هیات وزیران رسیده است مغایرتی با قوانین یاد شده ندارد و از این رو مستنداً به بند ب ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 رای به رد شکایت صادر میشود. این رای ظرف مهلت بیست روز پس از صدور از سوی رئیس و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است؛
سید کاظم موسویرئیس هیات تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری