هیات تخصصی اداری و امور عمومی
شماره پرونده: ه- ع/9703686 شماره دادنامه: 9909970906010907 تاریخ: 7/8/99
شاکی: حامد دهقان
طرف شکایت: دادگستری کل استان تهران
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مصوبه (تفاهم نامه) شماره 957/م/50 مورخ 16/11/1397 (مواد1،11،13 و تبصره ماده 12) مبنی بر مجاز بودن استفاده از گوشی تلفن همراه در محوطه دادگستری و ممنوعیت استفاده از اسکنر
شاکی دادخواستی به خواسته فوق الذکر به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
"ماده 1 - به منظور تسهیل در روند ورود و خروج به اماکن قضایی و تاکید بر رعایت شوون حرفه ای اعضای کانون وکلای دادگستری، مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضائیه و کانون کارشناسان رسمی دادگستری و شناسایی و تشخیص آنان از سایر مراجعین در محل مناسبی از ورودی های ساختمان ها و مجتمع های قضایی با همکاری و نظارت دادگستری کل استان تهران و توسط کانون های مذکور دستگاه های احراز هویت کاردکس نصب می‌گردد.
ماده 11 - همه افراد می‌بایست قبل از ورود به دفاتر و شعب مراجع قضایی و سالن جلسات تلفن های همراه خود را خاموش و قبل از ورود به شعبه تحویل دفتر شعبه نمایند. در صورت ضرورت استفاده از گوشی همراه در هنگام حضور در شعب و دفاتر تنها پس از کسب اجازه از مسئول دفتر یا قاضی شعبه ممکن خواهد بود.
ماده 12 - در اماکن قضایی هرگونه اقدام به ضبط صدا و یا تصویر برداری از اماکن مراجعین و یا اوراق پرونده به وسیله گوشی تلفن همراه و مانند آن ممنوع است.
تبصره: استفاده از اسکنرهای دستی موضوع این توافقنامه نیست و در صورتی که برای استفاده از آن تصمیم گیری شود بعداً اعلام خواهد شد بنابراین ورود آنها ممنوع می‌باشد.
ماده 13 - افراد موضوع این توافقنامه فقط مجاز به حمل گوشی همراه و وسایل مورد نیاز شخص خود می‌باشند و حمل وسایل موکلین و دیگر مرتبطین توسط آنان به داخل ساختمان ها ممنوع است."
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
"مصوبه مورد شکایت مغایر با دستورالعمل های ریاست محترم قوه قضائیه و قانون اساسی (بند 9 اصل 3 قانون اساسی) و بند 8 سیاست های کلی قضایی ابلاغیه مقام معظم رهبری است؛ توضیح اینکه ریاست قوه قضائیه در راستای اجرایی کردن بند هشتم از سیاست های کلی قضایی ابلاغی مقام معظم رهبری در خصوص اصلاح و تقویت نظام نظارتی و بازرسی قوه قضائیه بر دستگاه های اجرایی و قضایی و نهادها و همچنین با عنایت به قسمت پنجم از بند ب اهداف کلان پنج ساله دوم توسعه قضایی مبنی بر حفظ سلامت کادر قضایی و اداری از طریق بهبود وضع معیشتی آنان و تقویت نظارت و کنترل بر عملکرد و جلوگیری از هرگونه اعمال نفوذ و کارچاق کنی و در جهت رفع بسترهای فساد و پیشگیری از وقوع جرم در فضاهای داخلی مجموعه نظام قضایی کشور، دستورالعمل "ساماندهی نظارت بر تردد مراجعین و ارتقاء رفتار سازمانی در قوه قضائیه" را ابلاغ کردند؛ برابر بند 1 این دستورالعمل به "منظور امکان نظارت بر افرادی که در واحد قضایی مربوطه تردد می کنند مقتضی است تمامی دفاتر کل به صورت مکانیزه و مجهز به رایانه بوده و تمامی اطلاعات مربوط به اصحاب دعوا و مرتبطین به فوریت در رایانه ثبت گردیده و بر این اساس صحت و سقم اظهارات افراد حاضر در شعب یا دفاتر یا راهروهای واحد قضایی با مراجعه به رایانه دفتر کل مشخص گردد و در همین راستا نگهبانان ورودی و مسئولین اطلاعات از ورود کلیه افراد فاقد مستندات اعم از احضاریه و... ممانعت کنند مگر ذینفع بودن ارباب رجوع را دفتر کل یا شعبه احراز کند." بنابراین ماده 1 مصوبه مورد شکایت که مقرر داشته دستگاه احراز هویت (کاردکس) نصب گردد خلاف مصوبه ریاست قوه قضائیه است؛
برابر بندهای 11 و 13 دستورالعمل مذکور در ورودی تمامی ساختمان های قوه قضائیه با رعایت اولویت و در جهت تامین امنیت با حفظ کرامت اشخاص دستگاه گیت نصب گردیده و افراد ملزم به عبور از آن شوند و از ورود دستگاه های مربوط به ضبط تصویر اعم از تلفن های همراه و صوت اعم از دستگاه های خبرنگاری و غیره به واحدهای قضایی جلوگیری کرده و این امر در موارد ضروری صرفاً با هماهنگی رئیس حوزه قضایی امکان پذیر خواهد بود و نیز قضات و کارمندان حتی الامکان در ساعات اداری از مکالمه با تلفن همراه خودداری کرده و دستگاه های مربوط را حین دادرسی و تحقیقات قضایی خاموش کنند.
در تبصره ماده 12 ممنوعیت ورود و استفاده از اسکنرهای دستی را به داخل دادگستری اعلام کرده در حالی که دستگاه مذکور در زمره اشیاء ممنوعه اعلامی در دستورالعمل ساماندهی نظارت بر تردد مراجعین و ارتقاء رفتار سازمانی در قوه قضائیه نیست لذا اقدام طرف شکایت فراتر از حدود و وظایف قانونی و خارج از حدود اختیارات است؛ برابر دادنامه شماره 43 مورخ 11/8/1392 هیات عمومی دیوان عدالت اداری استفاده از تلفن همراه در داخل محوطه دادگستری ممنوع اعلام شده است."
در پاسخ به شکایت مذکور، حفاظت و اطلاعات دادگستری کل استان تهران به موجب لایحه شماره 97-3686-4 مورخ 7/3/98 به طور خلاصه توضیح داده است که:
1- دادگستری استان تهران به منظور حفظ کرامت مراجعین اعم از وکلا و کارشناسان اقدام به تنظیم تفاهم نامه ای با همکاری کانون وکلا و مرکز امور مشاور قوه قضائیه و کانون کارشناسان رسمی دادگستری کرده است؛ مطابق ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت، مغایرت با شرع یا قانون از موجبات ابطال است و نه فرض مغایرت مورد شکایت با دستورالعمل رئیس قوه قضائیه؛
2- ریاست کل دادگستری به منظور تکریم مراجعین و کرامت آنان و تسهیل در امور مراجعین و امکان ارتباط آنان با خانواده و جلوگیری از حیف و میل اموال مردم و به دلیل عدم وجود امکانات کافی برای نگهداری اموال مراجعین اعلام کرده که اشخاص می‌توانند وسایل شخصی از جمله تلفن همراه را هنگام ورود به مجتمع قضایی همراه داشته باشند اما مکالمه آنان صرفاً با اجازه مدیر دفتر یا قاضی شعبه امکان پذیر است و این امر در چارچوب اختیارات محوله وفق قسمت اخیر ماده 13 دستورالعمل ساماندهی نظارت بر تردد مراجعین و همچنین شق دوم ماده 23 دستورالعمل ریاست قوه قضائیه مبنی بر اینکه مسئولیت اجرای این دستورالعمل با مسئولین کلیه واحدهای قضایی و اداری اعم از ستاد و استان است و این رئیس کل دادگستری است که تشخیص می دهد ورود و خروج مراجعین و وسایل همراه آنان را چگونه تنظیم کند؛
3 - مراجعین به دادگستری در دو دسته افراد عادی و اشخاص حرفه ای قرار می گیرند و استفاده از کاردکس برای وکلا و کارشناسان دادگستری که در گروه دوم قرار می گیرند تبعیض و مصداق بند نهم اصل سوم قانون اساسی (تبعیض ناروا) نیست چون اولاً در تمام دنیا جدابودن ورود مراجعین عادی و حرفه ای مرسوم است دوم اینکه برای حفظ شان این گروه که در جهت کشف حقیقت به قوه قضائیه کمک می کنند استفاده از کاردکس لازم است فلذا در شرایط مساوی تفاوت متضمن تبعیض است در حالی که این امر تفاوت قائل شدن است که با تبعیض فرق دارد؛
4 - ممنوعیت ورود اسکنر نیز مغایرتی با هیچکدام از قوانین و مقررات ندارد چرا که رئیس حوزه قضایی مسئول برقراری نظم و امنیت واحدهای قضایی است و دستگاه اسکنر می‌تواند زمینه سوء استفاده را ایجاد کرده مخاطراتی به همراه داشته باشد (احتمال تصویربرداری از اوراق قضایی که ممنوع از تهیه تصویر هستند)
نظریه تهیه کننده گزارش:
ماده 1 - استفاده از کاردکس:
از جمله اهداف تصویب "دستورالعمل نظارت بر تردد مراجعین و ارتقاء رفتار سازمانی در قوه قضائیه" اصلاح و تقویت نظام نظارتی و بازرسی و جلوگیری از هرگونه اعمال نفوذ و کارچاق کنی است و نصب و استفاده از دستگاه احراز هویت (کاردکس) برای دریافت مشخصات، تصویر و اطلاعات وکلا و کارشناسانی که دارای پروانه معتبر باشند از طریق سامانه مستقر ممکن خواهد بود لذا بند نخست مقرره مورد شکایت که به دلیل تفاوت جایگاه، وظایف و الزامات حقوقی حاکم بر این گروه از افراد که از جمله عوامل مرتبط با دستگاه قضایی اند، متضمن نوع متفاوتی از بازرسی است مخالف دستورالعمل ریاست محترم قوه قضائیه و تبعیض شمرده نشده و همچنین مغایر با بند 9 اصل سوم قانون اساسی نیز نخواهد بود.
ماده 11 و 13 - ورود تلفن همراه:
مطابق ماده 13 دستورالعمل "ساماندهی نظارت بر تردد مراجعین و ارتقاء رفتار سازمانی در قوه قضائیه" ورود دستگاه های مربوط به ضبط تصویر اعم از تلفن همراه و صوت اعم از دستگاه های خبرنگاری و غیره در موارد ضروری صرفاً با هماهنگی رئیس حوزه قضایی امکان پذیر است." بنابراین ماده 11 و 13 تفاهم نامه مبنی بر امکان ورود تلفن همراه که صرفاً در خصوص وکلا و کارشناسان است از مواردی است که رئیس کل دادگستری ضرورت آن را تشخیص داده و در چارچوب دستورالعمل رئیس محترم قوه قضائیه است است به علاوه امکان این امر نیز مطلق نبوده بلکه مطابق ماده 11 دستورالعمل مورد شکایت لازم است که تلفن همراه خاموش و قبل ورود به شعبه تحویل دفتر شده و استفاده از آن منوط به کسب اجازه خواهد بود.
تبصره ماده 12 - ممنوعیت استفاده از اسکنر
مطابق ماده 13 دستورالعمل ساماندهی نظارت بر تردد مراجعین ضروری است از ورود دستگاه های مربوط به ضبط تصویر اعم از تلفن همراه و صوت اعم از دستگاه های خبرنگاری و غیره جلوگیری گردد لذا ممنوعیت دستگاه اسکنر که نوعی دستگاه ضبط تصویر (ضبط تصویر مکتوبات) است از جمله موارد ممنوع مذکور در این دستورالعمل است ضمن اینکه امکان ورود این قبیل وسائل و ابزار در موارد ضروری صرفاً با هماهنگی رئیس حوزه قضایی امکان پذیر است بنابراین تبصره ماده 11 تفاهم نامه مبنی بر ممنوعیت ورود اسکنر و احاله اتخاذ تصمیم در مورد آن به آینده در راستای ماده 13 دستورالعمل ساماندهی نظارت بر تردد مراجعین مصوب رئیس محترم قوه قضائیه بوده و قابل ابطال نیست. تهیه کننده گزارش: محمد برازنده
رای هیات تخصصی
نخست اینکه از جمله اهداف تصویب"دستورالعمل نظارت بر تردد مراجعین و ارتقاء رفتار سازمانی در قوه قضائیه"اصلاح و تقویت نظام نظارتی و بازرسی و جلوگیری از هرگونه اعمال نفوذ و سوء استفاده است و نصب و استفاده از دستگاه احراز هویت (کاردکس) برای دریافت مشخصات، تصویر و اطلاعات وکلا و کارشناسانی که دارای پروانه معتبر باشند از طریق سامانه مستقر ممکن خواهد بود. بنابراین ماده یک مقرره مورد شکایت که به دلیل تفاوت جایگاه، وظایف و الزامات حقوقی حاکم بر این گروه از افراد که از جمله عوامل مرتبط با دستگاه قضایی اند، متضمن نوع متفاوتی از بازرسی است مغایرتی با بند 9 اصل سوم قانون اساسی و نیز دستورالعمل مصوب ریاست قوه قضائیه ندارد.
دوم اینکه مطابق ماده 13 دستورالعمل یاد شده، ورود دستگاه های مربوط به ضبط تصویر اعم از تلفن همراه و صوت اعم از دستگاه های خبرنگاری و غیره در موارد ضروری صرفاً با هماهنگی رئیس حوزه قضایی امکان پذیر است. از سوی دیگر مطابق ماده 11 توافقنامه مورد شکایت لازم است که تلفن همراه خاموش و قبل ورود به شعبه تحویل دفتر شده و استفاده از آن منوط به کسب اجازه خواهد بود؛ نظر به اینکه ماده 11 و 13 توافقنامه مورد شکایت مبنی بر امکان ورود تلفن همراه برای وکلا و کارشناسان از مواردی است که رئیس کل دادگستری ضرورت آن را تشخیص داده است بنابراین خارج از چارچوب ماده 13 دستورالعمل مصوب رئیس قوه قضائیه شمرده نمی شود.
سوم اینکه مطابق ماده 13 دستورالعمل مذکور ممنوعیت دستگاه اسکنر که نوعی دستگاه ضبط تصویر (ضبط تصویر مکتوبات) است از جمله موارد ممنوع مذکور در این دستورالعمل است ضمن اینکه امکان ورود این قبیل وسائل و ابزار در موارد ضروری صرفاً با هماهنگی رئیس حوزه قضایی امکان پذیر است. بنابراین تبصره ماده 12 توافقنامه خلاف موازین قانونی نیست.
نظر به مراتب فوق الذکر، مستنداً به بند ب ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 رای به رد شکایت صادر می‌شود؛ این رای ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از سوی رئیس دیوان یا ده نفر از قضات دیوان قابل اعتراض است.
سید کاظم موسوی - رئیس هیات تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری