صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/03/28
برگزار شده توسط: استان لرستان/ شهر نورآباد
موضوع
بررسی اعمال ماده 696 قانون مجازات اسلامی تعزیرات در مورد نوجوان نابالغ
پرسش
نوجوانی که سن وی کمتر از بلوغ شرعی می‌باشد محکوم به پرداخت دیه به جهت آنکه صدمات کمتر از موضحه بوده در حق شاکی گردیده است و هم اکنون شاکی تقاضای اعمال ماده 696 قانون مجازات اسلامی و حبس مشارالیه را نموده است.
الف: آیا نگهداری محکوم‌علیه فوق در کانون اصلاح و تربیت به جهت عدم پرداخت دیه از نظر قانونی ممکن می‌باشد یا خیر؟
ب: اگر هم اکنون که شاکی تقاضای حبس محکوم‌علیه فوق را نموده است سن وی بیشتر از 15 سال و یا 18 سال شمسی باشد می‌توان به جهت عدم پرداخت دیه وی را در کانون اصلاح و تربیت یا زندان نگهداری نمود یا خیر؟
نظر هیات عالی
در موردی که نابالغ به پرداخت ضرر و زیان یا دیه وفق تشریفات قانونی مربوطه محکومیت یافته، در صورت تمکن امکان اعمال ماده 696 قانون مجازات اسلامی تعزیرات و یا ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی وجود ندارد زیرا در اینجا نابالغ ممتنع نیست. زیرا او نمی‌تواند در اموال خودش تصرف کند لهذا ممتنع محسوب نمی‌گردد. نظریه اکثریت در حد این استنتاج تایید می‌گردد.
نظر اکثریت
به موجب ماده 452 قانون مجازات اسلامی با احکام مسئولیت مدنی یا ضمان حسب مورد بر احکام دیه بار می‌شود و ذمه مرتکب جز با پرداخت دیه، مصالحه، ابرا و تهاتر بری نمی‌گردد و به موجب ماده 92 قانون مجازات اسلامی در مواردی که طفل مرتکب جرائم مستلزم پرداخت دیه شود دادگاه اطفال و نوجوانان مطابق مقررات حکم به پرداخت دیه صادر می‌کند و با وصف مراتب فوق حکم ماده 146 قانون مجازات اسلامی که اشعار می‌دارد افراد نابالغ مسئولیت کیفری ندارند منصرف از فرض سوال (محکومیت طفل به پرداخت دیه) است. لذا محکمه می‌تواند به موجب مواد فوق و ماده 292 قانون مجازات اسلامی و ماده 467 قانون مجازات اسلامی حکم به محکومیت طفل به پرداخت دیه صادر نماید. البته با این تذکر که دیه از اموال طفل پرداخت می‌گردد. در پاسخ سوال با عنایت به اینکه اعمال ماده 696 قانون تعزیرات منوط به امتناع محکوم‌علیه از پرداخت محکوم‌به (دیه) است و با توجه به اینکه فرد نابالغ به موجب مقررات حقوقی حق دخل و تصرف در اموال خود از جمله پرداخت محکوم‌به از آن را ندارد لذا ممتنع محسوب نمی‌شود و نمی‌توان حکم ماده 696 قانون تعزیرات در خصوص ممتنع مبنی بر بازداشت وی را در خصوص طفل تسری داد. اما در صورت نایل شدن طفل محکوم به سن بلوغ و رشد در صورت امتناع از پرداخت با توجه به احکام مسئولیت مدنی می‌توان نسبت به فرد ماده 696 قانون مجازات اسلامی تعزیرات را اعمال نموده و وی را بازداشت کرد.
نظر اقلیت
اولاً برابر ماده 146 قانون مجازات اسلامی اطفال مسئولیت کیفری ندارند. دوماً به موجب ماده 292 قانون مذکور جنایات طفل در حکم خطا محض است و ماده 467 در مقام بیان این حکم است که عاقله تکلیفی به پرداخت دیات کمتر از موضحه نابالغ نیست و دلالتی بر پرداخت دیه توسط نابالغ ندارد لذا دادگاه کیفری باید در خصوص طفل حکم برائت صادر نموده و متضرر ضمن مراجعه به محکمه حقوقی دادخواست مطالبه دیه طرح نماید. نتیجتاً اعمال ماده 696 قانون مجازات اسلامی تعزیرات در فرضی که مرتکب در زمان جرم طفل بوده در هر دو شق صورت نمی‌گیرد.