شاکی دادخواستی به طرفیت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اردبیل به خواسته ابطال بند (12) صورتجلسه هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اردبیل مورخ 28/06/1394 در خصوص اخذ شهریه از دانشجویان انتقالی یا مهمان روزانه به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
12- به استناد قوانین مصوب مجلس محترم شورای اسلامی و بند «ح» ماده (20) قانون برنامه پنجم توسعه کشور (استفاده از ظرفیت مازاد) دانشگاه مجاز است برای آن دسته از دانشجویانی که به عنوان مهمان و یا انتقالی وارد دانشگاه می‌شوند و جزء ظرفیت اصلی دانشگاه قلمداد نشده و از ظرفیت مازاد دانشگاه استفاده می‌نمایند با اخذ شهریه به شرح ذیل از سال تحصیلی 95 - 94 به بعد (نیه دوم سال 94) عمل نماید.
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
به استحضار می‌رساند اینجانب ورودی نیمسال دوم سال تحصیلی 97 - 1396 رشته پزشکی دوره روزانه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان چهارمحال و بختیاری هستم که به دلیل بیماری پدر در نیمسال دوم سال تحصیلی 98 - 1397 به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اردبیل منتقل شدم. لکن دانشگاه مقصد از بنده شهریه تحصیلی معادل پردیس خودگردان را دریافت می‌کند در حالی که این امر بنا به آرای متعدد دیوان عدالت اداری از جمله دادنامه شماره 168 الی 173 مورخ 02/03/1396 و 153 مورخ 10/02/1398 مغایر با قانون است. ضمن اینکه ماده (60) قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) مصوب سال 1393 دریافت وجه توسط دستگاه‌های اجرایی را نیازمند حکم و تجویز قانونگذار می‌داند و همین نکته در ماده (4) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1384 بدان اشاره شده است. فلذا ابطال مصوبه مورد نظر را خواهانم.
در پاسخ به شکایت مذکور مدیرکل حقوقی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل به موجب لایحه شماره 66835/34 به طور خلاصه توضیح داده است که:
با عنایت به اینکه برای دانشجوی مهمان هیچ گونه بودجه‌ای در اختیار دانشگاه مقصد قرار نمی‌گیرد و همچنین عدم پرداخت شهریه توسط این دسته از دانشجویان تحمیل هزینه اضافی به دانشگاه مقصد را در پی خواهد داشت. فلذا با درخواست دانشگاه‌های علوم پزشکی و موافقت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مققر شد که با توجه به اینکه دانشجوی مهمان یا انتقالی جزء ظرفیت اصلی دانشگاه قلمداد نمی‌شود و در واقع از ظرفیت مازاد استفاده می‌نماید و دانشگاه‌ها نیز براساس بند «ح» ماده (20) قانون برنامه پنجم توسعه مجاز به استفاده از ظرفیت مازاد خود برای پذیرش دانشجو با اخذ شهریه می‌باشند با تایید شورای نقل و انتقالات دانشگاه مقصد و وجود امکانات برای پذیرش آن‌ها در قالب پردیس‌های خودگردان یا ظرفیت مازاد بتوانند مهمان شده و یا انتقال یابند که میزان شهریه اخذ شده از این دسته از افراد نیز توسط هیات امنا تعیین می‌شود. ضمن اینکه براساس بند «ب» ماده (20) قانون برنامه پنجم توسعه نیز دانشگاه‌ها بدون متابعت از قوانین عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی و فقط در چارچوب آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی هیات امنا عمل می‌نمایند. افزون بر آن رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 945 مورخ 28/09/96 نیز اختیار هیات امنای دانشگاه‌های علوم پزشکی را در تعیین شهریه مورد تایید قرار داده است.
پرونده شماره ه- ع / 9902260 مبنی بر درخواست ابطال بند (12) صورتجلسه هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اردبیل مورخ 28/06/1394 در خصوص اخذ شهریه از دانشجویان انتقالی یا مهمان روزانه، در جلسه مورخ 14/06/1400 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی مورد رسیدگی قرار گرفت و اکثریت اعضاء به شرح ذیل مبادرت به صدور رای نمودند:
رای هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
نظر به اینکه اولاً: به موجب بند «و» ماده (7) قانون تشکیل هیات امنای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی مصوب سال 1367 یکی از وظایف هیات امنا تصویب نحوه وصول درآمدهای اختصاصی و مصرف آن‌ها می‌باشد. ثانیاً: مطابق بند «ب» ماده (20) قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1389 که در ماده (1) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال 1395 تکرار و تنفیذ شده: « دانشگاه‌ها، مراکز و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان‌ها و پارک‌های علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی‌ربط می‌باشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه‌های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آن‌ها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیات امنا که حسب مورد به تایید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستان‌ها به تایید رئیس جمهور و در مورد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح به تایید رئیس ستاد کل نیروهای مسلح می‌رسد، عمل می‌کنند». مضافاً اینکه بند «ح» ماده (20) قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1389 اشعار می‌دارد: «دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی مجازند از ظرفیت مازاد بر سهمیه آموزش رایگان خود و یا ظرفیت‌های جدیدی که ایجاد می‌کنند، براساس قیمت تمام‌شده یا توافقی با بخش غیردولتی و با تایید هیات امناء در مقاطع مختلف دانشجو بپذیرند و منابع مالی دریافتی را حسب مورد پس از واریز به خزانه کل به حساب درآمدهای اختصاصی منظور کنند». لذا وضع شهریه مفاداً از مصادیق امور مالی و در حوزه اختیارات هیات امنای هر دانشگاه است و ممنوعیت اخذ شهریه از دانشجویان انتقالی یا مهمان ناظر به دانشجویان روزانه و در ظرفیت اصلی دانشگاه مقصد است. اما چنانچه دانشجوی انتقالی یا مهمان، از پذیرفته‌شدگان دوره روزانه نباشد و یا خارج از ظرفیت اصلی دانشگاه مقصد (در صورت تکمیل بودن ظرفیت روزانه) پذیرش شود، اخذ شهریه با تایید هیات امنا منعی نخواهد داشت و آرای صادره از هیات عمومی دیوان عدالت اداری از جمله آرای شماره 945 مورخ 28/09/1396، 2109 - 2108 مورخ 07/12/1397، 308 مورخ 07/03/1398 و 2623 مورخ 05/09/1398 نیز موید همین امر می‌باشد.
بنا به مراتب فوق مصوبه مورد اعتراض در حدود اختیارات مرجع مصوِّب بوده و مغایرتی با قوانین مذکور نداشته و قابل ابطال تشخیص نشد. این رای به استناد بند «ب» ماده (84) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رئیس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
غلامرضا مولابیگی
رئیس هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
دیوان عدالت اداری