هیات وزیران در جلسه 1398/09/10 به پیشنهاد سازمان بهزیستی کشور با مشارکت وزارتخانه های کشور و راه و شهرسازی و سازمان برنامه و بودجه کشور و به استناد تبصره (2) ماده (3) قانون حمایت از حقوق معلولان - مصوب 1396 - آیین‌نامه ماده یاد شده را به شرح زیر تصویب کرد:
آیین‌نامه اجرایی ماده 3 قانون حمایت از حقوق معلولان
مصوب 1398/09/10 هیات وزیران
در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
1 - قانون: قانون حمایت از حقوق معلولان - مصوب 1396 -
2 - فرد دارای معلولیت: افراد موضوع بند (الف) ماده (1) قانون.
3 - مناسب سازی: مجموعه اقداماتی که در جهت اصلاح معابر، اماکن، ساختمان ها و فضاهای عمومی شهری و روستایی و وسایل حمل و نقل و ارتباط جمعی انجام می‌شود، به طوری که افراد دارای معلولیت قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، با حفظ استقلال فردی و رعایت شان و منزلت انسانی بهره مند شوند.
4 - دسترس پذیری: اقداماتی که با هدف ایجاد محیط بدون مانع و قابل دسترس جهت مشارکت افراد دارای معلولیت در همه حوزه های زندگی و فراهم آوردن فرصت برابر برای آنها در برخورداری از امکانات زندگی اجتماعی، همانند سایر افراد انجام می‌شود. دسترسی شامل سامانه (سیستم) حمل و نقل، محیط فیزیکی، اطلاعات، آموزش و پرورش، فناوری (تکنولوژی)، اشتغال، منابع مناسب ارتباطی و رسانه ای است.
5 - دستگاه های مشمول: دستگاه های موضوع بند (ت) ماده (1) قانون.
6 - اماکن عمومی: کلیه وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی، بیمارستان ها، مدارس، دانشگاه ها، مراکز آموزشی و فرهنگی، اماکن ورزشی، پایانه ها، فرودگاه ها، ایستگاه های قطار شهری و برون شهری، مراکز خرید و تجاری، مراکز ارایه خدمات عمومی، بانک ها، بوستان ها و مراکز تفریحی، معابر عمومی و نظایر آنها.
7 - ستاد: ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب سازی کشور، موضوع ماده (3) قانون.
8 - نظارت: فرایندی پویا و مستمر که در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط، نحوه اقدامات مرتبط با مناسب سازی و دسترس پذیری را بررسی و ضمن واپایش (کنترل)، موارد نقض را احصا می کند و مورد رسیدگی و پیگیری قرار می دهد.
1 - قانون: قانون حمایت از حقوق معلولان - مصوب 1396 -
2 - فرد دارای معلولیت: افراد موضوع بند (الف) ماده (1) قانون.
3 - مناسب سازی: مجموعه اقداماتی که در جهت اصلاح معابر، اماکن، ساختمان ها و فضاهای عمومی شهری و روستایی و وسایل حمل و نقل و ارتباط جمعی انجام می‌شود، به طوری که افراد دارای معلولیت قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، با حفظ استقلال فردی و رعایت شان و منزلت انسانی بهره مند شوند.
4 - دسترس پذیری: اقداماتی که با هدف ایجاد محیط بدون مانع و قابل دسترس جهت مشارکت افراد دارای معلولیت در همه حوزه های زندگی و فراهم آوردن فرصت برابر برای آنها در برخورداری از امکانات زندگی اجتماعی، همانند سایر افراد انجام می‌شود. دسترسی شامل سامانه (سیستم) حمل و نقل، محیط فیزیکی، اطلاعات، آموزش و پرورش، فناوری (تکنولوژی)، اشتغال، منابع مناسب ارتباطی و رسانه ای است.
5 - دستگاه های مشمول: دستگاه های موضوع بند (ت) ماده (1) قانون.
6 - اماکن عمومی: کلیه وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی، بیمارستان ها، مدارس، دانشگاه ها، مراکز آموزشی و فرهنگی، اماکن ورزشی، پایانه ها، فرودگاه ها، ایستگاه های قطار شهری و برون شهری، مراکز خرید و تجاری، مراکز ارایه خدمات عمومی، بانک ها، بوستان ها و مراکز تفریحی، معابر عمومی و نظایر آنها.
7 - ستاد: ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب سازی کشور، موضوع ماده (3) قانون.
8 - نظارت: فرایندی پویا و مستمر که در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط، نحوه اقدامات مرتبط با مناسب سازی و دسترس پذیری را بررسی و ضمن واپایش (کنترل)، موارد نقض را احصا می کند و مورد رسیدگی و پیگیری قرار می دهد.
به منظور نظارت و هماهنگی جهت مناسب سازی و همچنین نظارت بر اجرای ماده (2) قانون، ستاد با ترکیب مندرج در ماده (3) قانون تشکیل می‌شود. تصمیمات ستاد برای کلیه دستگاه های مشمول لازم الاجرا است.
تبصره 1 - به منظور اجرای تصمیمات ستاد در سطح استان و شهرستان، ستادهای هماهنگی و پیگیری مناسب سازی استانی و شهرستانی تشکیل می‌شود. ترکیب اعضا و وظایف ستادهای استانی و شهرستانی به تصویب ستاد خواهد رسید.
تبصره 2 - شیوه نامه تشکیل و اداره جلسات ستاد و ستادهای استانی و شهرستانی به پیشنهاد سازمان بهزیستی کشور در اولین جلسه ستاد پس از ابلاغ این آیین‌نامه تصویب و ابلاغ می‌شود.
تبصره 1 - به منظور اجرای تصمیمات ستاد در سطح استان و شهرستان، ستادهای هماهنگی و پیگیری مناسب سازی استانی و شهرستانی تشکیل می‌شود. ترکیب اعضا و وظایف ستادهای استانی و شهرستانی به تصویب ستاد خواهد رسید.
تبصره 2 - شیوه نامه تشکیل و اداره جلسات ستاد و ستادهای استانی و شهرستانی به پیشنهاد سازمان بهزیستی کشور در اولین جلسه ستاد پس از ابلاغ این آیین‌نامه تصویب و ابلاغ می‌شود.
دبیرخانه ستاد در سازمان بهزیستی کشور، دبیرخانه ستاد استانی در اداره کل بهزیستی استان و دبیرخانه ستاد شهرستانی در اداره بهزیستی شهرستان مستقر می‌شود.
وظایف دبیرخانه ستاد به شرح زیر است:
1 - پیگیری اجرای تصمیمات ستاد.
2 - تهیه دستور کار، زمان بندی جلسات، ارسال دعوت نامه و دستور جلسات برای اعضای ستاد و تنظیم صورتجلسات آن.
3 - ایجاد بانک اطلاعات مورد نیاز مرتبط با مناسب سازی و دسترس پذیری.
4 - پیگیری تشکیل جلسات ستادهای استانی و شهرستانی و دریافت گزارش ها.
1 - پیگیری اجرای تصمیمات ستاد.
2 - تهیه دستور کار، زمان بندی جلسات، ارسال دعوت نامه و دستور جلسات برای اعضای ستاد و تنظیم صورتجلسات آن.
3 - ایجاد بانک اطلاعات مورد نیاز مرتبط با مناسب سازی و دسترس پذیری.
4 - پیگیری تشکیل جلسات ستادهای استانی و شهرستانی و دریافت گزارش ها.
دبیرخانه موظف است در مقاطع زمانی (6) ماهه گزارش اقدامات انجام شده در راستای اجرای ماده (3) قانون را تهیه و به هیات وزیران و کمیته هماهنگی و نظارت بر اجرای قانون، موضوع ماده (31) قانون ارسال کند.
کلیه دستگاه های مشمول موظفند از زمان لازم الاجر شدن این آیین‌نامه، ساختمان ها و اماکن موضوع تبصره (1) ماده (3) قانون را برای دسترس پذیری افراد دارای معلولیت به خدمات، مطابق با ضوابط مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای افراد دارای معلولیت مناسب سازی کنند، به گونه ای که مناسب سازی ساختمان ها و اماکن یاد شده ظرف (3) سال از تاریخ لازم الاجرا شدن این آیین‌نامه به طور کامل پایان پذیرد.
سازمان ملی استاندارد ایران موظف است با پیشنهاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نسبت به تدوین استانداردهای طراحی درگاه ها و وبگاه های الکترونیکی (سامانه های ارایه خدمات الکترونیکی) کلیه دستگاه های مشمول به منظور مناسب سازی و دسترس پذیری افراد دارای معلولیت ظرف سه ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن این آیین‌نامه، اقدام کند.
تبصره - کلیه دستگاه های مشمول موظفند ظرف شش ماه، نسبت به پیاده سازی استانداردهای ابلاغی موضوع این ماده در درگاه ها و وبگاه های الکترونیکی (سامانه های ارایه خدمات الکترونیکی) دستگاه متبوع اقدام کنند.
تبصره - کلیه دستگاه های مشمول موظفند ظرف شش ماه، نسبت به پیاده سازی استانداردهای ابلاغی موضوع این ماده در درگاه ها و وبگاه های الکترونیکی (سامانه های ارایه خدمات الکترونیکی) دستگاه متبوع اقدام کنند.
وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است با رعایت قوانین و مقررات مربوط، تمهیدات لازم را به عمل آورد تا از طریق شرکت های خودروساز داخلی یا شرکت کاربری ساز (مناسب سازی خودرو) یا واردات، خودروهای مورد نیاز افراد دارای معلولیت، تامین و خدمات پس از فروش آن نیز در سراسر کشور ارایه شود.
تبصره - سازمان ملی استاندارد ایران موظف است با پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت و با همکاری سازمان بهزیستی کشور نسبت به تدوین و ابلاغ استانداردهای دسترس پذیری انواع خودرو برای افراد دارای معلولیت اقدام کند.
تبصره - سازمان ملی استاندارد ایران موظف است با پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت و با همکاری سازمان بهزیستی کشور نسبت به تدوین و ابلاغ استانداردهای دسترس پذیری انواع خودرو برای افراد دارای معلولیت اقدام کند.
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمان بهزیستی کشور نسبت به تولید برنامه های آموزشی و آگاه سازی مرتبط با مناسب سازی و پخش رایگان حداقل یک ساعت در هفته از محل ساعات پخش برنامه های موضوع ماده (21) قانون اقدام کند.
شهرداری ها و دهیاری های سراسر کشور موظفند جهت مناسب سازی و دسترس پذیری محیط، معابر، اماکن و وسایل حمل و نقل عمومی و مبلمان شهری اقدامات زیر را انجام دهند:
1 - هم سطح سازی، مناسب سازی و نصب خط هدایت نابینایان در پیاده روها و تامین محل ویژه توقف (پارک) خودروی افراد دارای معلولیت در محل توقف حاشیه خیابان ها و توقفگاه های عمومی.
2 - نصب چراغ های راهنمای مجهز به علایم صوتی به ویژه افراد نابینا و کم بینا در تقاطع ها.
3 - انجام اقدامات و تمهیدات لازم برای فرهنگ سازی در جامعه پیرامون رعایت ضوابط مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای افراد دارای معلولیت.
4 - فعال سازی سامانه اطلاع رسانی و دریافت شکایات مردمی در خصوص مشکلات مناسب سازی و دسترس پذیری معابر و محیط های شهری و اقدام در جهت رفع موانع موجود.
5 - مشروط کردن صدور پروانه احداث و بازسازی و پایان کار برای تمامی ساختمان ها و اماکن عمومی از جمله مجتمع های مسکونی، تجاری، اداری، درمانی و آموزشی به رعایت ضوابط مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای افراد دارای معلولیت در مورد دسترس پذیری افراد دارای معلولیت توسط مجری.
6 - مناسب سازی و دسترس پذیری کلیه پایانه ها، ایستگاه ها، تاسیسات سامانه ها و ناوگان حمل و نقل درون شهری و برون شهری منطبق با قوانین داخلی و استانداردهای بین المللی برای افراد دارای معلولیت، تامین امکان بهره مندی این افراد از ناوگان حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی و آموزش کارکنان خود جهت همیاری عملی و صحیح با مسافران دارای معلولیت.
1 - هم سطح سازی، مناسب سازی و نصب خط هدایت نابینایان در پیاده روها و تامین محل ویژه توقف (پارک) خودروی افراد دارای معلولیت در محل توقف حاشیه خیابان ها و توقفگاه های عمومی.
2 - نصب چراغ های راهنمای مجهز به علایم صوتی به ویژه افراد نابینا و کم بینا در تقاطع ها.
3 - انجام اقدامات و تمهیدات لازم برای فرهنگ سازی در جامعه پیرامون رعایت ضوابط مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای افراد دارای معلولیت.
4 - فعال سازی سامانه اطلاع رسانی و دریافت شکایات مردمی در خصوص مشکلات مناسب سازی و دسترس پذیری معابر و محیط های شهری و اقدام در جهت رفع موانع موجود.
5 - مشروط کردن صدور پروانه احداث و بازسازی و پایان کار برای تمامی ساختمان ها و اماکن عمومی از جمله مجتمع های مسکونی، تجاری، اداری، درمانی و آموزشی به رعایت ضوابط مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای افراد دارای معلولیت در مورد دسترس پذیری افراد دارای معلولیت توسط مجری.
6 - مناسب سازی و دسترس پذیری کلیه پایانه ها، ایستگاه ها، تاسیسات سامانه ها و ناوگان حمل و نقل درون شهری و برون شهری منطبق با قوانین داخلی و استانداردهای بین المللی برای افراد دارای معلولیت، تامین امکان بهره مندی این افراد از ناوگان حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی و آموزش کارکنان خود جهت همیاری عملی و صحیح با مسافران دارای معلولیت.
وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و آموزش و پرورش موظفند موضوع مناسب سازی را متناسب با هر دوره تحصیلی در سرفصل ها و محتوای درسی لحاظ کنند.
وزارت راه و شهرسازی موظف است تمهیدات لازم را به عمل آورد تا از طریق شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، سازمان نظام مهندسی ساختمان و مراجع قانونی مرتبط هنگام بررسی، تصویب و نظارت بر طرح های توسعه و عمران شهری و روستایی (اعم از طرح های جامع، تفصیلی و هادی) رعایت ضوابط مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای افراد دارای معلولیت لحاظ شود.
وزارتخانه های راه و شهرسازی و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حسب مورد موظفند صدور مجوز احداث و بهره برداری مجتمع های رفاهی بین جاده ای، پایانه های مسافربری دریایی، هوایی، زمینی و ریلی را به رعایت ضوابط و مقررات مناسب سازی مشروط کنند.
سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است در فرایند اخذ و ارتقای پایه شرکت های پیمانکار، گذراندن دوره آموزشی یا بازآموزی ضوابط و مقررات مناسب سازی را لحاظ کند.
کلیه دستگاه های مشمول موظفند اعتبارات مورد نیاز برای اجرای وظایف مربوط در این آیین‌نامه را همه ساله جهت پیش بینی در لوایح بودجه سنواتی حسب مورد به سازمان برنامه و بودجه کشور و سایر مراجع مربوط ارایه کنند.
از تاریخ لازم الاجرا شدن این آیین‌نامه، تصویب نامه شماره 77303 /ت49130ه- مورخ 1394/06/15 لغو می‌شود.
اسحاق جهانگیری - معاون اول رییس جمهور