شماره دادنامه: 140331390001024393
تاریخ دادنامه: 1403/05/02
شماره پرونده: 0204968
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای منصور شریفیان با وکالت خانم فرزانه شریفیان
طرف شکایت: 1- وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح 2- ستاد کل نیروهای مسلح 3- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مبحث چهارم از ماده 3 فصل اول خصوصاً عبارت پایانی بند مذکور (3-4) دستورالعمل اجرایی قوانین مرتبط با معافیت مشمولان دارای فرد معلول در خانواده مصوب 1399/02/13 نیروی انتظامی جمهوری اسلامی
گردش کار: خانم فرزانه شریفیان به وکالت از آقای منصور شریفیان به موجب دادخواستی ابطال مبحث چهارم از ماده 3 فصل اول خصوصاً عبارت پایانی بند مذکور (3-4) دستورالعمل اجرایی قوانین مرتبط با معافیت مشمولان دارای فرد معلول در خانواده مصوب 1399/02/13 نیروی انتظامی جمهوری اسلامی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
" موکل اینجانب دارای معلولیت متوسط جسمی حرکتی مورد تایید سازمان بهزیستی کل کشور هستند و با درجه دکتری تخصصی ph.D در رشته بیولوژی دریا بر اساس رای کمیته منصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی طی سال 1399 به مرتبه دانشیاری ارتقاء یافته اند و در حال حاضر به عنوان عضو هیات علمی در مرتبه دانشیار در سازمان فوق الاشاره مشغول به خدمت هستند. مطابق ماده 26 قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب 1396/12/20 مجلس شورای اسلامی تنها فرزند ذکور موکل اینجانب نیز مشمول حکم صدر ماده مذکور قرار گرفته و مستحق برخورداری از معافیت مذکور در این ماده میباشد. منتهی سازمان نظام وظیفه با استناد به عبارت پایانی مبحث چهارم از ماده 3 فصل اول (3-4) ؛ قوانین مرتبط با معافیت مشمولان دارای فرد معلول در خانواده مصوب 1399/02/13 پس از درجه بندی شدت معلولیت؛ حداقل میزان افت عملکرد قابل ارجاع به شوراهای پزشکی وظیفه عمومی را 50 درصد به بالا می داند، به عبارتی شرط بهره مندی از معافیت مذکور در ماده 26 قانون حمایت از حقوق معلولان را صرفاً مشمول افرادی می داند که والدین آن ها دارای درجه معلولیت شدید یا خیلی شدید باشند. در حالی که واژه «معلول» در ماده 26 قانون مذکور بدون هیچ گونه قیدی و بدون ذکر میزان و شدت معلولیت به کار برده شده است. در نتیجه عبارت «حداقل میزان افت عملکرد قابل ارجاع به شوراهای پزشکی وظیفه عمومی، 50 درصد به بالا میباشد». در ذیل ماده 3-4 فصل اول دستور العمل اجرایی قوانین مرتبط با معافیت مشمولان دارای فرد معلول در خانواده مصوب 1399/02/13 خلاف اطلاق ماده 26 قانون حمایت از حقوق معلولان و رویه حمایتی قانونگذار از معلولان و خانواده معلولین میباشد. همچنین، مطابق اصول حقوق عمومی و به ویژه اصل عدم صلاحیت، صلاحیت مقامات اداری در وضع دستورالعمل تنها در محدوده قانون پذیرفته است و مقام اداری (در این مورد سازمان نظام وظیفه) نمیتواند با وضع دستورالعمل، دامنه قانون را توسیع یا تضییق نماید. لذا تعیین میزان افت عملکرد 50 درصد به بالا جهت ارجاع به شوراهای پزشکی در دستورالعمل مورد اعتراض نه تنها بر خلاف اطلاق ماده26 قانون فوق الذکر است، بلکه با تضییق دامنه مشمولین این قانون، مقام اداری از دامنه صلاحیت خود خارج شده و به حوزه صلاحیت مقام قانونگذار تجاوز نموده است و اصل تفکیک قوای مندرج در اصل 57 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را نقض نموده است. عدم رعایت اصول مذکور و نقض قانون در مواد و تبصره های دیگر این دستورالعمل نیز وجود داشته و در موردی نقض قانون مذکور منجر به صدور دادنامه شماره 140231390000246229 صادره از هیات عمومی دیوان عدالت اداری شده است النهایه و مستنداً به موارد فوق الاشاره ابطال عبارت پایانی مبحث چهارم از ماده 3 فصل اول (3-4) دستورالعمل اجرایی قوانین مرتبط با معافیت مشمولان دارای فرد معلول در خانواده مصوب 1399/02/13 از سوی هیات عمومی دیوان عدالت اداری مورد استدعاست."
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
" دستورالعمل شماره: 10590-3-2-23 تاریخ: 1399/02/13
از: سازمان وظیفه عمومی ناجا- معاونت مشمولان و امور معافیت ها
به: معاونت های وظیفه عمومی فرماندهی انتظامی استان ها
موضوع: دستورالعمل اجرای معافیت مشمولان دارای فرد معلول در خانواده
سلام علیکم؛
در اجرای ابلاغیه شماره 46011/02/201/05/135 مورخ 1394/10/14 صادره از ستاد کل نیروهای مسلح و پیرو دستورالعمل شماره 23/1059/03/20 مورخ 1394/11/06 بدین وسیله موارد ذیل جهت اجرا ابلاغ میگردد.
مقدمه:
بهره مندی از امتیاز معافیت از خدمت وظیفه عمومی ویژه مشمولان دارای فرد معلول در خانواده از جمله برنامه هایی است که با هدف ارتقاء سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد معلول و بهبود کیفیت زندگی خانواده های دارای معلول طی نشست های تخصصی مشترک حوزه معاونت امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور و معاونت مشمولان و امور معافیت های سازمان وظیفه عمومی ناجا تدوین گردیده است.
فصل اول: کلیات
......
3- تعاریف و اصلاحات:
.....
3-4 - شدت معلولیت:
درجه بندی رتبه ای میزان افت عملکرد در شدت های مختلف معلولیت به شرح ذیل میباشد:
- خفیف (24 - 4 درصد)
- متوسط (49 - 25 درصد)
- شدید (74 - 50 درصد)
- خیلی شدید (95 - 75 درصد)
حداقل میزان اُفت عملکرد قابل ارجاع به شوراهای پزشکی وظیفه عمومی، 50 درصد به بالا میباشد.
تبصره: برای معلولیت های ناشی از اختلالات ذهنی (هوشی و تکامل رشد)، شدت معلولیت متوسط (25 درصد و بالاتر) نیز در شمول رسیدگی در شوراهای پزشکی وظیفه عمومی قرار میگیرد."
در پاسخ به شکایت مذکور، رییس سازمان وظیفه عمومی به موجب لایحه شماره 6080/3022/23/01 مورخ 1402/09/01 توضیح داده است که:
" با توجه به این که سمت قانونی شاکی در طرح پرونده از سوی فرزندش احراز نمی گردد، بنابراین موضوع از مصادیق ایرادات بند (5) ماده (84) قانون آیین دادرسی مدنی و بند (ب) ماده (53) قانون دیوان عدالت اداری است. مع هذا با توجه به مراتب فوق تقاضای رسیدگی و رد دادخواست به جهت عدم ذی نفع بودن خواهان در طرح دعوی مورد استدعاست."
علی رغم ابلاغ نسخه دوم دادخواست و ضمایم آن به طرف دیگر شکایت (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح- ودجا پانصد و سی شش هزار و ششصد و نود و هشت) تا زمان صدور رای در هیات عمومی دیوان عدالت اداری، پاسخی از طرف آن مرجع واصل نشده است.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/05/02 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
براساس ماده 26 قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب سال 1396 یکی از فرزندان اولیایی که خود ناتوان و معلول بوده (هر دو یا یکی از آن ها معلول باشد) و یا حداقل دو نفر از فرزندان آن ها ناتوان و معلول باشد از انجام خدمت وظیفه عمومی معاف میگردد و به موجب بند (الف) ماده 1 این قانون، فرد دارای معلولیت شخصی است که با تایید کمیسیون پزشکی - توانبخشی تعیین نوع و تعیین شدت معلولیت سازمان بهزیستی کشور با انواع معلولیت ها در اثر اختلال و آسیب جسمی، حسی (بینایی، شنوایی)، ذهنی، روانی و یا توام، با محدودیت قابل توجه و مستمر در فعالیت های روزمره زندگی و مشارکت اجتماعی مواجه است و بنابراین با معرفی شخص از سوی کمیسیون مذکور به عنوان فرد دارای معلولیت، مبحث چهارم از ماده 3 فصل اول دستورالعمل اجرایی قوانین مرتبط با معافیت مشمولان دارای فرد معلول در خانواده مصوب 1399/02/13 که براساس آن حداقل میزان افت عملکرد قابل ارجاع به شوراهای پزشکی وظیفه عمومی 50 درصد به بالا ذکر شده است، مغایر با اطلاق حکم قانونگذار بوده و به دلیل تضییق دایره شمول ماده 26 قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب سال 1396 خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال میشود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/02/10) در رسیدگی و تصمیمگیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری