رای شماره 140331390001755260 مورخ 1403/07/24 هیات عموعی دیوان عدالت اداری

شماره دادنامه: 140331390001755260

تاریخ دادنامه: 1403/07/24

شماره پرونده: 0106268

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای غلامرضا سنگ کوهی

طرف شکایت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال فراز نخست بند 3-2 با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیه ها» مندرج در صفحه 7 دفترچه راهنمای چهل ودومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی بالینی سال های تحصیلی 1395-1394

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال فراز نخست بند 3-2 با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیه ها» مندرج در صفحه 7 دفترچه راهنمای چهل ودومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی بالینی سال های تحصیلی 1395-1394 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

" در قانون اصلاح بند 3 ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی: 30% ورودی های دستیاری پزشکی در هر رشته - محل به دانشجویان بومی با اولویت مناطق محروم بدون ذکر هرگونه احتساب حد نصاب (حد نصاب و 85% حد نصاب) اختصاص یافته است. بدین معنا که پس از شرکت در آزمون دستیاری، افراد پذیرفته شده برای انتخاب رشته - محل، 30% ظرفیت هر رشته - محل به متقاضیان سهمیه منطقه محروم بدون احتساب هرگونه حدنصاب اختصاص می یابد و تا پر شدن آن ظرفیت در اولویت انتخاب رشته - محل می‌باشند. اینجانب در دوره 42 آزمون مربوطه در سال 1394 بر اساس 85% حد نصاب نمره در رشته کودکان سهمیه مناطق محروم دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه پذیرش شده ام و طبق آیین‌نامه دستیاری در مرحله تغییر رشته در سال 1398، بر اساس قانون مذکور نه تنها احتساب 85% حد نصاب نمره جهت تغییر رشته اینجانب خلاف قانون بوده بلکه وزارت متبوع پا را فراتر از مصوبه نشست هشتادم خود گذاشته و با احتساب حد نصاب نمره به مانند متقاضیان سهمیه آزاد، از تغییر رشته اینجانب ممانعت نموده و اینجانب را از تحصیل اخراج نموده است و این اقدام هم خلاف قانون و هم خلاف آیین‌نامه دستیاری متذکر در دفترچه های آزمون است. اگر به دفترچه راهنمای آزمون مراجعه نمایید حد نصاب در مصوبه های وزارت متبوع عبارت است از: نمره آخرین نفر جایدهی شده اولیه (برای تعیین حد نصاب) بدون در نظر گرفتن سهمیه و جنس بر مبنای ظرفیت کل رشته - محل با رعایت سایر شرایط پذیرش. در صورتی که ورودی دستیاری سهمیه مناطق محروم طبق قانون مذکور ملزم به کسب حد نصاب نمره نمی‌باشد و احتساب آن مغایر قانون است.

با وصف مراتب فوق، شاهد دو رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری هستیم که رای شماره 9709970905811748 مورخ 1397/08/15 مربوط به الغای تصمیمات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مربوط به دانشجویان دوره 44 بوده و رای شماره 140009970905812141 مورخ 1400/07/20 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مربوط به دانشجویان دوره 41 است وچون اینجانب، دانشجوی دوره 42 می باشم بنابراین هم دوره قبل و هم دوره بعد از دوره دانشجویی اینجانب تصمیمات اخذ شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به تعیین حد نصاب و 85 درصد حد نصاب نمره برای انتخاب رشته- محل های سهمیه مناطق محروم دوره دستیاری تخصصی اینجانب به موجب آرای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عدالت اداری باطل شده است بر این اساس اقتضای منطق حقوقی آن است که به طور بدیهی تصمیم وزارتخانه مذکور راجع به اینجانب به عنوان دانشجوی دوره 42 را نیز فاقد اعتبار بدانیم."

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

" وزارت بهداشت، در مان و آموزش پزشکی

معاونت آموزشی

دبیرخانه شورای تخصصی

مرکز سنجش آموزش پزشکی

راهنمای آزمون ورودی چهل و دومین دوره آموزش پذیرش دستیار تخصصی

سال 1394

..............................

3- سهمیه ها:

....................

2-3 سهمیه مناطق محروم:

حدنصاب پذیرش جهت متقاضیان واجد شرایط استفاده از سهمیه مناطق محروم، 85 درصد حد نصاب می‌باشد؛ شرایط پذیرش سهمیه مناطق محروم متعاقباً در فرم انتخاب رشته اعلام خواهد شد در این سهمیه در سال آینده پذیرش خواهد بود. در صورت علاقمندی به این سهمیه لطفاً در فرم ثبت نام این سهمیه را انتخاب نمایید."

در پاسخ به شکایت مذکور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره 1403220794575259 مورخ 1403/02/29 توضیحاتی داده که خلاصه آن به قرار زیر است:

" به موجب تبصره (4) الحاقی به ماده (16) قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1402/03/06 نامبرده هیچگونه درخواست و اظهارنامه ای به وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی ارایه نداده است.

با عنایت به این که به موجب ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری، خواسته ایشان در صلاحیت رسیدگی دیوان عدالت اداری است و نامبرده خواسته خود را پس از لازم الاجرا شدن قانون دیوان تقدیم آن مرجع نموده است وفق تبصره یاد شده ملزم بوده ابتدا تقاضای خود را به این وزارتخانه (دبیرخانه کمیسیون تبصره 4 الحاقی به ماده 16 قانون دیوان عدالت اداری) ارایه نماید و در صورت عدم پاسخگویی این وزارتخانه در مهلت سه ماه موضوع تبصره یاد شده، نسبت به طرح دعوا اقدام نماید و ایشان مستندی دایر بر ارایه درخواست خود به وزارتخانه و گذشت بیش از سه ماه از ارایه درخواست و عدم پاسخگویی این وزارتخانه و یا جواب رد وزارت متبوع ارایه ننموده است.

طبق اصل 57 قانون اساسی و اطلاق عبارت ولایت مطلقه امر و امامت امت در آن اصل و براساس قیاس اولویت، مصوبات شورای انقلاب فرهنگی، قابل ابطال در هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیست.

بر این اساس و با توجه به این که شکایت مطروحه دارای شیون تخصصی، علمی و آموزشی، پژوهشی می‌باشد، نقض دادنامه بدوی و صدور قرار عدم صلاحیت به شایستگی هیات عالی تجدیدنظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از آن مقام مورد تقاضا است.

صرف نظر از مراتب مذکور به استحضار می رساند، برابر قانون اصلاح بند 3 ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب مجلس شورای اسلامی در سال 1392، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است سی درصد (30%) ورودی های رشته های پزشکی عمومی، دستیاری تخصصی پزشکی و سایر رشته های گروه پزشکی را از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم و متناسب با نیاز استان ها و در چهارچوب نظام سطح بندی پذیرش نماید.

1- همچنین وفق قانون تشکیل شورای آموزش پزشکی و تخصصی رشته های پزشکی مصوب سال 1352 وظایف زیر بر عهده شورای مذکور می‌باشد:

بررسی و تعیین احتیاجات آموزشی رشته های پزشکی و تخصصی ارزشیابی و تعیین محتوای برنامه ها و روش های کلی آموزش و ایجاد هماهنگی لازم بررسی و تعیین احتیاجات نیروی انسانی لازم در کشور در رشته های پزشکی و علوم وابسته و تخصص های پزشکی و تعیین ضوابط جهت تربیت متخصص در دانشکده های پزشکی و بیمارستان های وابسته به دانشگاه ها از جهات زیر بر عهده دارد:

1- به موجب بند 3-2 از قسمت سهمیه مناطق محروم چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی، حدنصاب پذیرش جهت متقاضیان واجد شرایط استفاده از سهمیه مناطق محروم، 85 درصد حدنصاب می‌باشد.

با توجه به قانون یاد شده در هر رشته محل سی درصد ظرفیت به افراد واجد شرایط و متقاضی استفاده از سهمیه مناطق محروم تخصیص داده شده است که ظرفیت مورد نظر صرفاً توسط افراد متقاضی سهمیه تکمیل شده است و این گروه از متقاضیان در رقابت با سایر شرکت کنندگان قرار نگرفته اند همچنین در راستای مساعدت به متقاضیان پذیرش با استفاده یاد شده مقرر می‌گردد که 30 درصد ظرفیت دانشگاه های علوم پزشکی در رشته های مورد نیاز به متقاضیان واجد شرایط که موفق به کسب حداقل 85 درصد حد نصاب قبولی در رشته محل انتخابی خود گردند با رعایت کلیه مندرجات راهنمای آزمون در زمینه پذیرش در سهمیه مذکور تعلق یابد. بنابراین بر خلاف ادعای شاکی در صورت عدم تعیین نصاب 85 درصد حد نصاب قبولی متقاضی پذیرش ملزم به کسب حد نصاب آن رشته محل برای استفاده از سهمیه موضوع قانون برقراری عدالت آموزشی بوده است و این امکان وجود داشت که ایشان و سایر متقاضیان در آزمون مذکور پذیرفته نگردند که در خصوص ایشان وفق نامه شماره /171/501د مورخ 1402/02/11 مرکز سنجش آموزش پزشکی در صورت عدم اعمال حد نصاب 85 درصد در پذیرش سهمیه مناطق محروم وی واجد شرایط پذیرش در رشته محل های انتخابی خود نمی گردید.

1- شایان ذکر است به موجب دفترچه راهنمای سال یاد شده ضوابط کلی پذیرش به شرط ذیل بوده است: پذیرش دستیار با رعایت مقررات پذیرش و سهمیه های اعلامی با اولویت های زیر انجام می‌شود: الف- نمره آزمون پذیرش دستیار ب - اولویت انتخاب رشته - محل

همچنین برابر مصوبات نشست های شورای آموزش پزشکی و تخصصی چنانچه دستیاران در طول دوره آموزش دچار نقص عضو موثر جسمی یا روانی شوند، گروه مربوطه می‌تواند با ذکر دلایل، مراتب را جهت طرح در کمیسیون پزشکی منتخب دانشگاه به دانشکده پزشکی منعکس نماید. پس از تایید کمیسیون مذکور و موافقت شورای آموزشی دانشکده/ دانشگاه از ادامه تحصیل این افراد جلوگیری به عمل می‌آید. در صورت موافقت شورای آموزشی دانشگاه، و تایید کمیسیون عالی پزشکی معاونت آموزشی، چنانچه نقص عضو موثر حرفه ای برای سایر رشته ها در همان دانشگاه مانع از ادامه تحصیل در آن رشته ها نباشد و فرد حداقل نمره آخرین نفر پذیرفته شده رشته مربوطه را در همان سهمیه و همان سال در همان دانشگاه دارا باشد می‌تواند تغییر رشته دهد.

شاکی در چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی سال 1394 شرکت نموده و با استفاده از سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی در رشته کودکان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه پذیرفته شده است. برابر نامه شماره /859/505د مورخ 1398/03/08 معاونت آموزشی وزارت متبوع ایشان با درخواست شخصی متقاضی انصراف پزشکی می‌گردد. درخواست وی از سوی معاونت آموزشی وزارت متبوع به دانشگاه محل تحصیل ارسال و دانشگاه غیبت نامبرده را ضمن عدم تایید نقص عضو موثر حرفه ای به دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی اعلام می‌نماید متعاقب آن رای کمیسیون پزشکی دانشگاه استعلام می‌گردد که عدم تایید مستندات پزشکی وی با تاکید بر غیبت ایشان از محل تحصیل از سوی دانشگاه به معاونت آموزشی این وزارتخانه ارسال می‌شود موضوع در کمیسیون 7 نفره موارد خاص معاونت آموزشی وزارت متبوع مطرح و با بازگشت به تحصیل وی در تاریخ 1396/10/23 موافقت به عمل می‌آید.

در ارتباط با درخواست تغییر رشته نامبرده، به موجب تبصره 2 بند 2/5 متمم آیین‌نامه دستیاری که می‌بایست در خصوص شاکی و سایر دستیاران موضوع بند فوق الذکر (افرادی که در طول دوره آموزش دچار نقص عضو موثر جسمی یا روانی شوند و این موضوع به تایید کمیسیون پزشکی برسد) ملاک عمل قرار گیرد بیان گردیده در صورت موافقت شورای آموزشی دانشگاه چنانچه نقص عضو برای سایر رشته ها در همان دانشگاه مانع از ادامه تحصیل در آن رشته ها نباشد و فرد حداقل نمره آخرین نفر پذیرفته شده رشته مربوطه را در همان سهمیه و همان سال در همان دانشگاه دارا باشد می‌تواند تغییر رشته دهد و بر این اساس حکم به ورود شکایت وی دایر بر بررسی مجدد و سنجش شاکی براساس مفاد تبصره یاد شده صادر نموده است. شایان ذکر است، وی پذیرفته شده سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی می‌باشد و برابر مفاد قانون مذکور، تعهد اخذ شده از مشمولان برای خدمت در مناطق مورد تعهد سه برابر مدت تحصیل است و قابل خرید و جابه جایی نمی‌باشد. بر این اساس در دفترچه راهنمای آزمون چهل و دومین دوره آزمون دستیاری (سال قبولی نامبرده) صراحتاً اعلام گردیده است که پس از انتخاب سهمیه به هیچ عنوان تغییر سهمیه یا تغییر دانشگاه منطقه محروم جهت گذراندن تعهدات خاص امکان پذیر نمی‌باشد همچنین با توجه به این که این افراد با توجه به نیاز منطقه به رشته انتخابی در قالب سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی پذیرش می‌شوند و رشته های مورد نیاز هر منطقه قبلاً نیاز سنجی، گردیده در دفترچه راهنمای آزمون هر سال اعلام می‌شود «تغییر رشته و انتقال پذیرفته شدگان سهمیه مناطق محروم ممنوع است» که در دفترچه سال قبولی نامبرده نیز صراحتاً به این موضوع اشاره شده است. بنابراین نامبرده از ابتدای ثبت نام در آزمون دستیاری و انتخاب سهمیه قانون برقراری عدالت آموزشی مطلع بوده است که امکان تغییر رشته و انتقال را ندارد.

علی هذا علی رغم ممنوعیت مذکور این وزارتخانه با توجه به درخواست نامبرده، مستندات پزشکی وی را به کمیسیون عالی پزشکی معاونت آموزشی ارجاع داده و همچنین حد نصاب نمره قبولی وی در رشته هایی که با توجه به سهمیه موضوع قانون برقراری عدالت آموزشی، در صورت موافقت کمیسیون وی مجاز به تغییر رشته بوده نیز از مرکز سنجش آموزش پزشکی استعلام گردید مع الوصف با توجه به شماره /437/501د مورخ 1398/02/31 مرکز سنجش آموزش پزشکی نامبرده حد نصاب هیچ رشته ای را در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه کسب ننموده است که با عنایت به مراتب مذکور، امکان تغییر رشته وی میسر نگردید. بر این اساس با توجه به مراتب فوق الذکر و از آنجا که تمامی اقدامات این وزارتخانه در ارتباط با دادخواست مطروحه وفق ضوابط و مقررات صورت گرفته، صدور رای به رد شکایت شاکی مورد تقاضا است."

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/07/24 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً به موجب قانون اصلاح بند 3 ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دورههای تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب سال 1392: «وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظّف است سی درصد (30%) ورودی های رشتههای پزشکی عمومی، دستیاری تخصصی پزشکی و سایر رشتههای گروه پزشکی را از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم و متناسب با نیاز استان ها و در چهارچوب نظام سطحبندی پذیرش نماید» و مطابق تبصره 3 ذیل قانون مزبور نیز مقرر شده است که: «تحصیل دانشجویان بومی موضوع این بند در دانشگاه های استان مربوطه در اولویت میباشد. در صورتی که داوطلب مذکور نمره لازم برای تحصیل در دانشگاه های دیگر را کسب کرده باشد، تحصیل او برابر مقررات این بند منوط به موافقت وی خواهد بود.» ثانیاً برمبنای آراء شماره 9709970905811748 مورخ 1397/08/15، 140009970905812141 مورخ 1400/07/20 و 14010109970905812681 مورخ 1401/11/18 هیات عمومی دیوان عدالت اداری حکم به ابطال مقرراتی صادر شده است که براساس آن اعمال سهمیه مناطق محروم مصرح در قوانین یادشده به کسب 85% حدنصاب قبولی در رشته محل انتخابی موکول شده بود. بنا به مراتب فوق، فراز نخست بند 3-2 با عنوان «سهمیه مناطق محروم» از قسمت «سهمیهها» مندرج در صفحه 7 دفترچه راهنمای چهل و دومین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی بالینی (سال تحصیلی 95-94) به لحاظ تعیین حدنصاب 85% برای متقاضیان استفاده از قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دورههای تحصیلات تکمیلی و تخصصی، خارج از حدود اختیار مرجع تصویبکننده آن و مغایر با قانون بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال میشود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/02/10) در رسیدگی و تصمیم‌ گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./

احمدرضا عابدی

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری

منبع