صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/01/27
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر دهاقان
موضوع
بررسی مصداق سوء استفاده از ضعف نفس نسبت به شخص معلول جسمی، گفتاری و حرکتی
پرسش
در پرونده ای آقای الف فلج جسمی، گفتاری و حرکتی است؛ مطابق با نظریه پزشکی قانونی، از نظر عقلانی قوه ی تشخیص و تصمیم گیری در امور مالی اش را دارد؛ بدلیل مشکلات شدید حرکتی جسمی و نیاز به وابستگی اطرافیان، احتمال مورد سوء استفاده قرار گرفتن و فریب وی وجود داشته است. حال اگر آقای الف منزل شخصی اش را به آقای ب به مبلغ 50 میلیون صلح نموده که ارزش واقعی آن سه میلیارد تومان است. با این فرض که آقای الف محجور نیست؛ اولاً: آیا این مورد را می توان مصداق ماده 596 قانون تعزیرات (سوء استفاده از ضعف نفس) دانست؟ ثانیاً: آیا چنین صلحی باطل است ؟
نظر هیئت عالی
نظریه اداره حقوقی به شماره 7/97/2944 مورخ 98/8/11 مورد تائید اعضای هیات عالی بشرح زیر است؛
مستفاد از ماده 596 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) 1375، اطلاق عبارت ضعف نفس و هوی و هوس شامل کلیه اشخاص اعم از رشید و غیررشید می‌گردد و تغییرات تقنینی قانون فوق الذکر نسبت به ماده 117 قانون تعزیرات 1362 و ماده 239 قانون مجازات عمومی سابق نیز موید این نظر است.
نظر اکثریت
خیر مشمول این ماده نمی شود؛ زیرا شخص الف غیر رشید محسوب نمی شود و دایره شمول این ماده صرفاً اشخاص غیر رشید مورد حمایت مقنن قرار گرفته است. منشأ اختلاف نظر این ماده در خصوص دایره شمول آن نسبت به افراد رشید و غیررشید «ی» در کلمه شخصی است که به نظر می‌رسد «ی» نسبت است و در تایید این نظر اولاً دفاع قانونگذار از اشخاص معلول و رشیدی که در نتیجه هوی و هوس خود به دیگران نوشته یا سند التزام آور می دهند قابل توجیه نیست، زیرا انگیزه بسیاری از معاملات مشروع و قانونی هوی و هوس معامله کنندگان است. مثلاً داشتن ماشین خارجی فول امکانات شاسی بلند. ثانیاً: عبارت حوائج شخصی افراد غیر رشید اضافه بنظر می‌رسد، زیرا در هر حال افراد غیر رشید نیز مشمول همان قسمت اول ماده که به همه اشخاص اعم از رشید و غیر رشید اشاره دارند می گردند. ثالثاً: بخش انتهایی ماده که به دارندگان ولایت وصایت یا قیمومت اشاره کرده است می‌تواند قرینه ای باشد بر اینکه هدف مقنن در این ماده صرفاً حمایت از افراد غیر رشید بوده است. در خصوص قسمت دوم سوال نظر همه ی همکاران این است که عقد صلح صحیح است زیرا وفق ماده 190 قانون مدنی کلیه شرایط صحت معامله را داراست.
نظر ابرازی
به نظر می‌رسد «ی» در کلمه شخصی «یای» وحدت است و می بایست هر گونه استفاده از ضعف نفس اشخاص اعم از رشید و غیر رشید را مشمول ماده 596 دانست، زیرا از نظر قواعد ادبی این تفسیر صحیح تر می‌باشد و اگر «ی» را در عبارت ضعف نفس شخصی «یای» نسبت بدانیم مرجع ضمیر او در عبارت هوی و هوس او مشخص نمی گردد و چون اصل را بر حکمت قانونگذار می گذاریم می بایست وفق الفاظ و نص ماده تفسیر نمود و در فرض سوال نیز با اوضاع و شرایطی که بر شخص الف غالب است خارج از انصاف است که چنین خسرانی را متحمل شود و بنا به مراتب فوق صلح وی باطل است و شخص مقابل نیز مشمول ماده 596 می‌باشد.