مبحث اول - مرخصی

در اجرای ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری، محکوم در صورت رعایت ضوابط و مقررات موسسه کیفری، مشارکت در برنامههای اصلاحی و تربیتی و کسب حداقل یکصد امتیاز از درجه اعتباری لازم، مطابق دستورالعمل موضوع تبصره 5 ماده 80 این آیین نامه، پس از اعلام شورای طبقه‌بندی ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شود؛ معیارهای درجه اعتباری در خصوص مرخصی به شرح زیر است:
الف - امور انضباطی:
1- رعایت مقررات و امور انضباطی زندان، هر ماه حداکثر بیست امتیاز؛
2- همکاری در برقراری نظم و انضباط و پیشگیری از تخلفات داخلی، هر ماه حداکثر بیست امتیاز؛
3- همکاری در کشف مواد مخدر و روانگردان و اشیای ممنوع، هر ماه حداکثر بیست امتیاز.
ب - فعالیتهای مذهبی و قرآنی:
1- شرکت مستمر در نماز جماعت و دیگر مراسم مذهبی، هر ماه حداکثر سی امتیاز؛
2- شرکت در برنامه های مربوط به تواشیح، تلاوت، روخوانی، ترجمه، درک مفاهیم، حفظ قرآن یا نهج البلاغه، اخلاق و عقاید، هر ماه حداکثر سی امتیاز و قبولی در آزمون این دوره ها هر دوره سی امتیاز و حفظ قرآن به ازاء هر جزء یکصد امتیاز؛
3- انتخاب در جشنواره قرآنی شهرستان، استان یا کشور و یا کسب رتبه در آن، هر کدام یکصد امتیاز؛
4- شرکت در دوره احکام سطوح یک و دو، هر ماه حداکثر ده امتیاز و قبولی در آزمون به ازای هر سطح سی امتیاز.
پ - فعالیت های فرهنگی، هنری و ورزشی:
1- همکاری در انجام فعالیت های فرهنگی و هنری هر ماه حداکثر بیست امتیاز؛
2- شرکت در هر دوره کتابخوانی و شعرخوانی، حداکثر بیست امتیاز؛
3- شرکت در کلاس های فرهنگی، هنری و ورزشی، هر ماه حداکثر بیست امتیاز؛
4- کسب رتبه در هر یک از جشنواره های فرهنگی، هنری یا مسابقات ورزشی اعم از شهرستان، استان یا کشور، سی امتیاز؛
5 - شرکت در برنامهها و دورههای تعزیهخوانی و شاهنامهخوانی، حداکثر بیست امتیاز.
ت - فعالیتهای علمی و تحصیلی:
1- اشتغال به تحصیل در هر یک از مقاطع تحصیلی، هر ماه ده امتیاز؛
2- قبولی در هر یک از مقاطع تحصیلی، یکصد امتیاز؛
3- شرکت در هر یک از دوره های تربیت معلم، آموزشیاری یا مربیگری درون زندان، حداکثر بیست امتیاز؛
4- اخذ گواهی در هر یک از دوره های تربیت معلم، آموزشیاری یا مربیگری، چهل امتیاز؛
5 - تدریس در هر یک از امور آموزشی، فرهنگی و ورزشی، هر ماه سی امتیاز؛
6 - پذیرش و ادامه تحصیل در دانشگاه با آزمون یکصد امتیاز و بدون آزمون، پنجاه امتیاز؛
7- فراگیری زبانهای خارجی، به ازای قبولی در هر سطح پنجاه امتیاز.
ث - مهارتهای فنی، حرفهای و اجتماعی:
1- شرکت در کلاس های فنی و حرفه ای، هر ماه حداکثر ده امتیاز؛
2- اخذ گواهی فنی و حرفه ای، به ازای هر رشته پنجاه امتیاز؛
3- اشتغال به کار در کارگاه ها و انجام امور خدماتی داخل زندان، هر ماه حداکثر چهل امتیاز؛
4- شرکت در دوره مهارت های زندگی، به ازای هر مهارت پنج امتیاز و حداکثر پنجاه امتیاز و اخذ گواهی‌های مربوط به ازای هر مهارت ده امتیاز و حداکثر یکصد امتیاز؛
5 - شرکت در جلسات و کلاسهای مشاوره و رواندرمانی، هر ماه حداکثر بیست امتیاز.
ج - ترک اعتیاد:
1- حضور در برنامه‌ها و دورههای ترک اعتیاد مانند دوره درمان نگهدارنده با ام.ام.تی و مصرف داروهای آن، به ازای هر ماه ده امتیاز و حداکثر یکصد امتیاز؛
2- همکاری به عنوان آموزشدهنده برنامه آموزش همسانان با تأیید بهداری، هر ماه ده امتیاز و حداکثر یکصد امتیاز؛
3- ترک کامل سیگار، یکصد امتیاز؛
4- ترک کامل اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان با تأیید بهداری زندان، یکصد امتیاز.
چ - همکاری در اجرای حکم:
1- پرداخت جزای نقدی به ازای هر یک درصد از کل مبلغ ده امتیاز؛
2- اخذ رضایت شاکی حداکثر یکصد امتیاز؛
ح - دیگر اقدامات و فعالیت های پیش بینی نشده در این ماده به تشخیص شورای طبقه بندی، حداکثر پنجاه امتیاز.
تبصره 1- تحصیل امتیازات مذکور حسب مورد منوط به اخذ گواهی از سوی واحدهای مربوط و تأیید رئیس موسسه کیفری است.
تبصره 2- محکومان مرد دارای شصت سال سن و بالاتر و زن دارای بیش از پنجاه و پنج سال سن، زنان سرپرست خانوار بر اساس گواهی مستند، مادران دارای فرزند کمتر از پانزده سال سن، زندانیان دارای بیماریهای مسری خطرناک یا صعب‌العلاج و ایثارگران و ناتوانان با کسب حداقل پنجاه امتیاز با رعایت دیگر شرایط از مرخصی موضوع این ماده بهره‌مند میشوند.
تبصره 3- معیارهای مندرج در این ماده در چارچوب تبصره 5 ماده 80 این آیین نامه قابل تکمیل و ارتقا است.

محکومانی که به موجب قانون مشمول مقررات تعلیق اجرای مجازات نمی شوند، پس از تحمل یکسوم از میزان مجازات، در صورت کسب درجه اعتباری لازم، با رعایت شرایط مندرج در دستورالعمل تبصره 5 ماده 80 این آیین نامه و به تشخیص دادستان می‌توانند در هر چهار ماه حداکثر پنج روز از مرخصی برخوردار شوند.

در موارد بیماری حاد یا فوت همسر یا بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول و یا ازدواج فرزندان، به تشخیص دادستان و بدون نیاز به کسب درجه اعتباری معین، زندانی می‌تواند حداکثر تا پنج روز از مرخصی استفاده کند. در صورت عجز از فراهم کردن تأمین کیفری، اعزام محکوم به مرخصی تحت مراقبت مأموران، یک روز در ماه و به مدت ده ساعت بلامانع است. تعدد هر یک از وقایع فوق مانع از اعطای مجدد مرخصی موضوع این ماده نیست.

رئیس قوه قضاییه میتواند به مناسبتهای ملی و مذهبی، حداکثر دو بار در سال به زندانیان واجد شرایط مرخصی اعطا کند. سازمان حسب اقتضاء جهت اجرای این ماده، پیشنهادات لازم را به رئیس قوه قضاییه ارائه مینماید.

در مواردی که محکوم دارای شاکی خصوصی است و به تشخیص دادستان یا قاضی اجرا، اعطای مرخصی ترمیمی میتواند در جلب رضایت شاکی موثر باشد، زندانی میتواند علاوه بر مرخصی مذکور در مواد 194 و 195 پس از سپردن تأمین مناسب، در طول مدت حبس یک نوبت دیگر و حداکثر به مدت هفت روز از مرخصی استفاده کند. در صورتی که محکوم بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت یا رضایت او را جلب کند، این مرخصی فقط برای یک نوبت دیگر به مدت هفت روز تمدید میشود.
تبصره - در خصوص محکومان حقوقی که صرفاً در اجرای ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی در حبس هستند، به منظور فراهم شدن موجبات پرداخت محکومٌ به، قاضی اجرا می‌تواند هر سه ماه یک نوبت با اخذ تأمین از محکوم، حداکثر به مدت ده روز به وی مرخصی اعطاء کند. در این صورت مراتب به اطلاع دادگاه صادرکننده حکم خواهد رسید. در صورت پرداخت قسمتی از محکومٌبه در مدت مرخصی، مدت یادشده به تشخیص قاضی اجرا قابل تمدید است. همچنین برای حضور در جلسه دادگاه، به محکومانی که امکان استفاده از مرخصی را دارند، با اخذ تأمین مرخصی اعطا می‌شود تا لزومی به اعزام و بدرقه آن ها که موجب اطاله دادرسی است، نباشد.

در اعطای مرخصی، فاصله محل سکونت زندانی تا محل تحمل کیفر وی به تناسب راه، مورد لحاظ قرار می‌گیرد.

چنانچه زندانی در طول دوره محکومیت و به شرط دارا بودن شرایط لازم برای اعطای مرخصی، از مرخصی مواد 194و 195 این آیین نامه بهرهمند نشده باشد، این مرخصیها ذخیره می‌شود و در طول دوران محکومیت قابل استفاده است. چنانچه با احتساب مرخصی‌های ذخیره و مدت باقیمانده از حبس، محکومیت خاتمه یافته تلقی شود، زندانی میتواند با لحاظ درجه اعتباری مکتسبه و چنانچه به علت قانونی دیگری بازداشت نباشد، بدون تودیع تأمین از مرخصی پایان حبس استفاده کند.

در مواردی که تعداد زندانیان یک موسسه به حد غیر قابل قبول برسد (بیش از دو برابر ظرفیت اسمی) و همچنین در مواقع بحرانی و بروز حوادث غیر مترقبه یا شیوع بیماریهای خطرناک مسری و مانند آن، مراتب جهت اتخاذ تدابیر مقتضی تا رفع حالت ضرورت از سوی رئیس سازمان به رئیس قوه قضائیه اعلام می‌شود.

قاضی اجرا پس از اخذ نظر شورای طبقه بندی مبنی بر واجد شرایط بودن زندانی و با اخذ تأمین مناسب، مرخصی اعطا می کند. در صورت تمدید مرخصی زندانی، مراتب با قید فوریت به موسسه منعکس می‌شود.

دادستان و قاضی اجرا میتوانند خود یا به پیشنهاد شورای طبقه بندی برای زندانیانی که به مرخصی اعزام می‌شوند، تکالیفی از قبیل معرفی نوبهای به مراجع انتظامی و یا عدم حضور در برخی از اماکن مقرر دارند.

مدت مرخصی زندانی جزء مدت محکومیت وی محسوب می‌شود.

روزهای غیبت داخل در مدت محکومیت محاسبه نخواهد شد. در صورت صدور قرار منع تعقیب یا حکم برائت راجع به اتهام غیبت از مرخصی، ایام غیبت، جزء مدت محکومیت محاسبه می‌شود.

چنانچه زندانی پس از اتمام مرخصی، غیبت کند، رئیس موسسه مراتب را در اسرع وقت و حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت برای اقدام قانونی مربوط به ضبط تأمین، دستگیری زندانی و عودت وی به موسسه، به مقام صادرکننده مرخصی گزارش و همزمان نسبت به اعلام جرم به دادستان یا رئیس حوزه قضایی اقدام می کند. مقام قضایی نتیجه اقدام های مربوط به ضبط تأمین و رسیدگی به پرونده غیبت را برای درج در پرونده به موسسه اعلام می کند.

غیبت زندانی پس از پایان مدت مرخصی در نوبتهای اول و دوم و سوم به ترتیب موجب سه ماه و شش ماه و یک سال محرومیت از مرخصی است؛ مگر آن که شورای طبقه بندی تنبه وی را احراز کند و دادستان نیز با اعطای مرخصی موافقت نماید.

ارتکاب جرم عمدی به استثنای جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، در حین حبس یا در ایام مرخصی و یا به هنگام اشتغال و حرفه‌آموزی در خارج از موسسه، موجب ششماه محرومیت از مرخصی در نوبت اول، یک سال در نوبت دوم و دو سال در نوبت سوم است.

مرخصی های پیش بینی شده در این فصل مانع یکدیگر نیست؛ در هر حال جمع مرخصی های زندانی در هر فصل، بیش از یکماه، نخواهد بود. اعطای مرخصی به زندانیان شاغل در مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال، نباید با توافقنامه موسسه با بخش خصوصی، در تعارض باشد.