هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
شماره پرونده: ه- ع /9803789
شماره دادنامه: 140009970906010049
تاریخ: 11/2/1400
شاکی: خانم زهرا نظام آبادی فرزند هاشم
طرف شکایت: دانشگاه شهید بهشتی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 7 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ورودی سال 1397 و ما بعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی
وکیل شاکی دادخواستی به طرفیت دانشگاه شهید بهشتی به خواسته ابطال ماده 8 آیین‌نامه دوره کارشناسی ورودی 97 و ما بعد به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
ماده7: آموزش رایگان برای هر دانشجو در هر دوره تحصیلی صرفاً یکبار و در یک رشته تحصیلی امکان پذیر است.
تبصره 1: دانشجویان مشمول آموزش رایگان در دانشگاه در صورت حذف اضطراری، غیبت غیر موجه در کلاس، و یا امتحان درس و عدم کسب نمره قبولی در هر درس، برای انتخاب مجدد همان درس، موظف به پرداخت هزینه مربوط طبق مصوبه هیات امنای دانشگاه است.
تبصره 2: در صورتی که درس و یا انتخاب آن اختیاری باشد و انتخاب مجدد همان درس برای دانشجو مقدور نباشد دانشجو می‌تواند ضمن پرداخت هزینه، گروه و واحد آموزشی از برنامه درسی مصوب، درس دیگری را انتخاب کند. واحد آموزشی لازم است درس جایگزین آن درس مردودی را قبل از انتخاب واحد هر نیمسال تحصیلی به مدیریت خدمات آموزشی دانشگاه اعلام نماید.
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
مطابق ماده 7 لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیلی اطفال و جوانان ایرانی مصوب 1358 تحصیل در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به صورت رایگان و در قبال تعهد حذف برابر مدت تحصیل مورد حکم مقنن قرار گرفته است. بندهای ح، ط و ی ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه نیز بر تحصیل رایگان دانشجویان دوره روزانه دانشگاه ها صحه گزارده و دلیلی بر انصراف آن از تحصیل مجدد در همان دوره ملاحظه نمی گردد.
علاوه بر آن وفق ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1384 و ماده 60 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، دریافت هرگونه وجهی توسط دستگاه های اجرایی نیاز به حکم قانونگذار دارد.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در آراء متعدد با استناد به قوانین فوق آیین‌نامه های مشابه را ابطال کرده است. لذا مفاد ماده 7 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ورودی 1397 و ما بعد دانشگاه شهید بهشتی مغایر با قوانین و آراء فوق الذکر است، حکم به ابطال آن مورد استدعاست.
در پاسخ به شکایت مطروحه، مدیر امور حقوقی دانشگاه شهید بهشتی به موجب نامه 19/340/ص مورخ 16/2/1399 به طور خلاصه چنین پاسخ داده است:
مقرره مذکور در راستای الزامات تعیین شده از سوی سازمان سنجش آموزش کشور مبنی بر اخذ شهریه از دانشجویانی که قبلاً در همان مقطع تحصیلی و یا سایر مقاطع آموزشی از تحصیل رایگان در دانشگاههای دولتی برخوردار بوده اند، به تصویب رسیده است.
متعاقب ابطال تبصره یک بند الف شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای شماره 1 آزمون تحصیلات تکمیلی سال 1396 و بند 4 قسمت ی دفترچه انتخاب رشته کارشناسی ارشد سال 1396 به موجب دادنامه 1144 هیات عمومی دیوان عدالت اداری که موضوع پرونده مطروحه نیز می‌باشد، مکاتبات لازم با واحدهای مختلف دانشگاه صورت گرفته و عملاً ماده 7 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد نا پیوسته دانشجویان ورودی سال 1397 و ما بعد فاقد جنبه اجرایی می‌باشد. لذا موجبات رسیدگی به شکایت مطروح منتفی شده است و مستند به ماده 85 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، رد درخواست شاکی را تقاضا می‌نماید.
ادعای مغایرت مصوبه با شرع مقدس مطرح نشده است.
نظریه تهیه کننده گزارش:
اولاً- مستفاد از ماده 7 لایحه قانونی اصلاح مواد 7و8 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب 1358 بندهای ح، ط، ی ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه کشور، ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی مصوب 1384 و ماده 60 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت:
1- تحصیل در مقاطع تحصیلی دوره روزانه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی کشور رایگان می‌باشد.
2- دریافت هرگونه وجهی توسط دستگاههای اجرایی مستلزم تجویز قانونگذار می‌باشد.
ثانیاً- هیات عمومی دیوان عدالت اداری در آراء عدیده از جمله شماره های 1205 مورخ 22/10/1394، 494 الی 508 مورخ 4/8/1395 و 1144 مورخ 10/11/1396 و 580-28/3/98 و 734-11/4/98 و 181-2/3/96 مکرراً اخذ شهریه از دانشجویانی که مجدداً در مقاطع تحصیلی روزانه دانشگاهها موسسات آموزش عالی پذیرفته می‌شوند را مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب کننده تلقی کرده است.
بنابه مراتب فوق، نظر به ابطال موضوع خواسته «ماده 7 آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد ورودی سال 1397 و مابعد دانشگاه شهید بهشتی» با توجه به آرای وحدت رویه شمول و یا تسری مفاد ماده 85 از قانون تشکیلات وآیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 را دارد. تهیه کننده گزارش:مهرنگ شریفی
نظر هیات تخصصی: با توجه به اتفاق نظر اعضای هیات تخصصی بر رد شکایت به شرح آتی اقدام به صدور رای می‌گردد:
رای هیات تخصصی
در خصوص درخواست ابطال ماده 7 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ورودی سال 1397 و ما بعد، مصوب شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، همچنانکه در رای شماره 1746 مورخ 18/11/1399 هیات عمومی آمده است، مطابق ماده 7 لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی، مصوب 1358، تحصیل در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی داخل کشور به صورت رایگان و در قبال تعهد خدمت برابر مدتی که از تحصیل رایگان استفاده کرده اند، مورد حکم مقنن قرار گرفته و پرداخت شهریه در فرضی اعمال می‌شود که کسی مایل به تحصیل رایگان نباشد. بنا به مراتب اخذ وجه در قبال حذف و غیبت غیر موجه و عدم کسب نمره قبولی در هر درس موجب انتفای حکم فوق الذکر قانون گذار نمی شود و در فرضی که مطابق ماده مورد اعتراض، دانشجو بدون عذر موجه اقدام به حذف اضطراری یا غیبت نمود و یا در درس نمره قبولی را کسب ننموده است، چون مطابق ماده 7 لایحه قانونی پیش گفته از تحصیل رایگان برخوردار شده و خود با حذف یا غیبت غیر موجه و یا عدم کسب نمره، طبق قاعده اقدام علیه خود اقدام کرده است. بنابراین ماده مورد اعتراض دامنه شمول حکم مقنن را محدود و مضیق نکرده است. با توجه به مراتب مذکور مستنداً به بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به رد شکایت صادر و اعلام می‌گردد. این رای ظرف بیست روز از تاریخ صدور، از سوی رئیس دیوان یا ده نفر از قضات دیوان قابل اعتراض است.
ذبیح اله واحدی - رئیس هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری