رای شماره 140231390003197306 مورخ 1402/12/08 هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شماره دادنامه: 140231390003197306

تاریخ دادنامه: 1402/12/08

شماره پرونده: 0200263

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکیان: آقایان جواد شیرزاد، پژمان کشتکار، محسن رهبرپور، علیرضا افرنگ و خانم سحر مالکی آذرخوارانی باوکالت آقایان پوریا سلطانی جهانگیرنیا و بهزاد کردستانی حق

طرف شکایت: دانشگاه علامه طباطبایی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال اطلاق تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های سال 1397 به بعد) مصوب 1397/09/07 شورای دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص محاسبه نمرات مردودی دانشجو در میانگین کل

گردش کار: آقایان پوریا سلطانی جهانگیر نیا و بهزاد کردستانی حق به وکالت از شاکیان به موجب دادخواستی ابطال اطلاق تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های سال 1397 به بعد) مصوب 1397/09/07 شورای دانشگاه علامه طباطبایی را خواستار شده اند و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده اند که:

" به موجب جزء 4 بند (ب) ماده 2 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1383/05/18 «تعیین ضوابط و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشته ها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی» از جمله ماموریت های اصلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در حدود اختیارات آن وزارتخانه در زمینه اداره امور دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی می‌باشد، همچنین به موجب ماده 6 قانون یاد شده «کلیه وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و همچنین موسسات خصوصی که به نوعی مبادرت به انجام فعالیت های آموزش عالی، پژوهش و فناوری می نمایند، موظفند فعالیت های خود را در چارچوب سیاست ها و آیین‌نامه های موضوع این قانون انجام دهند.» وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بدین منظور و با تصویب آیین‌نامه شورای عالی برنامه ریزی مورخ 1393/07/28 مبادرت به تشکیل شورای عالی برنامه ریزی آموزشی نموده و امر یکپارچه سازی سیاست گذاری و برنامه ریزی آموزشی کلیه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و مراکز پژوهشی کشور (اعم از دولتی و غیردولتی) را به شورای عالی برنامه ریزی آموزشی محول می نماید.

شورای مشارالیه در راستای سیاست گذاری و برنامه ریزی آموزشی تحصیلات تکمیلی در جلسه شماره 889-1396/10/30 مبادرت به تصویب آیین‌نامه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) می‌نماید و به دانشگاه های کشور از جمله دانشگاه علامه طباطبایی ابلاغ می‌گردد وشورای دانشگاه مشارالیه نیز در راستای اجرای آیین‌نامه صدرالذکر، مبادرت به تصویب شیوه نامه اجرایی آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های 1397 به بعد) می‌نماید که اطلاق تبصره 1 ماده 14 آن متضمن محاسبه نمرات ردی دانشجویان در میانگین کل می‌باشد. مراکز آموزش عالی می کوشند با تکیه حداکثری بر عدالت عمودی آموزشی و تمایز میان دانشجویان، نتیجه عملکرد هر فرد را به نوعی در کارنامه آموزشی ایشان منظور نموده و کنش علمی از ناحیه دانشجو را با یک واکنش همراه نماید. واکنش مرکز آموزش عالی باید متناسب با کنش و رفتار دانشجو باشد و فرضاً نمی توان دانشجویی را به صرف تاخیر از حضور در کلاس به کلی از تحصیل محروم نمود مراکز آموزش عالی در تشخیص واکنش مناسب با دانشجو، آزادی مطلق نداشته و موظف هستند تمامی فعالیت های خود را مطابق سیاست های تعیینی توسط وزارت علوم به عنوان نهاد ناظر و سیاست گذار، تنظیم نمایند که دانشگاه طرف شکایت از آن مستثنی نمی‌باشد.

زمانی که دانشجویی در دوره تحصیل خود پس از مردود شدن در درسی اجباری یا اختیاری (به هر دلیلی) با تلاش مضاعف موفق به اخذ نمره قبولی از آن درس یا درس دیگر می‌گردد، نمره ای را اکتساب نموده است که بیانگر آخرین سطح وی از دانش در دوره تحصیل می‌باشد، لذا در محاسبه میانگین نمرات وی باید آخرین نمره وی و آخرین سطح وی از دانش لحاظ گردد، در حالی که با احتساب نمره مردودی در میانگین کل نمرات، حقی از حقوق دانشجو (مابه التفاوت نمره مردودی و قبولی که مجدداً اخذ شده) از وی سلب می‌گردد، که با توجه به خلاف اصل بودن سلب حقوق مکتسبه است. مضافاً اینکه این «سلب حق» توسط دانشگاه طرف شکایت مستند به مجوز وزارت علوم و شورای عالی برنامه ریزی آموزشی (به عنوان نهاد ناظر بر موسسات آموزش عالی) نمی‌باشد. بنابراین تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی کارشناسی ارشد دانشگاه شکایت خارج از حدود اختیارات آن دانشگاه مقرر گردیده است. از طرفی تبصره 1 ماده 26 آیین‌نامه تحصیلات تکمیلی، در خصوص «ترمیم معدل» تنافی مضمری با تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دارد که لاینحل به نظر می‌رسد. در نظر گرفتن فرصت ترمیم معدل صرفاً نسبت به دروس با نمره 12 تا 14 (موضوع تبصره 1 ماده 26 آیین‌نامه تحصیلات تکمیلی) به طریق اولی قرینه ای است بر اینکه نمرات مردودی نباید در محاسبه میانگین کل مورد محاسبه قرار گیرد.

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در موارد مشابه نیز علیه دانشگاه های شیراز، خواجه نصیرالدین طوسی و شهید بهشتی به موجب دادنامه های شماره 14010990905810932-1401/05/25، 140109970905811434-1401/08/17 و 140009970905810485-1400/03/11 رای به ابطال مصوبات مشابه دانشگاه های مزبور صادر نموده است. با عنایت به مراتبی که بیان شد و نظر به اینکه اطلاق تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های 1397 به بعد) مصوب 1397/09/07 شورای دانشگاه علامه طباطبایی متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات، خارج از حدود اختیارات دانشگاه طرف شکایت و ایضاً مغایر با عدالت آموزشی وروح آیین‌نامه مصوب شورای عالی برنامه ریزی آموزشی تحصیلات تکمیلی می‌باشد، تقاضای ابطال اطلاق تبصره 1 ماده 14 شیوه نامه اجرایی آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های 1397 به بعد) دانشگاه علامه طباطبایی، نسبت به احتساب نمرات ردی در میانگین کل نمرات از تاریخ تصویب آن شیوه نامه مورد استدعا می‌باشد. "

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

" شیوه نامه اجرایی آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های 1397 به بعد) مصوب 1397/09/07 شورای دانشگاه علامه طباطبایی

(حسب مفاد آیین‌نامه دوره های تحصیلی مصوب جلسه شماره 889-1396/10/30 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی)

ماده 14- نمره ارزشیابی از هر درس به صورت عددی از صفر تا 20 محاسبه می‌شود وحداقل نمره قبولی در هر درس 12 است. میانگین کل قابل قبول در هر نیمسال 14 است و چنانچه میانگین نمرات دانشجو در هر نیمسال تحصیلی کمتر از 14 باشد دانشجو در آن نیمسال مشروط تلقی می‌شود. سقف مجاز مشروط، اعم از متوالی یا متناوب در دوره کارشناسی ارشد 2 نیمسال است.

تبصره1- نمره تمام دروس اصلی، تخصصی، پایه، اختیاری و. .. (به جز دروس پیش نیاز و جبرانی با رعایت تبصره 2) در میانگین نیمسال و میانگین کل دانشجو محاسبه می‌شود.

تبصره2- کسب نمره قبولی 12 در دروس پیش نیاز و جبرانی الزامی است. نمره این دروس در کارنامه دانشجو ثبت می‌شود اما در میانگین نیمسال و میانگین کل دانشجو محاسبه نمی شود مگر اینکه به صراحت در سرفصل مصوب دروس هر رشته، محاسبه آن در میانگین نیمسال و میانگین کل قید شده باشد."

در پاسخ به شکایت مذکور، رییس دانشگاه علامه طباطبایی به موجب لایحه شماره 1/02/63-1402/03/10 توضیح داده است که:

" در پاسخ به استعلامات صورت گرفته، معاونت آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی به موجب نامه شماره 3/132100-1402/03/01 نکاتی را در 8 بند اظهار کرد که به شرح ذیل می‌باشد:

1- به استناد نامه پیوست شماره 2/43069-1397/03/01 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تدوین شیوه نامه برای آیین‌نامه یکپارچه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2) مصوب جلسه 889-1396/10/30 ضروری اعلام شد.

2- حسب بندهای 2، 3 و 4 نامه فوق الاشاره شیوه نامه اجرایی دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری تخصصی تدوین و پس از تصویب در شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه و سپس شورای دانشگاه به ترتیب مقاطع در تاریخ های 1397/08/12، 1397/09/07 و 1397/10/05 به تصویب رسید و طی نامه شماره 3/143149-1397/12/29 این دانشگاه به اداره کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای تایید نهایی ارسال شد.

3- حسب بند 2 نامه شماره 2/43069-1397/03/01 معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، موضوعاتی که در آیین‌نامه یکپارچه دوره های تحصیلی مصوب جلسه مورخ 1396/10/30 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به آن اشاره ای نشده است به دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی تفویض اختیار شده است.

4- تمامی بندهای شیوه نامه طبق آیین‌نامه و مقررات آموزشی در شوراهای مربوطه و در سطح معاونین آموزشی دانشگاه های سطح 1 و 2 مورد بررسی و کارشناسی شده است و پس از تبادل نظر و استعلام نظرات تدوین شده است.

5- حسب ماده 23 آیین‌نامه یکپارچه مذکور و ماده 14 شیوه نامه اجرایی کارشناسی ارشد ناپیوسته برای ورودی های 1397 به بعد این دانشگاه و تبصره 1 آن نحوه ارزشیابی نمرات به شرح ذیل است: ماده 23 و 14 «نمره ارزشیابی هر درس به صورت عددی از صفر تا 20 محاسبه می‌شود و حداقل نمره قبولی در هر درس 12 است. میانگین کل قابل قبول در هر نیمسال 14 است و چنانچه میانگین نمرات دانشجو در هر نیمسال تحصیلی کمتر از 14 باشد دانشجو در آن نیمسال مشروط تلقی می‌شود. سقف مجاز مشروط اعم از متوالی یا متناوب، در دوره کارشناسی ارشد 2 نیمسال است.

تبصره1 ماده 14: «نمره تمام دروس اصلی، تخصصی، پایه، اختیاری و. .. (به جز دروس پیش نیاز و جبرانی با رعایت تبصره 2) در میانگین نیمسال و میانگین کل دانشجو محاسبه می‌شود.»

6- دانشجویان دوره کارشناسی ارشد ورودی های 1397 و مابعد طبق شیوه نامه مذکور تحصیل کرده اند و دانش آموخته شده اند، محروم از تحصیل شده اند، انصراف از تحصیل داده اند و. ..، از این رو ابطال تبصره مذکور برای ورودی های 1397 الی 1401 امکان پذیر نیست.

7- از زمان ابلاغ آیین‌نامه دوره کارشناسی ارشد از سال 1373 تاکنون کلیه نمرات در محاسبه میانگین کل موثر بوده اند و عدم محاسبه نمره مردودی در مقطع کارشناسی ارشد فقط در آیین‌نامه سال 1394 مصوب مورخ 1394/07/04 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مشمول دانشجویان ورودی های 1394، 1395 و 1396 ذکر شده است.

8- بر اساس نامه شماره 1063/75/962-1396/01/27 معاونت حقوقی و امور مجلس و دبیر هیات عالی تجدیدنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ماده واحده مصوب جلسه 630-1387/06/12 شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصمیمات و آرای صادره از هیات ها و کمیته های تخصصی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی در خصوص امور و شیون علمی، آموزشی و پژوهشی از شمول صلاحیت دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی خارج شده است.

بنابراین به نظر می‌رسد که دوایر مرتبط دانشگاه از جانب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مکلف شده و گریزی جز اجرای شیوه نامه حاضر و عمل به بندهای الزامی آن ندارند. از طرفی دیگر با توجه به دانش آموختگی و اخذ مدرک تحصیلی شمار زیادی از دانشجویان بر اساس شیوه نامه، اعمال رویکرد جدید در مورد ورودی های سابق موجد تشتت و هرج و مرج می‌گردد. "

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1402/12/08 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

براساس جزء (4) بند (ب) ماده 2 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشتهها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از ماموریت های اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای ماموریت ها و اختیارات فوق، آییننامه دورههای تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) در جلسه شماره 889 مورخ 1396/10/30 به تصویب شورای عالی برنامهریزی آموزشی رسیده است. نظر به اینکه آییننامه یادشده فاقد هرگونه حکمی دایر بر محاسبه نمرههای مردودی در میانگین کل نمرات است، لذا آن قسمت از تبصره (1) ماده (14) شیوهنامه اجرایی آییننامه دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته (برای ورودی های سال 1397 به بعد) مصوب 1397/09/07 شورای دانشگاه علامه طباطبایی که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال میشود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/02/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./

حکمتعلی مظفری

رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری

منبع