رای شماره 140331390001278653 مورخ 1403/05/31 هیات تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری

بسمهتعالی

هیات تخصصی استخدامی

شماره پرونده: ه- ت/ 0200142 - 0200144- 0200165

شماره دادنامه سیلور: 140331390001278653 تاریخ: 1403/05/31

شاکیان: خانمها زهره نخستین و فرحناز خورانی کریمی و آقای سلمان روحی

طرف شکایت: وزارت آموزش و پرورش

موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 1، بند 4 ماده 2، ماده 3، تبصرههای 3 و 4 ماده 4، ماده 5، ماده 15 و ماده 21 آییننامه اجرایی قانون نظام رتبهبندی معلّمان مصوب 1401/03/18

--

شاکی دادخواستی به طرفیت وزارت آموزش و پرورش به خواسته فوق الذکر به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:

ماده 1- رتبهبندی معلّمان مطابق قانون نظام رتبهبندی معلّمان و این آییننامه به منظور افزایش کیفی فرآیند تعلیم و تربیت، اعتلای کرامت و منزلت اجتماعی معلّمان، استقرار نظام پرداختها براساس تخصص و شایستگی ها، عملکرد رقابتی معلّمان، مهندسی نیروی انسانی، توسعه مستمر و نظاممند شایستگی های عمومی، تخصصی، حرفهای و تربیتی و کیفیت عملکرد معلّمان، تقویت انگیزه و رضایتمندی شغلی و ارتقای تعهد و تقویت هویت حرفهای معلّمان براساس نقشه جامع علمی کشور و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش اجرا میشود.

ماده 2- در این آییننامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار میروند و سایر اصطلاحات، تابع تعاریف مندرج در قانون است:

...

4- ارزیابان حرفهای: افراد صاحب نظری که به پیشنهاد و معرفی وزارت از بین اعضای هیات علمی شاغل یا بازنشسته دانشگاه های کشور یا وابسته به وزارت و یا معلّمان شاغل و بازنشسته آموزش و پروش با مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر که از سوی مرکز آموزش مدیریت دولتی براساس الگوی ارزیابی حرفهای آموزش داده شده و گواهینامه ارزیابی دریافت مینمایند.

ماده 3 (اصلاحی 1401/05/09) مشمولان این آییننامه عبارتند از معلّمان موضوع جزء (1) ماده (2)، اشخاص موضوع تبصره ماده (4) قانون و عناوین معادل آنها در طرح طبقهبندی مشاغل معلّمان.

تبصره 1- افراد موضوع لایحه قانونی راجع به استفاده کارکنان کادر اداری وزارت آموزش و پرورش که برای خدمت معلّمی استخدام شدهاند از طرح طبقهبندی مشاغل معلّمان کشور و احتساب سوابق تجربی آنان - مصوب 1358- شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران و اصلاحات بعدی آن، مشمول این آییننامه میباشند.

تبصره 2- آن دسته از نیروهای اداری شاغل در پستهای کارشناسی و بالاتر که براساس ضوابط و شرایط مربوط در یکی از عناوین موضوع طرح طبقهبندی مشاغل معلّمان اشتغال یابند، از زمان تغییر سمت و شروع به خدمت معلّمی مشمول نظام رتبهبندی میشوند. در صورت بازگشت مجدد به کار در سمتهای اداری حسب شرایط ذیربط از فوق العاده رتبهبندی برخوردار نخواهند بود.

تبصره 3 (اصلاحی 1401/05/09) اشخاصی که هم اکنون رسالت خطیر تعلیم و تربیت دانش آموزان را در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی برعهده ندارند، از قبیل کارکنان مامور یا انتقالی به سایر دستگاههای اجرایی (با حفظ پست سازمانی یا بدون آن) کارکنان مامور به مدارس غیردولتی (به استثنای مدیران و معاونینی که معلّم بوده و از آموزش و پرورش حقوق دریافت مینمایند) و افراد انتقالی به دانشگاه های فرهنگیان و شهید رجایی، مشمول این آییننامه نمیباشند.

تبصره 4 (الحاقی 1401/05/09) اجرای رتبهبندی منوط به تکمیل فرآیند استخدام مطابق قوانین و مقررات خواهد بود.

ماده 4-

تبصره 2- حداقل امتیاز مورد نیاز برای احراز هر یک از رتبههای مشمولین براساس سهم امتیازات تعیین شده جدول شماره (1) برای هر یک از شایستگیهای موضوع این آییننامه به شرح جدول شماره (3) میباشد.

جدول شماره (3)- حداقل امتیازات ضروری برای احراز رتبهها براساس هر یک از شایستگیها

عنوان رتبه

شایستگی ‌های عمومی (300 امتیاز از کل)

شایستگی‌ های تخصصی (260 امتیاز از کل)

شایستگی ‌های حرفهای (240 امتیاز از کل)

تجربه (200 امتیاز از کل)

امتیاز احراز رتبه

آموزشیار معلّم

150

140

120

50

470

مربی معلّم

180

150

130

70

520

استادیار معلّم

200

160

160

80

600

دانشیار معلّم

230

200

190

130

750

استاد معلّم

260

240

230

170

900

تبصره 3- مصادیق و شاخصهای رفتاری و عملکردی جهت ارزیابی برای احراز رتبهها از جمله مدرک تحصیلی، سنوات خدمت، گواهینامهها، تالیفات، پروژهها و همچنین میزان و ضریب تاثیر هرکدام از آنها به موجب شیوهنامهای خواهد بود که با همکاری سازمان اداری و استخدامی کشور و وزارت تهیه و به تایید وزیر آموزش و پرورش خواهد رسید.

تبصره 4 (اصلاحی 1401/05/09) در ارزیابی شایستگیهای عمومی مطابق بند (3-1) ماده (2) قانون، مجموعهای از صفات و ویژگیهای شخصیتی فرد شامل باورها، نگرشها، اعتقادات و رفتار مبتنی بر نظام ارزشی، فرهنگی و اخلاقی جامعه اسلامی و نظام آموزش و پرورش کشور که زمینه را برای انجام کار متعهدانه آماده میکند و پایبندی فرد را به ارزشهای اسلامی و انقلاب اسلامی، قوانین و مقررات آشکار میسازد، معیار بررسی خواهد بود. هیاتهای ممیزه جهت احراز این دسته از شایستگیها در طول خدمت مشمولین مکلّف به استعلام از مراجع ذیصلاح قانونی هستند. مراجع مزبور مکلّفند ظرف مهلت بیست روز تقویمی پاسخ لازم را ارسال نمایند. در غیر این صورت هیاتهای ممیزه از طرق قانونی، مجاز به ارزیابی خواهند بود.

ماده 5- مشمولانی که پس از ارزیابی نخست، حداقل امتیاز لازم برای احراز رتبه آموزشیار معلّم را کسب ننمایند، از تاریخ عدم احراز رتبه، برای مدت یک سال به آنها فوق العاده رتبه آموزشیار معلّمی پرداخت خواهد شد. این دسته از مشمولان میتوانند در فرصت یک ساله با کسب امتیاز لازم و ارزیابی مجدد در یکی از رتبهها قرار گیرند.

تبصره 1- شرط برقراری فوق العاده رتبهبندی برای هر یک از رتبهها و همچنین شرط احراز هر یک از آنها، کسب حداقل امتیاز مربوط به شایستگیهای عمومی همان رتبه مندرج در جدول شماره (3) خواهد بود.

تبصره 2- تمامی افراد جدیدالاستخدام (به استثنای متعهدین خدمت و سایر مشمولین دارای قانون خاص) به صورت پیمانی بکارگیری خواهند شد و تبدیل وضعیت آنها منوط به کسب امتیازات رتبه مربی معلّم و با رعایت سایر قوانین مربوط خواهد بود و ارزیابی آنها صرفاً پس از دو دوره ارزیابی سالانه صورت میپذیرد.

ماده 15- با تعیین رتبه مشمول توسط هیات‌ ممیزه ذیربط، فوق ‌العاده رتبهبندی مطابق ماده (6) قانون به ترتیب برای رتبههای پنجگانه آموزشیار معلّم، مربی معلّم، استادیار معلّم، دانشیار معلّم و استاد معلّم به ترتیب چهل و پنج درصد، پنجاه و پنج درصد، شصت و پنج درصد، هفتاد و پنج درصد و نود درصد مجموع امتیازات حق شغل، حق شاغل و فوق العاده شغل در حکم کارگزینی مشمولین، به صورت جداگانه درج و ماهیانه پرداخت میشود.

ماده 21 (اصلاحی 1401/05/09) در اجرای ماده (8) قانون، وزارت هر سه سال یکبار موظّف به ارزیابی مجدد است و چنانچه افراد مشمول در ارزیابی مجدد، حداقل امتیاز لازم برای کسب رتبه فعلی را کسب ننمایند، با توجه به امتیازات مکتسبه به رتبههای پایینتر تنزل مییابند و در این صورت در نوبت اول موظّف به طی دوره بازآموزی در مراکز آموزشی وابسته به وزارت خواهند بود. تنزل رتبه در نوبت دوم منجر به خروج از رسته آموزشی و فرهنگی (مشاغل طرح طبقهبندی مشاغل معلّمین) خواهد شد.

دلایل شاکیان برای ابطال مقررات مورد شکایت:1- براساس بند 1 ماده 2 قانون نظام رتبهبندی معلّمان مقرر شده است که این قانون شامل افراد معلّم یعنی کسانی میشود که در امر آموزش نقش دارند، ولی براساس مقررات مورد شکایت امتیازات قانون فوق به کارمندان ادارات آموزش و پرورش هم تسری یافته و آنها هم در رتبههای 4 و 5 قرار گرفتهاند که مصداق استیفای ناروا محسوب میشود.

2- براساس بند 2 ماده 2 قانون نظام رتبهبندی معلّمان مقرر شده است که شایستگی ترکیبی است از دانش، مهارت، نگرش، بینش، خلاقیت، نوآوری و ویژگیهای فردی مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که به فرد معلّم این امکان را میدهد تا وظایف مربوط به شغل را به طور موفقیت آمیز انجام دهد، ولی براساس مقررات مورد شکایت مواردی مانند عضویت در پایگاه بسیج و گروههای جهادی و انجمنهای خیریه دارای امتیاز بالاتری نسبت به عضویت در انجمن اولیاء و مربیان شده و این در حالی است که این موارد نقشی در انجام وظایف شغل معلّمی ندارد.

3- با وجود این که در ماده 3 قانون نظام رتبهبندی معلّمان، پنج رتبه برای معلّمان تعیین شده، ولی بسیاری از معلّمان باسابقه براساس مقررات مورد اعتراض فاقد رتبه شدهاند و این در حالی است که موضوع فاقد رتبه در قانون پیشبینی نشده است.

4- برمبنای تبصره 1 ماده 5 قانون نظام رتبهبندی معلّمان، دوره خدمت در هر رتبه برای معلّمان شاغل در دوره ابتدایی، مدارس استثنایی، مناطق محروم، مرزی و عشایری به ازای هر سال خدمت تمام وقت در این مناطق سه ماه کاهش مییابد و با اینکه در این تبصره قید و شرطی برای این موضوع تعیین نشده، ولی در مقررات مورد شکایت انجام این امر به زمان ارتقاء رتبهها موکول شده است.

5- براساس تبصره 3 ماده 5 ماده قانون رتبهبندی معلّمان اعلام شده است که حداقل سابقه خدمت معلّمی برای کسب رتبههای دانشیار معلّم و استاد معلّم به ترتیب (15) و (21) سال است و ارفاقات مذکور در تبصرههای (1) و (2) این ماده، از این مدت کسر میشود، ولی برمبنای مقررات مورد اعتراض این سوابق محدود به سوابق تجربی شده و سوابق حق التدریسی و دوران دانشجویی و... در شمار آن قرار نگرفته و از سوی دیگر ارفاقات تبصرههای 1 و 2 ماده نیز در مقررات مورد شکایت منظور نشده است.

6- تبصره 4 ماده 4 آییننامه مورد شکایت احراز صلاحیت معلّمان را به رغم انجام گزینش اولیه آنها منوط به تایید مراجع برون سازمانی کرده که این امر با اصل بیست و سوم قانون اساسی که تفتیش عقاید را ممنوع اعلام کرده، مغایر است.

7- برمبنای تبصره 1 ماده 5 آییننامه مورد اعتراض حتی اگر معلّم در یک آیتم پایینتر از نصاب باشد ولو اینکه در بقیه مواد واجد نصاب باشد، امتیاز آن رتبه به وی تعلّق نمیگیرد که این امر مغایر با قاعده لاضرر است.

در پاسخ به شکایت مذکور، معاون امور حقوقی دولت به موجب لایحه شماره 95924/5149 مورخ 1402/06/01 اعلام کرده است که:

اولاً براساس تبصره ماده 4 قانون رتبهبندی معلّمان، افراد موضوع لایحه قانونی راجع به استفاده کارکنان کادر اداری وزارت آموزش و پرورش که برای خدمت معلّمی استخدام شدهاند از طرح طبقهبندی مشاغل معلّمان کشور و احتساب سوابق تجربی آنان مصوب 1358/09/17 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران با اصلاحات بعدی نیز مشمول این قانون میشوند و برخورداری کارمندان اداری از امتیازات رتبهبندی برمبنای تبصره قانونی فوق بوده است. ثانیاً براساس ماده 4 قانون رتبهبندی معلّمان، فرآیند رتبهبندی برای کلّیه معلّمان، در یکی از رتبههای ماده (3) این قانون و مطابق آییننامه اجرایی آن حداکثر تا سه ماه پس از ابلاغ قانون، برمبنای امتیازات ناشی از معیارهای شایستگی عمومی، شایستگی تخصصی، شایستگی حرفهای و تجربه با رعایت ترتیب اولویت، انجام میشود و برمبنای تبصره 3 ماده 4 آییننامه اجرایی قانون مقرر شده است که مصادیق و شاخصهای رفتاری و عملکردی جهت ارزیابی برای احراز رتبهها از جمله مدرک تحصیلی، سنوات خدمت، گواهینامهها، تالیفات، پروژهها و همچنین میزان و ضریب تاثیر هرکدام از آنها به موجب شیوهنامهای خواهد بود که با همکاری سازمان اداری و استخدامی کشور و وزارت تهیه و به تایید وزیر آموزش و پرورش خواهد رسید و اگر شاکیان به معیارهای اعمال شده معترض هستند، باید تقاضای ابطال شیوهنامه مربوطه را مطرح کنند. ثالثاً براساس ماده 14 آییننامه مورد شکایت در صورتی که هر یک از ارزیابی ‌شوندگان نسبت به نحوه رسیدگی و ارزیابی و رتبه تعیین ‌شده خود اعتراضی داشته باشد، میتواند حداکثر ظرف (10) روز از ابلاغ رتبه، درخواست خود را از طریق سامانه به دبیرخانه هیات ‌ممیزه سطح بالاتر ارایه نماید. در صورت وارد بودن اعتراض متقاضی، رتبه وی توسط هیات ممیزه رسیدگی ‌کننده به اعتراض تعیین و تاریخ اجرای حکم وی از تاریخ استحقاق خواهد بود و اگر شاکیان به فرآیندهای اجرایی معترض هستند، باید از طریق سازوکار فوق اعتراض نمایند.

همچنین مدیرکل دفتر حقوقی، املاک و حمایت قضایی وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 138315/810 مورخ 1402/06/31 در پاسخ به شکایت مطروحه اعلام کرده است که:

1- برخلاف ادعای شاکی، تعداد کارمندان اداری وزارت آموزش و پرروش که در رتبههای 4 و 5 قرار دارند، حدود 15 درصد و بسیار کمتر از معلّمینی است که در این رتبهها قرار گرفتهاند.

2- براساس اسناد بالادستی از جمله سند تحول آموزش و پرورش، آموزش و تربیت دانش آموزان باید در شش ساحت تربیتی صورت بگیرد و فعالیت مدرسه منحصر به آموزش کتابهای درسی نیست و بر همین اساس فعالیت و تعامل معلّمان با پایگاههای بسیج و گروههای جهادی و انجمنهای خیریه واجد امتیاز اعلام شده است.

3- براساس تبصره 1 ماده 5 قانون رتبهبندی معلّمان، شرط برقراری فوق العاده رتبه و احراز هریک از آنها کسب حداقل امتیاز مربوط به شایستگیهای عمومی همان رتبه خواهد بود و با انتفای شایستگیهای عمومی، فرد از رتبهبندی محروم میشود.

4- براساس بند 1 ماده 2 قانون رتبهبندی معلّمان، رتبهبندی معلّمان شامل افرادی میشود که صرفاً رسالت خطیر تعلیم و تربیت دانش آموزان را در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی برعهده دارند. مانند آموزگار، دبیر، هنرآموز، مربی امور تربیتی، مشاور واحد آموزشی، مراقب سلامت، نیروهای توانبخشی مدارس استثنایی، مدیر و معاون در واحدهای آموزشی و تربیتی و لذا بررسی سوابق افراد مشمول رتبهبندی صرفاً شامل سوابق تجربی نمیشود.

5- براساس جزء 1 بند 3 ماده 2 قانون رتبهبندی معلّمان، شایستگی عمومی مجموعهای از صفات و ویژگیهای شخصیتی فرد، شامل باورها، نگرشها، اعتقادات و رفتار مبتنی بر نظام ارزشی، فرهنگی و اخلاقی جامعه اسلامی و نظام آموزش و پرورش کشور است که زمینه را برای انجام کار متعهدانه آماده میکند و پایبندی فرد را به ارزشهای اسلامی و انقلاب اسلامی، قوانین و مقررات آشکار میسازد و بر همین اساس باید صلاحیتهای فرد احراز شود و این صلاحیتها از طریق مراجع درون آموزش و پرورش یعنی حراست و گزینش احراز میگردد.

پرونده شماره ه- ت/ 0200142 مبنی بر تقاضای ابطال ماده 1، بند 4 ماده 2، ماده 3، تبصره های 3 و 4 ماده 4، ماده 5، ماده 15 و ماده 21 آیین‌نامه اجرایی قانون نظام رتبه بندی معلمان (موضوع تصویب نامه شماره 5946/ت 59794ه- مورخ 1402/04/12) در جلسات مورخ 1403/03/13 و 1403/03/20 (جلسه اخیر با حضور نمایندگان وزارت آموزش و پرروش، معاونت حقوقی ریاست جمهوری و شاکی) هیات تخصصی استخدامی مورد رسیدگی قرار گرفت و اعضای هیات درجلسه مورخ 1403/03/13 در خصوص ماده 1، بند 4 ماده 2، تبصره 1 ماده 3، تبصره 3 ماده 4 و ماده 15 آیین‌نامه اجرایی فوق به شرح ذیل اتخاذ تصمیم نمودند:

رای هیات تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری:

- ماده 1: متن این ماده عیناً متن ماده یک قانون می‌باشد فلذا قابل ابطال نمی‌باشد.

بند 4 ماده 2 ایرادات شاکی در مورد این بند وارد نیست چه آن که ارزیابان حرفه ای موضوع بند فوق خود دارای سابقه آموزشی می‌باشند ضمن این که در خود این بند مقرر شده که این افراد هم خود آموزش می بینند و صاحب صلاحیت های لازم می‌شوند.

ضمن این که ایراد شاکی، ایراد به نحوه اجرا می‌باشد نه ایرادی مبنی بر مغایرت با قانون بنابراین بند مذکور قابل ابطال نمی‌باشد.

تبصره 1 ماده 3: با توجه به این که همان حکم تبصره ماده 4 قانون را دارد قابل ابطال نیست.

تبصره 3 ماده 4 که مقرر نموده مصادیق و شاخص های رفتاری و عملکردی جهت ارزشیابی برای احراز رتبه ها از جمله مدرک تحصیلی، سنوات خدمت، گواهینامه ها، تالیفات، پروژه ها و همچنین میزان و ضریب تاثیر هرکدام از آنها به موجب شیوه نامه ای خواهد بود که با همکاری سازمان اداری و استخدامی کشور و وزارت تهیه و به تایید وزیر آموزش و پرورش خواهد رسید. ناظر به پیش بینی یک شیوه نامه است که بر اساس آن مصادیق و شاخص های رفتاری و عملکردی روشن می‌گردد و قابل ابطال نمی‌باشد و در واقع یک ابزار برای اجرا مشخص نموده است.

ماده 15 در انطباق با ماده 6 قانون می‌باشد و قابل ابطال نیست.

با عنایت به مراتب فوق ماده 1، بند 4 ماده2، تبصره 1 ماده 3، تبصره 3 ماده 4 و ماده 15 آیین‌نامه اجرایی قانون نظام رتبه بندی(موضوع تصویب نامه شماره 5946/ت 59794ه- مورخ 1402/04/12) معلمان قابل ابطال تشخیص داده نشد.

این رای به استناد بند ب ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی 1402 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رییس دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است./ط

علی اکابری

رییس هیات تخصصی استخدامی

دیوان عدالت اداری

منبع