رای شماره 140331390001286281 مورخ 1403/06/03 هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری

بسمه تعالی

هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی

شماره پرونده: ه- ت/0200599 شماره دادنامه سیلور: 140331390001286281 تاریخ: 1403/06/03

شاکی: آقای جهانبخش دانشیار

طرف شکایت: سازمان تامین اجتماعی - وزارت صنعت، معدن و تجارت (وزارت صنعت، معدن و تجارت)- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

موضوع شکایت و خواسته: ابطال توافقنامه بازرسی مشترک قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسه دار مورخ 1391/06/26

--

شاکی دادخواستی به طرفیت سازمان تامین اجتماعی - وزارت صنعت، معدن و تجارت (وزارت صنعت، معدن و تجارت)- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به خواسته فوق الذکر به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:

توافقنامه بازرسی مشترک قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسه دار

در اجرای تبصره یک ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه های اجتماعی قالیبافان بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار (کددار) مصوب 22/9/88 وزیران عضو کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک و با عنایت به تصمیمات متخذه در جلسه مورخ 26/6/91 فی مابین نمایندگان سازمان تامین اجتماعی (معاونت فنی و درآمد)، وزارت صنعت، معدن و تجارت (مرکز ملی فرش ایران) و سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری (معاونت صنایع دستی) مبنی بر تهیه دستور العمل مشترک، به منظور بازرسی و نظارت بر متقاضیان بهره مندی از معافیت حق بیمه سهم کارفرمایی و جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی و حصول اطمینان از استمرار فعالیت مشمولین قانون مزبور، ضوابط مربوط به بررسی اشتغال افراد موصوف که مورد توافق طرفین می‌باشد به شرح ذیل اعلام می‌گردد.

ضوابط کلی:

الف- انجام بازرسی از منازل مسکونی به استناد قسمت پایانی تبصره 3 ماده یک قانون بیمه های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار (کددار) مصوب 18/5/88 مجلس شورای اسلامی با اجازه کتبی قبلی مالک یا مستاجر با رعایت کامل شیونات اسلامی طبق نمونه فرمهای پیوست که می‌بایست به هنگام مراجعه متقاضی به مرجع معرفی کننده تکمیل و یک نسخه از آن به همراه سایر مدارک مربوطه به سازمان تامین اجتماعی ارسال گردد صورت می‌گیرد.

تذکر: واحدهای اجرایی سازمان تامین اجتماعی به هنگام دریافت مدارک موضوع بخشنامه 668 فنی از متقاضی مکلف به دریافت فرم تکمیل شده اجازه کتبی بازرسی از محل سکونت وی به همراه سایر ما دارک مربوطه می‌باشند.

ب- بررسی اولیه اشتغال کلیه مشمولان قانون یاد شده قبل از معرفی به سازمان تامین اجتماعی توسط مرجع معرفی کننده انجام

خواهد شد.

ج- بررسی استمرار اشتغال متقاضیان قانون مذکور در طول دوره بیمه پردازی صورت ادواری با همکاری مشترک مرجع معرفی کننده و سازمان تامین اجتماعی انجام می‌گردد.

تذکر1: عدم همکاری مرجع معرفی کننده و یا سازمان تامین اجتماعی مانع انجام بازرسی به منظور احراز اشتغال در حرفه معرفی شده توسط طرف مقابل نخواهد بود و در اینگونه موارد هر یک از طراین به صورت انفرادی مجاز به انجام بازرسی اشتغال بوده و در صورتی که عدم اشتغال بیمه شده توسط طرف بازرسی کننده احراز گردد می‌بایست مراتب را به طرف مقابل منعکس تا حداکثر ظرف یک ماه نظر خود را اعلام نماید، در غیر این صورت با توجه به فقدان ادله مخالف با مفاد گزارش مبنی بر عدم اشتغال به کار، سازمان تامین اجتماعی می‌بایست حسب مفاد گزارش نسبت به قطع بیمه پردازی اقدام نماید.

تذکر2: در مواردی که شواهد و مدارکی دال بر عدم اشتغال در حرفه معرفی شده و یا اشتغال به مشاغل دیگری وجود داشته باشد سازمان تامین اجتماعی می‌تواند قبل از انعقاد قرارداد حسب مورد نسبت به بررسی اشتغال متقاضی اقدام نموده و در صورتی که عدم اشتغال متقاضی محرز گردد مراتب را به مرجع معرفی کننده به منظور اظهار نظر اعلام نماید در صورتی که

مرجع معرفی کننده طرف یک ماه در این خصوص اعلام نظر ننماید به منزله تایید مراتب بوده و از انعقاد قرارداد خودداری خواهد شد.

نحوه انجام بازرسی مشترک با سازمان صنعت، معدن و تجارت با سازمان میراث ازهنگی، صنایع دستی و گردشگری

مشمولین:

الف - قالیبافان خانگی، رنگرزان سنتی، رفوگران، پرداخت کاران، طراحان و نقاشان فرش دستباف و سایر مشاغل وابسته

ب- شاغلان صنایع دستی شناسه دار (کددار) دارای گواهی مهارت فنی/ صلاحیت حرفه ای که از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جهت بهره مندی از مزایای قانون یاد شده به واحدهای اجرایی سازمان تامین اجتماعی معرفی شده اند.

تعاریف و اصطلاحات:

الف- بافنده

بافنده به فردی اطلاق می‌شود که عملکردی به شرح ذیل داشته باشد.

1- قالی های زیر 50 رج: میانگین بافت حداقل روزانه 4000 گره و سالانه 1000000 گرم طی 250 روز کاری

2- قالی های بالای 50 رج: میانگین بافت حداقل روزانه 3000 گره و سالانه 750000 گره طی 250 روز کاری

ب - چله کش و چله دران:

شاغل این حرفه ماهانه 6000 جفت تار قالی چله کشی نماید (برای مثال قالی: در اندازه ذرع و نیم و رجشمار 40 حدود 600 جفت تار چله دارد)

ج- طراحی و رنگ نقطه نقشه:

ماهانه 20 ورق نقشه، طراحی با رنگ نقطه نماید.

د- در سایر مشاغل مرتبط با فرش دستباف اشتغال به صرف حضور فرد در محل کار و تایید اشتغال به حرفه مربوطه توسط بازرسین احراز می‌گردد.

تیم بازرسی:

الف- قالیبافان

1- در مراکز استانها نماینده سازمان صنعت، معدن و تجارت (ترجیحاً رییس اداره فرش)، بازرس سازمان تامین اجتماعی و نماینده واحد صادر کننده کارت شناسایی.

تبصره: در استانهایی که واحد صادر کننده کارت شناسایی سازمان صنعت، معدن و تجارت می‌باشد حضور نماینده سازمان صنعت، معدن و تجارت و بازرس سازمان تامین اجتماعی کفایت می کند.

پ- صنایع دستی شناسه دار

نماینده اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با شهرستان و بازرس تامین اجتماعی

نحوه بازرسی:

1- در خصوص قالیبافان در صورت موجود نبودن فرم بازرسی، فرم جدید تعهد نامه پیوست می‌بایست توسط متقاضیان مربوطه تکمیل و به همراه جدول بازرسی در سازمان صنعت، معدن و تجارت نگهداری و در خصوص صنایع شناسه دار می‌بایست نسبت به ارسال فرم تکمیل شده اجازه بازرسی از منزل مسکونی توسط مرجع معرفی کننده (موضوع بند الف ضوابط کلی این توافقنامه) و یا تکمیل فرم مربوطه در واحد اجرایی سازمان تامین اجتماعی (حسب مورد) اقدام گردد.

2- در صورتی که تعداد متقاضیان در هر شهر بیش از 150 نفر باشند حداقل تعداد 30 مورد بازرسی در هر شهر یا شهرستان در هر ماه انجام گردد.

3- امور مربوط به بازرسی استان در سازمان صنعت، معدن و تجارت با مسیولیت رییس سازمان و در شهرستانهای استان با مسیولیت رییس اداره صنعت و معدن و تجارت خواهد بود.

4- انتخاب محل بازرسی حسب مورد با هماهنگی نمایندگان مربوطه صورت می پذیرد.

5- بازرسی ها بدون هماهنگی قبلی با متقاضی با بیمه شده انجام می‌گردد.

6- در صورت عدم حضور بیمه شده نوبت دوم بازرسی نیز بدون هماهنگی قبلی انجام می‌گردد.

7- در صورتی که در نوبت سوم بیمه شده در محل حضور نداشت، دعوتنامه برای حضور وی در سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یا شهرستان و یا سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگر شگری (حسب مورد) صادر و در صورت عدم مراجعه نسبت به اعلام لغو ادامه بیمه پردازی بیمه شده به واحد اجرایی سازمان تامین اجتماعی اقدام می‌گردد.

تبصره: در صورت مراجعه و بیان ادله قابل پذیرش هماهنگی لازم به منظور بازرسی مجدد انجام می‌گردد.

نحوه رسیدگی به نتایج حاصل از بازرسی در صورت عدم فعالیت بیمه شده:

1- در صورتی که محرز گردد بیمه شده در شغل معرفی شده مشغول فعالیت نمی‌باشد پس از تنظیم صورتجلسه 3 نسخه ای حسب مورد در محل انجام بازرسی، در خصوص لغو قرارداد بیمه پردازی وی اقدام لازم به عمل می‌آید.

2- در صورت عدم رعایت حداقل تولید مندرج در مفاد قسمت تعاریف و اصطلاحات این دستور العمل، صورتجلسه 3 نسخه ای (حسب مورد) توسط تیم بازرسی تنظیم و مراتب به بیمه شده و مرجع صادر کننده کارت شناسایی حرفه ذیربط اعلام تا نسبت به رعایت استانداردهای شغلی تعریف شده اقدام نمایند. در اینگونه موارد پس از بازرسی مجدد، در صورت رعایت استاندارد های یاد شده نسبت به ادامه بیمه پردازی بیمه شده و در غیر این صورت قطع بیمه پرداری وی اقدام لازم به عمل خواهد آمد.

تذکر: در صورت ادامه تخلف اتحادیه در صدور کارت شناسایی افرادی که علی رغم عدم اشتغال آنان، نسبت به صدور کارت شناسایی حرفه ذیربط اقدام گردیده است، پس از 3 اخطار کتبی، مراتب به سازمان صنعت، معدن و تجارت منعکس تا در صورت عدم ارایه دلایل موجه در خصوص توقف کار توسط بافنده و اتحادیه یا تعاونی صنف صادر کننده کارت بافندگی، برابر مقررات و قوانین صنفی اقدامات لازم به عمل آید.

3- در خصوص بیمه شدگانی که انجام فعالیت شغل ذیربط را متوقف نموده‌اند می‌بایست نسبت به اخذ تعهد کتبی جهت ادامه فعالیت اقدام گردیده تا در بازرسی های بعدی که بدون هماهنگی قبلی به عمل خواهد آمد اشتغال وی مورد بررسی قرار گیرد. در اینگونه موارد در صورت فعالیت مجدد و رعایت استاندارهای شغلی تعریف شده نسبت به ادامه بیمه پردازی و در غیر این صورت با تنظیم صورتجلسه 3 نسخه ای (حسب مورد) نسبت به قطع بیمه پردازی وی اقدام لازم به عمل می‌آید.

سایر موارد:

1- فصلی بودن فعالیت در مناطق روستایی مد نظر قرار گیرد.

2- توجه به اینکه احتمال سوء استفاده در مناطق شهری بیشتر می‌باشد، بازرسی از مناطق شهری در اولویت قرار گیرد.

3- با توجه به اینکه اکثر افراد بهره مند از معافیت حق بیمه سهم کارفرمایی از میان بافندگان فرش می‌باشند، ترجیحاً در 3 ماهه نخست اجرای توافقنامه اولویت بازرسی ها از این افراد انتخاب گردد.

4- وسیله ایاب و ذهاب بازرسی به صورت مشترک با سازمان صنعت، معدن و تجارت و یا سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (حسب مورد) تهیه می‌گردد.

دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:

به موجب تبصره یک ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه های اجتماعی قالی بافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار (کد دار) مصوبه 1388/09/22 وزیران عصو کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک « استمرار بهره مندی افراد از حمایت های موضوع قانون صرفاً در صورت تمدید مجوز فعالیت با کارت شناسایی و کارت مهارت» و کارت مهارت فنی«با اخذ تاییدیه کتبی از دستگاه های ذیربط مبنی بر اشتغال تمام وقت یا پاره وقت امکان پذیر است».

از سویی مطابق مصوبه شماره 5169/1901 مورخ 1382/01/20 شورای عالی اداری با عنوان ساماندهی ساختار مدیریتی فرش دستبافت، کلیه امور مربوط به سیاستگزاری، برنامه ریزی، نظارت، هدایت و حمایت صنعت فرش دستبافت، امور تحقیقاتی و پژوهشی مربوط به آن و تهیه ضوابط و الزامات فنی تولید و صادرات و اقدامات حمایتی از سایر دستگاه های اجرایی منتزع و در یک واحد سازمانی در حوزه مرکزی وزارت بازرگانی تجمیع گردید که وزارت بازرگانی پس از ادغام با وزارت صنایع و معادن به وزارت صنعت، معدن و تجارت تغییر نام داد.

علیهذا با توجه به موارد فوق الذکر اقدام سازمان تامین اجتماعی (معاونت فنی و در آمد) وزارت صنعت، معدن و تجارت (مرکز ملی فرش) و سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی گردشگری (معاونت صنایع دستی)مبنی برتهیه دستورالعمل مشترک به منظور بازرسی و نظارت بر متقاضیان بهره مندی از معافیت حق بیمه سهم کارفرمایی تحت عنوان توافقنامه بازرسی مشترک قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسه دار در تاریخ 1391/06/26که به موجب آن به سازمان تامین اجتماعی هم اختیار بازرسی و نظارت بر عملکرد بافندگان (هر چند به صورت مشترک) را دارد خلاف نص صریع آیین‌نامه و قانون مورد اشاره بوده. لذا خواستار ابطال توافقنامه مذکور می باشم.

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی سازمان تامین اجتماعی به موجب لایحه شماره 3062/1402/7100 مورخ 1402/05/08 به طور خلاصه توضیح داده است که:

1-1- طبق ماده 1 قانون بیمه های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار (کد دار) (مصوب 1388/05/18) مقرر نموده، «از تاریخ ابلاغ این قانون، استادکاران و کارگران قالی و فرش دستباف بدون کارفرما و با کارفرما شاغل در کارگاه های خانگی تکباف قالی و فرش و یا تحت پوشش تعاونی های قالی و فرش و مجتمع های کوچک و بزرگ مربوطه و همچنین شاغلان صنایع دستی خانگی و غیر آن در گروه های مصوب شناسه دار (کد دار) صنایع دستی ایران که به صورت تمام وقت به مشاغل یاد شده اشتغال دارند، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار می گیرند. بیست درصد (20 درصد) سهم دولت و هفت درصد (7 درصد) سهم بیمه شده خواهد بود در صورت وجود کارفرما، با پرداخت سه درصد (3 درصد) سهم کارفرما بیمه یاد شده شامل بیمه بیکاری نیز خواهد بود.»

قانونگذار در ماده یک قانون یاد شده و تبصره های ذیل آن در تعریف افراد تحت شمول قانون مزبور، کارگران و استادکاران قالی و فرش دستباف، رنگرزان، چله کشان، تابلوبافان، رفوگران و سایر شاغلین در صنایع وابسته به تولید فرش را تنها افرادی می داند که در مشاغل یاد شده اشتغال به کار داشته باشند.

1-2- براساس بند (ت) از ماده (1) آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور مصوب 1388/09/22 مقرر گردیده، «مشمولان: شاغلان در مشاغل بندهای (ب) و (پ) این ماده و نیز مشمولان موضوع تبصره های (1) و (4) ماده (1) قانون که دارای مجوز فعالیت و یا کارت شناسایی معتبر بر اساس فرآیند مندرج در ماده (2) این آیین‌نامه می‌باشد.»

بنابراین ملاحظه می فرمایید که بند مذکور در بیان مشمولان و افراد بهره مند از بیمه اجتماعی قالیبافان، افراد شاغل در مشاغل مندرج در بند (1-1) لایحه مزبور را صرفاً مورد حمایت بیمه قالیبافان و مجاز به استفاده از آن دانسته است. لذا اشتغال شرط برخورداری از این کمک بوده و در صورت عدم اشتغال یا اشتغال همزمان با مشاغل دیگر هدف قانونگذار محقق نمی گردد.

1-4- لازم به توضیح است که اقدامات سازمان در خصوص لغو قرارداد بیمه قالی باقان که در کارگاه های مشمول قانون تامین اجتماعی به حرفه ای غیر مرتبط با قالی بافی اشتغال داشته اند پس از طرح شکایت در هیات عمومی دیوان عدالت اداری و ارجاع موضوع به هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی به موجب دادنامه شماره 990997090611196 مورخ 10/9/99 مورد تایید واقع گردیده است.

با عنایت به اینکه توافقنامه معترض عنه جهت اجرای دقیق و کامل قانون یاد شده و جهت خارج نمودن افرادی که من غیر حق در زمره بیمه شدگان قرار گرفته اند و همچنین به منظور جایگزینی شاغلان واقعی تنظیم و به مرحله اجرا درآمده است، اقدامات سازمان وفق قوانین و مقررات جاری صورت گرفته و ضمن اعلام بلاوجه بودن شکایت شاکی رد شکایت مطروحه مورد استدعاست.

ضمناً به دلیل اهمیت موضوع خواهشمند است دستور فرمایید از نمایندگان سازمان جهت توضیحات بیشتر و تبیین موضوع در جلسه رسیدگی هیات عمومی و تخصصی دیوان عدالت اداری دعوت به عمل آورند. پیشاپیش از بذل و عنایت حضرتعالی کمال تشکر را دارد.

پرونده کلاسه ه- ت/ 0200599 با موضوع "ابطال توافقنامه بازرسی مشترک قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسنامه دار مورخ 1391/06/26 "در جلسه هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی مطرح و به شرح ذیل رای صادر گردید:

رای هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری

بر اساس ماده 1 قانون بیمه های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش، شاغلان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه دار (کد دار) مصوب سال 1388 از تاریخ ابلاغ این قانون، استادکاران و کارگران قالی و فرش دستباف بدون کارفرما و با کارفرما، شاغل در کارگاه‏ های خانگی‏ تک باف قالی و فرش و یا تحت پوشش تعاونی‏ های قالی و فرش و مجتمع ‏های کوچک و بزرگ مربوطه و همچنین شاغلان صنایع دستی خانگی‏ و غیر آن در گروه‏‌های مصوب شناسه‏ دار(کددار) صنایع دستی ایران که به صورت تمام‏ وقت به مشاغل یاد شده اشتغال دارند، تحت پوشش‏ بیمه تامین اجتماعی قرار می‏گیرند. بیست درصد (20%) سهم دولت و هفت درصد (7%) سهم بیمه‏ شده خواهد بود. در صورت وجود کارفرما، با پرداخت سه درصد (3%) سهم کارفرما بیمه یاد شده بیمه بیکاری نیز خواهد بود بنابراین از تاریخ مذکور مقررات قانون تامین اجتماعی بر مشمولان مذکور حاکم بوده و بر اساس ماده 47 قانون تامین اجتماعی بازرسان سازمان تامین اجتماعی حق دارند کارگاه­های مشمول قانون را مورد بازرسی قرار دهند و دارای همان اختیارات و مسئولیت­های مذکور در قانون کار خواهند بود. نظر به مراتب مذکور مقرره مورد شکایت در راستای اجرای احکام قوانین مذکور بوده و مغایرتی با قانون ندارد در نتیجه مستنداً به بند «ب» ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری با آخرین اصلاحات و الحاقات بعدی مصوب سال 1402 و با اتفاق آراء هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی، رای به رد شکایت صادر می‌شود؛ این رای ظرف بیست روز از تاریخ صدور، از سوی رییس ارزشمند یا ده نفر از قضات گرانقدر دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است و بر اساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری(اصلاحی 1402/02/10) آراء هیاتهای تخصصی و هیات عمومی در ابطال و عدم ابطال مصوبات موضوع بند (1) ماده (12) این قانون، در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری، معتبر و ملاک عمل است.

محمدجواد صالحی انصاری

رییس هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی

منبع