رای شماره 140331390000741927 مورخ 1403/03/29 هیات عموعی دیوان عدالت اداری

شماره دادنامه: 140331390000741927

تاریخ دادنامه: 1403/03/29

شماره پرونده: 0201764

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای فرشید غلامی ارجنکی

طرف شکایت: دانشگاه صنعتی شریف

موضوع شکایت و خواسته: ابطال آن قسمت از تبصره 2 ماده 14 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال 97 شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است.

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال آن قسمت از تبصره 2 ماده 14 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال 97 شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است را خواستار شده و در مقام تبیین خواسته اعلام کرده است که:

"اولاً: به موجب ماده 6 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1383/05/18، کلیه وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی، موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و همچنین موسسات خصوصی که به نوعی مبادرت به انجام فعالیت های آموزش عالی، پژوهش و فناوری می نمایند، موظفند فعالیت های خود را در چهارچوب سیاست ها و آیین‌نامه های موضوع این قانون انجام دهند. در این راستا به استناد بندهای (الف)، (ب) و (ج) ماده 15 قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران و بند3 جزء «ج» ماده 2 و ماده 6 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1383/05/18 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی با مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این راستا ایجاد گردید.

ثانیاً: به موجب مقدمه آیین‌نامه تشکیل شورای عالی برنامهریزی آموزشی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغی به شماره 141209/و مورخ 1393/08/04 هدف از تشکیل شورای عالی برنامه ریزی آموزشی، ارتقای کیفیت و تقویت یکپارچگی در سیاست گذاری و برنامه ریزی آموزشی برای کلیه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و مراکز پژوهشی کشور اعم از دولتی و غیردولتی است. در این جهت وضع تدوین آیین‌نامه های آموزشی در تمام مقاطع تحصیلی به استناد بند 12 ماده 3 آیین‌نامه شورای عالی برنامه ریزی آموزشی در صلاحیت این شورا است و همه مراکز آموزشی و پژوهشی و فناوری موظف هستند تمام فعالیت های خود را در چهارچوب مصوبات شورای اخیرالذکر انجام دهند، لذا دانشگاه صنعتی شریف نمی‌تواند آیین‌نامهای خلاف مصوبات شورای عالی برنامهریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصویب و اجرا کند و از این رو مصوبه مذکور خارج از حدود اختیارات دانشگاه صنعتی شریف است.

ثالثاً: مستند به آیین‌نامه دوره های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه سطح 1 و دولتی) ابلاغی به شماره 2/43069 مورخ 1397/03/01 حکمی در خصوص تاثیر نمره های مردودی دانشجو در میانگین نمرات نیم سال و میانگین نمرات کل مقرر نشده است، لذا تبصره 2 ماده 14 آیین‌نامه آموزشی دوره های کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب 1397/03/01 شورای عالی آموزشی، خلاف آیین‌نامه شورای آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و ابطال آن از تاریخ تصویب مورد تقاضاست."

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

" آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف

مقدمه

با استناد به آیین‌نامه آموزشی مصوب جلسه 889 شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت مورخ 1396/10/20 که طی ابلاغیه شماره 43069/2 به تاریخ 1397/03/01 به دانشگاه ها ابلاغ شده است و براساس بند 3 این ابلاغیه که در آن تصمیم گیری پیرامون موضوعاتی که در آیین‌نامه فوق الذکر مسکوت گذاشته شده اند به دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی تفویض شده است، آیین‌نامه دوره های کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف و شیوه اجرایی مفاد آن به شرح زیر براساس آخرین مصوبات شورای آموزش و هیات امنای دانشگاه تدوین و اجرایی شده است. لازم به ذکر است که مواد زیر همگی منطبق بر آیین‌نامه ابلاغی وزارت و همچنین شامل شیوه اجرا و تعیین تکلیف موارد تفویض شده است.

...

ماده 14: نمره ارزشیابی از هر درس به صورت عددی از صفر تا 20 محاسبه و حداقل نمره قبولی در هر درس 10 می‌باشد.

...

تبصره 2: نمره مردودی در یک یا چند درس در معدل نیم سال و معدل کل محاسبه شده و گذراندن آن در نیم سال های بعدی موجب حذف نمره مردودی نمی شود."

در پاسخ به شکایت مذکور معاون اداری و مالی دانشگاه صنعتی شریف به موجب لایحه شماره /02/1000/2554ص - 1402/06/26 به طور خلاصه توضیح داده است که:

" اولاً- حسب ماده 10 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی دارای شخصیت حقوقی مستقل بوده و برابر مصوبات هیات امنا اداره می‌شوند. همچنین وفق ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور، دانشگاه ها معاف از رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی شده اند و روح حاکم بر ماده یک قانون فوق اعطای اختیار به هیات امنا بوده است.

ثانیاً- در ماده 17 آیین‌نامه دوره های تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه های سطح 1 و 2 دولتی) به شماره 2/43069 مورخ 97/3/1 مصوب وزارت عتف، ملاک دانش آموختگی برای دوره های کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته، گذراندن کلیه واحدهای دوره و داشتن میانگین کل حداقل 12 در پایان دوره قید شده است. میانگین کل به معنای میانگین کلیه نمرات مندرج در کارنامه ریزنمرات دانشجو است که شامل نمرات مردودی و قبولی می‌باشد. لذا تبصره 2 ماده 14 آیین‌نامه آموزشی دانشگاه صنعتی شریف، منافاتی با ماده 17 آیین‌نامه وزارت عتف ندارد و برخلاف ادعای شاکی، آیین‌نامه دانشگاه کاملاً در چهارچوب آیین‌نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تدوین گردیده است.

ثالثاً- موضوع عدم لحاظ نمرات مردودی در محاسبه معدل نیم سال و معدل کل، در صورت کسب نمره بیشتر از 14 در دروس پیش تر مردود شده، در تبصره ذیل ماده 18 آیین‌نامه آموزشی مصوب سال 1394 وزارت عتف به صراحت قید شده بود و لیکن این موضوع در آیین‌نامه جدید به شماره 2/43069 مورخ 97/3/1 وزارت عتف حذف گردید و مفاد این ماده به شرح مندرج در ماده 15 آیین‌نامه جدید اصلاح گردید.

رابعاً- رعایت عدالت حکم می کند که بین دانشجویانی که با یک بار اخذ یک درس موفق به گذراندن آن می‌شوند با دانشجویانی که با بیش از یک بار اخذ یک درس (به دلیل مردودی در دفعه اول) موفق به گذراندن یک درس می‌شوند تمایز ایجاد شود و حذف نمره مردودی در محاسبه میانگین کل خلاف انصاف و عدالت است.

در خاتمه، همان گونه که مستحضرید، ابطال مصوبات و آیین‌نامه ها امری استثنایی است که باید با نگاه مضیق به آن نگریست بنابراین در مواقع تردید در قابل ابطال بودن یا نبودن یک مصوبه مطابق اصول حقوقی اصل بر بقا و استصحاب اعتبار مصوبه و غیر قابل ابطال بودن آن است. علیهذا با عنایت به مستدلات و مستندات فوق، صدور رای مقتضی دایر بر ابقاء تبصره مورد شکایت، مورد استدعاست."

در اجرای ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری پرونده به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی، پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع و هیات مذکور به موجب دادنامه 140331390000535928- 1403/03/06 آن قسمت از تبصره 2 ماده 14 آیین‌نامه آموزشی دوره های کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال 1397 شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین نیمسال تحصیلی می‌باشد قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرده رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رییس یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

رسیدگی به قسمت دیگر از تبصره 2 ماده 14 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال 97 شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است در دستور کار جلسه هیات عمومی قرار گرفت.

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/03/29 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیات عمومی و هیات های تخصصی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

اولاً براساس جزء (4) بند (ب) ماده (2) قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1383، تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی، رشتهها و مقاطع تحصیلی با رعایت اصول انعطاف، پویایی، رقابت و نوآوری علمی از ماموریت های اصلی و در حدود اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینه اداره امور دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی تحت پوشش وزارتخانه یادشده است و در راستای ایفای ماموریت ها و اختیارات فوق، آییننامه دورههای تحصیلی کاردانی/کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاههای سطح 1 و 2 دولتی) در جلسه شماره 889 مورخ 1396/10/30 به تصویب شورای عالی برنامهریزی آموزشی رسیده است و آییننامه یادشده فاقد هرگونه حکمی دایر بر محاسبه نمرههای مردودی در میانگین کل نمرات است. ثانیاً برمبنای ماده (17) ناظر بر ماده (15) آییننامه اخیرالذکر، ضمانت اجرای عدم کسب نمره 10 به عنوان نمره قبولی هر درس در مقطع کارشناسی، مشروطی احتمالی در همان نیمسال تحصیلی و الزام به گذراندن مجدد درس مردودی است که ممکن است منجر به افزایش سنوات تحصیلی و مآلاً عدم فارغالتحصیلی دانشجو شود. بنابراین محاسبه نمره درس مردودی در میانگین کل نمرات، تحمیل محرومیت و نوعی مجازات بوده و مغایر با اصول سی ام و سی و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده (1) قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال 1353 درخصوص حق تحصیل اشخاص است و بنا به مراتب فوق، آن قسمت از تبصره (2) ماده (14) آییننامه آموزشی دورههای کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف مصوب سال 1397 شورای دانشگاه که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است، خارج از حدود اختیار و خلاف قانون بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال میشود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/02/10) در رسیدگی و تصمیمگیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./

مهدی دربین

هیات عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری

منبع