نحوه احراز حجر

تاریخ دادنامه قطعی: 1394/02/23
شماره دادنامه قطعی: ---

پیام: کاهش عقل معیار نسبی است که هر بیمار مبتلا به بیماری روحی روانی از آغاز ابتلا به این بیماری دارد؛ در زمانی این کاهش موجب حجر می‌شود که شعور و عقل زایل شود.

آقای ر. خ. با وکالت آقای ی. ج. به طرفیت خانم ش. د. دادخواستی به خواسته ابطال عقدنامه و نکاح مورخ 1389/12/15 موضوع سند نکاحیه...تاریخ مذکور را در محاکم حقوقی ابهر در تاریخ 1393/05/12 مطرح نموده که به شعبه --- حقوقی ارجاع شده است در متن دادخواست وکیل خواهان گفته است آقای ر. خ. به موجب قیم نامه 14/93 مورخ 1393/04/21 به عنوان قیم ب. خ. منصوب شده اند به استحضار می رساند آقای ب.خ. فرزند ر. به موجب عقدنامه شماره 370 - 1389/12/15 خانم ش. د. را به عقد موقت خود درآورده که در این خصوص مواردی چند قابل تامل می‌باشد اولا در متن عقدنامه موصوف منزل مسکونی آقای ب.خ. به عنوان بخشی از صداق تعیین گردیده است حال آنکه همان منزل مسکونی به تاریخ 1389/12/10 از طریق مبایعه نامه عادی به مبلغ چهار صد میلیون ریال به نام خانم ش. د. مورد انتقال واقع شده که البته بنا به اذعان و گواهی متصدی بنگاه هیچگونه وجهی از طرف خریدار به فروشنده پرداخت نشده است که این امر باعث اعتراض و عدم تایید ذیل مبایعه نامه از طرف مشارالیه شده است ثانیا به موجب دادنامه --- مورخ 1393/03/27 حسب نظریه پزشکی قانونی ب.خ. محجور محسوب و سابقه محجوریت ایشان 5 الی 6 سال اعلام گردیده حال با عنایت به موارد، منجمله تعارض موضوع صداق و مبایعه نامه و نحوه تنظیم مبایعه نامه و گواهی شهود و نیز تصریح پزشکی قانونی سابقه محجوریت از دادگاه محترم خواهشمندیم رای شایسته مبنی بر بطلان عقدنکاح و عقدنامه صادر فرمایند. تصویر عقدنامه عادی پیوست دادخواست است دادگاه وقت جهت رسیدگی تعیین نموده است تصویر حکم حجر ب. خ. که حسب پیشنهاد دادسرا توام با نصب ر. خ. به عنوان قیم ب. خ. صادر شده است در برگ 6 پرونده پیوست است که تاریخ صدور آن 1393/03/27 می‌باشد رای مذکور قابل تجدیدنظر بوده است آقای ب.الف. ب. وکیل پایه 1 دادگستری به وکالت از ش. د. ضمن پیوست نمودن قرارداد وکالت لایحه ای تقدیم نموده است و گفته است آنچه از مفاد عقدنامه و مبایعه نامه مستفاد است این است که ملک مورد دعوی به عنوان بخشی از مهریه زوجه بوده و تنظیم مبایعه نامه در تایید مهریه و صداق بوده است که این مسئله درجائی که عقد به صورت عادی و موقت واقع می‌شود در عرف جامعه بسیار رایج می‌باشد و عقد موقت مذکور برخلاف ادعای وکیل خواهان بدون صداق نبوده است شهودی در این خصوص وجود دارند که موکله حاضر به معرفی آنها به محضردادگاه محترم می‌باشد. خواهان در تاریخ عقد نکاح محجور نبوده و دادنامه شماره --- به صراحت قید نکرده که خواهان در تاریخ وقوع عقد محجور بوده است و اصل بر صحت و افاقه و صحت وقوع عقد نکاح است لذا تقاضای رسیدگی و عنداللزوم استماع اظهارات شهود حاضر در حین وقوع عقد نکاح و تنظیم مبایعه نامه و رد دعوی خواهان را دارد دادگاه در تاریخ 1393/07/12 با اعلام ختم دادرسی به شرح رای صادره که طی دادنامه --- ثبت و اعلام گردیده است ضمن مقدمه ای که از اظهارات خواهان و وکیل او درآورده است بدین شرح رای خود را انشاء نموده است « با بررسی اوراق و محتویات پرونده باید چند موضوع مبین شود نخست اینکه طبق دادنامه --- پیوست دادخواست درست است که حکم حجر آقای ب. خ. صادر گردیده ولی تاریخ شروع حجر به صورت دقیق اعلام نشده است و در رای دادگاه آمده است که حسب نظریه پزشکی قانونی از 5 الی 6 سال قبل شروع شده است بدین معنی که به صورت قطعی نمی توان گفت تاریخ شروع حجر نامبرده را تعیین نموده و نظریه پزشکی قانونی نیز به عنوان یک نظر کارشناسی است و جزء امارات محسوب می‌شود که گاهی با اوضاع و احوال موجود مطابقت نمی‌نماید و قابلیت استناد ندارد علاوه بر این مطابق ماده 223 قانون مدنی اصل بر صحت عقود و معاملات می‌باشد بدین مفهوم که هرگاه دادگاه در فساد و صحت معامله و یا در شرایط متعاملین تردید حاصل شود طبق نظر مشهور اصولین اصل صحت در چنین مواردی هم جاری است و باید به صحت معامله حکم شود چرا که مبتنی بر بنای عقدی جامعه می‌باشد و نامبرده (ب.د خ.) در طول سالهای گذشته معاملات متعددی انجام داده که ظاهر حال وی هم دلالت بر این دارد که در زمان انعقاد عقدنکاح محجور نبوده است و گرنه عقلا به انعقاد معامله با وی اعتماد نمی کردند و به نظر دادگاه هیچ دلیل و مدرکی قوی که نشان دهنده محجوریت وی در زمان انعقاد عقد نکاح مستند دعوی باشد وجود ندارد و اصل صحت در چنین فرضی جاری است لذا دادگاه مستندا به ماده 197 قانون آیین دادرسی مدنی حکم بر بطلان و رد دعوی خواهان را صادر و اعلام می‌دارد رای صادره حضوری است از این رای آقای ر. خ. با وکالت آقای ی. ج. وکیل پایه یک دادگستری تجدیدنظرخواهی نموده است و با اشاره به حکم حجر استنادی و نظریه پزشکی که در مورد شروع به سابقه بیماری منجر به حجر ب. خ. به 5 یا 6 سال گذشته اشاره شده است و این امر را حمل بر محرز داشتن حجر او از تاریخ 5 - 6 سال قبل دانسته رای صادره را صحیح ندانسته و نقص آن را خواستار و صدور حکم بر بطلان عقدنکاح و عقدنامه خواستار شده است پرونده به شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان زنجان ارجاع شده هیات شعبه در وقت فوق العاده با بررسی اوراق پرونده و ختم رسیدگی با توجه به اینکه به رای تجدیدنظرخواسته خدشه ای که موجبات نقض آن فراهم شود وارد نگردیده است و تجدیدنظرخواهی با هیچ یک از شقوق ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی منطبق نیست و صحیحا و موجها رای تجدیدنظرخواسته صادر شده است و لحاظ اصول و قواعد دادرسی نیز در رسیدگی های معموله مورد توجه دادگاه بوده است با رد تجدیدنظرخواهی به عمل آمده رای تجدیدنظرخواسته را مستندا به ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی تایید نموده است اکنون از این رای قیم محجور آقای ر. خ. فرجام خواهی کرده است که هنگام شور لایحه وی با گزارش پرونده قرائت می‌شود.هیات شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای عبدالعلی ناصح عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای حمید درخشان نیا دادیار دیوان عالی کشور اجمالا مبنی بر صدور رای شایسته مورد درخواست است. در خصوص دادنامه شماره --- فرجام خواسته مشاوره نموده چنین رای می دهد:

صرفنظر از اینکه قطعیت رای موضوع دادنامه --- که در تاریخ 1393/03/27 صادر و قابلیت تجدیدنظر خواهی داشته است و به عنوان دلیل مثبت سمت آقای ر. خ. در دعوی مطروحه که در تاریخ 1393/05/18 مطرح شده است قبل از احراز قطعیت رای مذکور قابلیت استناد نداشته است با فرض قطعیت رای مذکور بر رای فرجام خواسته که بر تایید رای بدوی اصدار یافته است صحیحا و موجها اصدار یافته و بر آن خدشه ای که موجبات نقض رای فراهم شود وارد نیست آنچه مسلم است درخواست صدور حکم حجر و تاریخ شروع حجر دو مقوله جداگانه بوده که دادگاه لزوما در رای صادره برای رعایت قانون و روشن شدن وضعیت حقوقی شخصی که محجور شناخته می‌شود و حق دخالت در امور خود را ندارد مورد لحاظ قرار می‌گیرد اینکه در نظریه پزشکی قانونی به شروع سوابق بیماری های روحی روانی منجر به زوال عقد اشاره به شروع آثار زوال عقل در فرد مورد نظر می‌شود در جهت محرز ساختن نوع عوارض و تعیین زمان زوال عقل که نتیجه آن منع مبتلا به زوال عقل از دخالت در امور مالی و سایر امورش خواهد بود کاهش عقل معیار نسبی است که هر بیمار مبتلا به بیماری روحی روانی از آغاز ابتلا به این بیماری دارد در زمانی این کاهش موجب حجر می‌شود که شعور و عقل زایل شود که چنین امری در نظریه پزشکی قانونی مورد اشاره وتذکر قرار نگرفته است و گفته کارشناسی نیز در رای صادره موردحکم قرار نگرفته است تا صحت و سقم ادعای مطروحه قابل بررسی باشد النهایه در حالتی که در زمان انعقاد عقد نکاح دلیلی بر حجر ب. خ. که طرف عقد است وجود نداشته ادعای حجر او در آن تاریخ نیاز به اثبات داشته که این دلیل در دعوی مطروحه مفقود بوده است بنابراین چون از حیث رعایت اصول و قواعد دادرسی نیز به رسیدگی های معموله در پرونده خدشه ای وارد نشده مستندا به ماده 370 قانون آیین دادرسی مدنی با رد فرجام خواهی رای فرجام خواسته ابرام می‌گردد.

شعبه --- دیوان عالی کشور - رئیس و مستشار و عضو معاون

علی رازینی - عبدالعلی ناصح - محسن یکتن خدایی