‌فصل چهارم - گذرنامه عادی

صدور گذرنامه عادی در ایران به عهده شهربانی کل کشورو در خارج از ایران با مامورین کنسولی کشور جمهوری اسلامی ایران یا ماموران سیاسی عهده‌دار امور کنسولی خواهد بود.مقررات مربوط به ترتیب صدور و تمدید و تجدید و اصلاح گذرنامه به موجب آیین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.

محصلینی که برای تحصیل عازم خارج از کشور می‌باشند با رعایت قانون وظیفه عمومی در مورد تحصیلات غیر دانشگاهی از طرف وزارت آموزش و پرورش و در مورد تحصیلات دانشگاهی از طرف وزارت علوم و آموزش عالی به شهربانی کشورمعرفی می‌شوند، شغل آنها در گذرنامه محصل ذکر می‌گردد و از پرداخت کلیه وجوه مربوط به صدور گذرنامه معاف می‌باشند.این معافیت شامل محصلینی که گذرنامه تحصیلی آنان تدریجا به گذرنامه عادی تبدیل خواهد نیز می‌باشد.محصلینی که گذرنامه تحصیلی آنان به گذرنامه عادی تبدیل می‌شود از مقررات معافیت تحصیلی احضار به خدمت زیر پرچم استفاده خواهند کرد.

(اصلاحی 1362/8/3) - به اشخاص زیر هیچ نوع گذرنامه برای خروج از کشور داده نمی‌شود:
1- کسانی که به موجب اعلام کتبی مقامات قضائی حق خروج از کشور را ندارند.
2- کسانی که در خارج از ایران به سبب تکدی و یا ولگردی و یا ارتکاب سرقت و کلاهبرداری و با به هر عنوان دیگر دارای سوء شهرت باشند.
3- کسانی که مسافرت آنها به خارج از کشور به تشخیص مقامات قضائی مخالف مصالح جمهوری اسلامی‌باشد.
تبصره 1 (اصلاحی 1362/8/3) - رسیدگی و تشخیص افراد مذکور در بند 2 این ماده واحده به عهده کمیسیونی مرکب از نمایندگان:
1- وزارت امور خارجه.
2- وزارت دادگستری.
3- وزارت کشور.
4- شهربانی جمهوری اسلامی.
5- وزارت اطلاعات که به دعوت وزارت کشور تشکیل خواهد شد می‌باشد.
تبصره 2 (اصلاحی 1362/8/3) - از تاریخ تصویب این ماده واحدهماده 16 قانون گذرنامه مصوب 1351 و تبصره و بندهای آن و همچنین لایحه قانونی اصلاح ماده 16 قانون گذرنامه مصوب 1358/12/4 شورای انقلاب نسخ می‌شود.

دولت می‌تواند از صدور گذرنامه و خروج بدهکاران قطعی مالیاتی و اجرای دادگستری و ثبت اسنادو متخلفین از انجام تعهدات ارزی طبق ضوابط و مقرراتی که در آیین‌نامه تعیین می‌شود جلوگیری نماید.

برای اشخاص زیر با رعایت شرایط مندرج در این ماده گذرنامه صادر می‌شود:
1 (اصلاحی 1380/3/23) - اشخاصی که کمتر از 18 سال تمام دارند و کسانی که تحت ولایت و یا قیمومیت می‌باشند با اجازه کتبی ولی یا قیم آنان.
2- مشمولین وظیفه عمومی با اجازه کتبی اداره وظیفه عمومی.
3- زنان شوهردار ولو کمتر از 18 سال تمام با موافقت کتبی شوهر و در موارد اضطراری اجازه دادستان شهرستان محل درخواست گذرنامه که مکلف است نظر خود را اعم از قبول درخواست یا رد آن حداکثر ظرف سه روز اعلام دارد کافی است. زنانی که با شوهر خود مقیم خارج هستند و زنانی که شوهر خارجی اختیار کرده و به تابعیت ایرانی باقی مانده‌اند از شرط این بند مستثنی می‌باشند.

در صورتی که موانع صدور گذرنامه بعد از صدور آن حادث شود یا کسانی که به موجب ماده 18 صدور گذرنامه موکول به اجازه آنان است از اجازه خود عدول کنند از خروج دارنده گذرنامه جلوگیری و گذرنامه تا رفع مانع ضبط خواهد شد.

به ایرانیانی که به کشور مراجعت می‌کنند و فاقد گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه باشند و یا اینکه مدت اعتبار آن اسناد منقضی شده باشد به شرط آنکه تابعیت ایرانی آنها مسلم باشد برگ بازگشت که فقط برای بازگشت به ایران معتبر است داده می‌شود.
تبصره-برگ بازگشت از طرف مقامات سیاسی و کنسولی ایران در خارج از کشور به طور رایگان صادر می‌شود و در مرز از دارنده آن اخذ می‌گردد.