شماره دادنامه: 140231390003146546
تاریخ دادنامه: 1402/12/01
شماره پرونده: 0202364
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
طرف شکایت: دانشگاه بیرجند
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بندهای (الف)، (ب) و (ج) ماده 39 از آییننامه استخدامی اعضای غیرهیات علمی دانشگاه های بیرجند، صنعتی بیرجند و بزرگمهر قاینات (موضوع مصوبه پانزدهم صورتجلسه اولین نشست از دوره دوم مورخ 1397/06/18 هیات امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی استان خراسان جنوبی)
گردش کار: معاون حقوقی، نظارت همگانی و امور مجلس سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 36566-1402/02/10 اعلام کرده است که:
" اولاً- بر اساس ماده 28 قانون حمایت از حقوق معلولان که قانون خاص بوده و «دستگاه های مشمول مکلفند ساعات کار هفتگی شاغلان دارای معلولیت های شدید و خیلی شدید را ده ساعت کاهش دهند»، این در حالی است که در بند (الف) ماده 39 آییننامه استخدامی اعضای غیرهیات علمی، ساعات کاری کارکنان معلول شدید به میزان 4 ساعت در هفته تعیین شده که کمتر از ساعات مقرر در ماده 28 قانون حمایت از حقوق معلولان و مغایر با ماده یاد شده و خارج از حدود و اختیارات هیات امنا بوده است.
ثانیاً: براساس ماده 27 قانون حمایت از حقوق معلولان «بانوان کارمند دارای همسر یا فرزند معلول به شرط نگهداری فرد دارای معلولیت در منزل از تسهیلات مقرر در قانون راجع به خدمت نیمه وقت بانوان مصوب 1362/09/10 و اصلاحات و الحاقات بعدی آن با استفاده از حقوق و مزایای کامل بهره مند خواهند شد»، این در حالی است که در بند (ب) ماده 39 آییننامه استخدامی اعضای غیر هیات علمی، کاهش ساعات کاری «عضو (زن) دارای همسر یا فرزند معلول شدید» به میزان 4 ساعت در هفته تعیین شده که کمتر از ساعات مقرر در ماده 27 قانون حمایت از حقوق معلولان و مغایر با ماده یاد شده و خارج از حدود و اختیارات هیات امنا بوده است.
ثالثاً- بر اساس ماده 27 قانون حمایت از حقوق معلولان « کارمندان مرد دارای همسر معلول و یا دارای فرزند معلول تحت سرپرستی و فاقد مادر به شرط نگهداری فرد دارای معلولیت در منزل (با تایید سازمان) با یک چهارم کسر ساعات کار هفتگی، از حقوق و مزایای کامل استفاده خواهند نمود». این در حالی است که بر اساس مفاد مندرج در بند (ج) ماده 39 آییننامه استخدامی اعضای غیرهیات علمی دانشگاه کاهش ساعت کاری «عضو (مرد) بدون همسر که دارای فرزند معلول شدید باشد و یا عضو (مرد) دارای همسر معلول» به میزان 4 ساعت در هفته تعیین شده که کمتر از ساعات مقرر در ماده 27 قانون حمایت از حقوق معلولان و مغایر با ماده یاد شده و خارج از حدود و اختیارات هیات امنا بوده است.
در خاتمه اگرچه بر اساس ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور، دانشگاه ها از قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی مستثنی شده اند، اما به منزله جوازی برای دانشگاه ها و موسسات مذکور در ماده فوق برای عدم تبعیت از «قانون حمایت از حقوق معلولان» که قانونی خاص و برای حمایت از معلولان است، محسوب نمی شود. ضمن آن که بر اساس بند (ت) ماده 1 قانون حمایت از حقوق معلولان، دانشگاه ها نیز از مصادیق دستگاه های مشمول این قانون میباشند. بنابه مراتب بندهای (الف)، (ب) و (ج) ماده 39 «آییننامه استخدامی اعضای غیر هیات علمی دانشگاه های 1- بیرجند 2- صنعتی بیرجند 3- بزرگمهر قاینات (موضوع مصوبه پانزدهم صورتجلسه اولین نشست از دوره دوم مورخ 1397/06/18 هیات امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی استان خراسان جنوبی)» مغایر با مواد 27 و 28 «قانون حمایت از حقوق معلولان (مصوب 1396/12/20 مجلس شورای اسلامی)» و خارج از حدود و اختیارات واضع تشخیص و ابطال آنها در هیات عمومی دیوان (به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) از تاریخ تصویب مورد تقاضا میباشد. "
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
آییننامه استخدامی اعضای غیر هیات علمی دانشگاه های بیرجند، صنعتی بیرجند و بزرگمهر قاینات (موضوع مصوبه پانزدهم صورتجلسه اولین نشست از دوره دوم مورخ 1397/06/18 هیات امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی استان خراسان جنوبی)
" ماده 39- اعضای ذیل با درخواست شخصی و بر اساس دستورالعمل مصوب هیات اجرایی موسسه از تقلیل ساعات کار بهره مند میشوند.
الف- عضوی که با تایید سازمان بهزیستی معلولیت شدید دارد (4 ساعت در هفته).
ب- عضو (زن) دارای همسر یا فرزند معلول شدید با تایید سازمان بهزیستی یا مبتلا به بیماری صعب العلاج با تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (4 ساعت در هفته).
ج- عضو (مرد) بدون همسر که دارای فرزند معلول شدید با تایید سازمان بهزیستی یا مبتلا به بیماری صعب العلاج با تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است و عضو (مرد) دارای همسر معلول شدید با تایید سازمان بهزیستی یا مبتلا به بیماری صعب العلاج با تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (4 ساعت در هفته). "
در پاسخ به شکایت مذکور، دانشگاه بیرجند به موجب لایحه شماره 1402220398684899-1402/07/25 توضیح داده است که:
" در خصوص موضوع شکایت سازمان بازرسی به استحضار آن مقام می رساند آییننامه استخدامی اعضای غیر هیات علمی در دست اصلاح و بازنگری است و ماده مورد شکایت هم بر اساس قوانین بالادستی به خصوص مقررات مندرج در فصل نهم قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب 1397 و همچنین قانون راجع به خدمت نیمه وقت بانوان مصوب 1362 در دست اصلاح و بازنگری است. کما اینکه برخی از دانشگاه ها مبادرت به انجام این مهم نمودهاند لذا خواهشمند است دستور فرمایید تا موضوع فعلاً مراعی باشد تا مراحل اصلاح و ابلاغ آییننامه استخدامی اعضای غیر هیات علمی صورت پذیرد. بدیهی است به محض ابلاغ آییننامه مراتب اطلاع رسانی خواهد شد. "
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1402/12/01 با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
اولاً حکم مقرر در ماده 1 قانون احکام دایمی برنامه های توسعه کشور مصوب سال 1395 که دانشگاه ها، مراکز و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان ها و پارک های علم و فناوری دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذیربط را از رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی مستثنی کرده، به منزله جوازی برای دانشگاه ها و موسسات مذکور در ماده فوق برای عدم تبعیت از قانون حمایت از حقوق معلولان که قانونی خاص و برای حمایت از معلولان است، محسوب نمی شود. ثانیاً بر اساس ماده 27 قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب 1396/12/20 مقرر شده است که بانوان کارمند دارای همسر یا فرزند معلول به شرط نگهداری فرد دارای معلولیت در منزل (با تایید سازمان بهزیستی کشور) از تسهیلات مقرر در قانون راجع به خدمت نیمه وقت بانوان مصوب 1362/09/10 و اصلاحات و الحاقات بعدی آن با استفاده از حقوق و مزایای کامل بهره مند خواهند شد و همچنین کارمندان مرد دارای همسر معلول و یا دارای فرزند معلول تحت سرپرستی و فاقد مادر به شرط نگهداری فرد دارای معلولیت در منزل (با تایید سازمان) با یک چهارم کسر ساعات کار هفتگی، از حقوق و مزایای کامل استفاده خواهند نمود» و این در حالی است که این کسر ساعات کار در بندهای (ب) و (ج) مقرره مورد شکایت صرفاً 4 ساعت در هفته اعلام شده است. ثالثاً بر مبنای ماده 28 قانون حمایت از معلولان دستگاه های مشمول قانون مکلف شده اند که ساعات کار هفتگی شاغلان دارای معلولیت های شدید و خیلی شدید را ده ساعت کاهش دهند که این کاهش ساعت کار در بند (الف) مقرره مورد اعتراض صرفاً 4 ساعت اعلام شده است. با توجه به مراتب فوق، بندهای (الف)، (ب) و (ج) ماده 39 آییننامه استخدامی اعضای غیرهیات علمی دانشگاه های بیرجند، صنعتی بیرجند و بزرگمهر قاینات مصوب سال 1397 با مواد 27 و 28 قانون حمایت از معلولان مغایرت دارد و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ تصویب ابطال میشود. این رای بر اساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/02/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./
حکمتعلی مظفری
رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری