اصطلاحات و اختصارات به کار رفته در این آیین نامه به شرح زیر است:
الف - سازمان: سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور؛
ب - موسسه کیفری: که در این آیین نامه به اختصار «موسسه» نامیده می‌شود، واحدی زیرمجموعه سازمان است که متهم یا محکوم به دستور مرجع قضایی یا قانونی صلاحیت دار، بازداشت و یا برای تحمل محکومیت حبس با هدف اصلاح و تربیت و بازسازگاری اجتماعی در آن جا نگهداری می‌شود که انواع آن عبارت است از: زندان های بسته، نیمه‌باز، مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال یا زندان باز، بازداشتگاه، اردوگاه کاردرمانی و کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان؛
1- زندان بسته: زندان محصور با برج های دیده‌بانی که دارای دو پوسته یا حصار داخلی و خارجی و برخوردار از شرایط و ضوابط امنیتی و حفاظتی کامل است. در این نوع از زندان، خوابگاه، هواخوری، مکان فرهنگی، آموزشی و کارگاه های حرفه آموزی و اشتغال، همگی در پوسته داخلی قرار دارد؛
2- زندان نیمه‌باز: مکان محصوری است با حفاظت مناسب در حد فاصل حصار داخلی و خارجی زندان بسته، که در آنجا محکومان، در زمان معین و تحت نظارت مأمور مراقب مسلح، به کار گمارده می‌شوند و پس از خاتمه کار، مجدداً به خوابگاه گروهی یا اختصاصی بازگشت داده می‌شوند. این نوع زندان، بخشی از کارگاه های صنعتی، خدماتی، کشاورزی و عمرانی درون یا محوطه زندان بسته را نیز شامل می‌شود؛
3- بازداشتگاه: محل نگهداری موقت متهم تحت قرار تأمین کیفری که با دستور کتبی مقام قضایی یا قانونی صلاحیت دار، به آنجا معرفی شده و تحت مدیریت یا نظارت سازمان است و شامل بازداشتگاه های عمومی، امنیتی، انتظامی یا نظامی می‌باشد؛
4- اردوگاه کاردرمانی: محلی است برای نگهداری، اصلاح و تربیت محکومان جرایم مواد مخدر و روانگردان که در اجرای ماده 42 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر(مصوب1389)، تشکیل می‌شود؛
5 - کانون: کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان، مرکز اقدامات تأمینی و تربیتی، برای نگهداری متهمان و محکومانی است که سن آن ها در زمان ارتکاب جرم تا هجده سال تمام شمسی می‌باشد؛
6 - مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال یا زندان باز: یکی از اقسام ندامتگاه عمومی است که محکومان به موجب رای دادگاه و یا با تصویب شورای طبقه بندی، با سپردن تأمین مناسب، محکومیت خود را در آن جا با حرفه آموزی یا اشتغال به کار در حوزه های صنعتی، خدماتی و کشاورزی می گذرانند. این اماکن بدون مأمور مراقب مسلح بوده و محکومان پس از اتمام ساعت کار، برای استراحت به خوابگاه گروهی درون ندامتگاه و یا بیرون از آن، که تحت نظارت سازمان می‌باشد، باز میگردند؛
پ - ندامتگاه عمومی: مکان نگهداری عموم محکومان به تحمل حبس و دیگر الزامات قانونی (شامل زندان بسته، نیمه باز و مرکز حرفه آموزی) به جز مواردی که فرد باید در دیگر انواع موسسه های کیفری مانند اردوگاه کاردرمانی و کانون نگهداری شود.
ت - اندرزگاه: هر ندامتگاه، اردوگاه و بازداشتگاه، بر اساس ظرفیت اسمی آن، متشکل از یک یا چند اندرزگاه است که حسب مورد، زندانیان یا متهمان، در آن نگهداری و طبقه بندی می‌شوند؛
ث - قاضی اجرا: قاضی اجرای احکام کیفری یا هر مقام قضایی که وظیفه وی را انجام می دهد؛
ج - زندانی: محکومی که به دستور مرجع قضایی یا قانونی صلاحیت دار، در یکی از انواع موسسه های کیفری، نگهداری می‌شود.
چ - مددجو: متهم یا محکوم دارای سن کم تر از هجده سال تمام شمسی در زمان ارتکاب جرم که مطابق قانون و این آیین نامه باید در کانون نگهداری شود؛
ح - حالت خطرناک: وضعیت متهم یا محکومی است که پیشینه، ویژگی های روانشناختی، شخصیتی و رفتاری وی و ماهیت جرم یا جرائم ارتکابی یا کیفیت ارتکاب آن، او را در مظان ارتکاب جرایم خشن یا مهم در آینده قرار می دهد. تشخیص این امر به عهده شورای طبقه بندی است. (مصادیق جرایم خشن و مهم، مطابق با تعاریف مذکور در ماده یک دستورالعمل اجرائی کنترل مجرمان حرفه ای و سابقه دار مصوب 04/26/ 1397 می‌باشد.)
خ - پرونده وضعیت: پرونده ای است، متشکل از مجموعه اطلاعات مربوط به متهم بازداشتی، زندانی و یا مددجو که مشتمل بر بخشهای اجرای احکام، شخصیت، سلامت و مددکاری اجتماعی می‌باشد؛
د - پرونده رفتاری: پرونده ای است برای ثبت مجموعه اطلاعات مربوط به رفتارها و سوابق عملکردی متهم یا محکوم در طول مدت بازداشت یا حبس، از حیث انجام تکالیف و مشارکت در برنامه های اصلاح و تربیت موسسه؛
ذ - پرونده نظارتی: پرونده ای است جهت ثبت درخواست های زندانیان از قاضی اجرا (ناظر زندان) و همچنین ثبت پاسخ ها و تصمیمات اتخاذی مربوط و مدیریت مواعد و ارفاق های قانونی، که با مسئولیت قاضی اجرا تشکیل و تکمیل می‌شود؛
ر - طبقه بندی: تفکیک انواع موسسه های کیفری بر اساس جنس، سن، پیشینه کیفری، نوع اتهام متهمان و زندانیان، میزان مجازات آنها، ظرفیت پذیرش موسسه ها و نیازمندیهای هر استان و همچنین تقسیم بندی زندانیان در موسسه های کیفری بر مبنای منشاء یا علت اصلی ارتکاب جرم (مانند بیکاری، اعتیاد، اختلالات روانی و عادت) و با لحاظ پیشینه کیفری، وجود حالت خطرناک، شخصیت و پیشنهاد سامانه سجازا بر اساس نمره اعتباری حاصل از آخرین وضعیت رفتاری آنها، با هدف صیانت از شرایط جسمی و روانی آنان و تأمین مقدمات لازم برای اجرای برنامه های اصلاح و تربیت؛ مطابق با مصوبات و سیاستهای ابلاغی شورای مرکزی طبقه بندی؛
ز - نمره اعتباری: نمره ای است که به هر زندانی متناسب با انجام تکالیف و نتایج حاصله از شرکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی تعلق می‌گیرد که موجب تعیین درجه اعتباری زندانی و بهره مندی وی از نهادهای ارفاقی از قبیل مرخصی، ملاقات حضوری، نظام نیمه آزادی، آزادی مشروط، تعلیق و آزادی تحت مراقبت الکترونیکی می‌شود.
ژ - امتیاز رفاهی: نوعی درآمد یا عائدی مجازی اختصاص یافته به محکوم در ازای اشتغال یا ارائه خدمات عام المنفعه و یا مشارکت در برنامه های اجرایی موسسه کیفری است که قابلیت هزینه کرد در موارد مشخص شده برای برخورداری از امور آموزشی، فرهنگی و رفاهی فوق العاده (بیشتر از حداقل سرانه‌ها) در موسسه را دارد؛
س - سامانه سجازا: «سامانه جامع اطلاعات زندانیان ایران»، سامانه ای است هوشمند با کمترین اعمال سلیقه شخصی، حاوی اطلاعات پرونده های وضعیت، رفتاری و نظارتی متهم یا محکوم، که طبقه بندی، برنامه اصلاح و تربیت، دریافت خدمات یا امور رفاهی درون زندان، مواعد قانونی، استفاده از ارفاق ها، اعمال محدودیت ها و تنبیهات و خدمات پس از خروج را برای هر یک از آنان در یک فرآیند مشخص از زمان ورود به موسسه تا یک سال پس از خروج، بررسی، تحلیل و به بخش های ذی ربط پیشنهاد می دهد.
ش - انجمن: «انجمن حمایت از زندانیان و خانواده های آنان» که موسسه ای است غیر انتفاعی تحت نظارت دفتر اقدامات حمایتی سازمان، در راستای حمایت مادی و معنوی از زندانیان نیازمند و خانواده آنها؛
ص - مرکز مراقبت: «مرکز خدمات اجتماعی و مراقبت بعد از خروج» که به عنوان زیرمجموعه دفتر اقدامات حمایتی سازمان، ضمن نظارت بر انجمن و مددکاران اجتماعی، حمایت از زندانیان آزاد شده واجد شرایط را بر عهده دارد؛
ض - بنیاد: «بنیاد تعاون زندانیان»، موسسه ای است غیر انتفاعی و دارای شخصیت حقوقی مستقل که با هماهنگی رئیس سازمان در راستای حرفه آموزی و اشتغال، ایجاد خدمات فرهنگی، ورزشی و رفاهی زندانیان، کمک به امرار معاش خانواده آنان و آزادی زندانیان با تعیین اولویت ها توسط سازمان، در چارچوب مفاد اساسنامه خود فعالیت می‌نماید.