بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه:752
تاریخ دادنامه: 18؍4؍1398
شماره پرونده: 97؍1021
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال 1) دستور سیزدهم از بیست و یکمین نشست مورخ 24؍11؍1389 هیات امناء دانشگاه جامع علمی -کاربردی در خصوص «تخفیف شهریه دانشجویان نیازمند»
2) دستور بیست و یکم: « اصلاحیه مصوبه سیزدهم جلسه بیست و یکم هیات امناء مورخ 24؍11؍1389» از صورتجلسه بیست و سومین نشست مورخ 13؍4؍1391 هیات امناء دانشگاه جامع علمی- کاربردی
3) ابطال دستورالعمل مورخ 25؍4؍1396 هیات رئیسه دانشگاه در خصوص تخفیف شهریه دانشگاه جامع علمیکاربردی
گردش کار: سرپرست معاونت حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره 25378-11؍2؍1397 اعلام کرده است که:
«حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای بهرامی
رئیس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً مصوبات هیات امنای دانشگاه جامع علمیکاربردی پیرامون اعمال تخفیف در شهریه دانشگاه از جهت انطباق با قانون در این سازمان مورد رسیدگی قرار گرفت که نتیجه به شرح ذیل اعلام میگردد:
1- هیات امنا دانشگاه مذکور به موجب دستور سیزدهم، بیست و یکمین نشست هیات امنا (با موضوع تخفیف شهریه به دانشجویان نیازمند» در تاریخ 4؍11؍1389 مقرر کرده است: « هیات امنا با تخفیف شهریه برای کمک به دانشجویان نیازمند از محل 15 درصد حق نظارت دانشگاه بر اساس دستورالعملی که به تصویب هیات رئیسه دانشگاه خواهد رسید، موافقت نمود».
2- هیات مذکور در بیست و یکمین نشست هیات (با موضوع اصلاح مصوبه سیزدهم جلسه بیست و یکم مورخ 24؍11؍1389) در تاریخ 13؍4؍1391 مصوب کرده است: « با توجه به تعداد مورد استحقاق دریافت تخفیف شهریه از جمله کمک و تشویق دانشجویان نمونه کشوری و خانواده کارکنان دانشگاه، به منظور انسجام و وحدت رویه در امر اعطای تخفیفات دانشجویی، پس از کلمه (نیازمند) از عنوان و متن مصوبه سیزدهم جلسه بیست و یکم هیات امنا مورخ 24؍11؍1389 عبارت (دانشجویان نمونه کشوری و خانواده کارکنان دانشگاه) به متن مصوبه دستور یاد شده اضافه میگردد».
3- در اجرای مصوبات فوق «دستورالعمل تخفیف شهریه دانشگاه جامع علمی کاربردی» در 3 ماده و 3 تبصره تنظیم و در تاریخ 25؍4؍1396 به تایید هیات رئیسه دانشگاه رسیده است. مصوبات هیات امناء به شرحی که گذشت و دستورالعملی که بر مبنای آن تحت عنوان دستورالعمل تخفیف شهریه دانشگاه به تصویب رسیده، مغایر با قانون میباشد چرا که:
اولاً: اعمال تخفیف در پرداخت شهریه به شرح مصوبات فوق و دستورالعمل یاد شده از موجبات تبعیض ناروا و برخلاف بند 9 اصل 3 قانون اساسی میباشد.
ثانیاً: هیات عمومی دیوان به موجب دادنامه شماره 714-11؍10؍1391 مصوبات هیات امنای دانشگاه های صنعتی شریف، تهران و امیرکبیر را در موارد مشابه ابطال کرده است.
بنا به مراتب و با توجه به ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ابطال دستور سیزدهم نشست بیست و یکم مورخ 24؍11؍1389 و دستور بیست و یکم نشست بیست و سوم مورخ 13؍4؍1391 هیات امنای دانشگاه جامع علمی و کاربردی و همچنین دستورالعمل تخفیف شهریه دانشگاه مذکور (که بر مبنای مصوبات هیات امنا به شرح فوق مصوب شده است) در هیات عمومی دیوان (و به صورت فوق العاده و خارج از نوبت) مورد درخواست میباشد. در خاتمه موجب امتنان است از نتیجه تصمیم متخذه این سازمان را مطلع نمایند.»
متن دستورالعملهای مورد اعتراض به قرار زیر است:
1) دستور سیزدهم از بیست و یکمین نشست مورخ 24؍11؍1389 هیات امناء:
«دستور سیزدهم: « تخفیف شهریه به دانشجویان نیازمند»
مصوبه:
هیات امنا با تخفیف شهریه برای کمک به دانشجویان نیازمند از محل 15 درصد حق نظارت دانشگاه بر اساس دستورالعملی که به تصویب هیات رئیسه دانشگاه خواهد رسید، موافقت نمود.»
2) دستور بیست و یکم: «اصلاحیه مصوبه سیزدهم جلسه بیست و یکم هیات امنا مورخ 24؍11؍1389» از صورتجلسه بیست و سومین نشست مورخ 13؍4؍1391 هیات امنای دانشگاه جامع علمیکاربردی:
«صورتجلسه بیست و سومین نشست عادی هیات امنای دانشگاه جامع علمی کاربردی مورخ 13؍4؍1391
دستور بیست و یکم: «اصلاحیه مصوبه سیزدهم جلسه بیست و یکم هیات امنا مورخ 24؍11؍1389»
مصوبه:
با توجه به تعداد موارد استحقاق دریافت تخفیف شهریه از جمله کمک و تشویق دانشجویان نمونه کشوری و خانواده کارکنان دانشگاه، به منظور انسجام و وحدت رویه در امر اعطای تخفیفات دانشجویی، پس از کلمه «نیازمند» از عنوان و متن مصوبه سیزدهم جلسه بیست و یکم هیات امنا مورخ 24؍11؍1389 عبارت «دانشجویان نمونه کشوری و خانواده کارکنان دانشگاه» به متن مصوبه دستور یاد شده اضافه میگردد.»
3) ابطال دستورالعمل مورخ 25؍4؍1396 هیات رئیسه دانشگاه در خصوص تخفیف شهریه دانشگاه جامع علمی- کاربردی
«دستورالعمل تخفیف شهریه دانشگاه جامع علمی کاربردی
در اجرای مصوبات دستور 13 و 21 نشست های عادی بیست و یکم و بیست و سوم هیات امنای دانشگاه جامع علمی کاربردی، این دستورالعمل با هدف کمک و ایجاد انگیزه و بالا بردن توان علمی و جبران بخشی از هزینه دانشجویان نیازمند و نمونه و خانواده کارکنان شاغل به تحصیل در مراکز آموزشی تابعه و تحت نظارت تدوین گردیده است.
ماده 1) تعاریف: حق نظارت: 15 درصد از کل شهریه (ثابت و متغیر) بر اساس جدول شهریه مصوب هیات امنای دانشگاه است که در موقع ثبت نام هر ترم؍ پودمان توسط دانشجو یا مرکز به حساب درآمد اختصاصی دانشگاه واریز میشود.
سهم مرکز: 85 درصد از کل شهریه (ثابت و متغیر) بر اساس جدول شهریه مصوب هیات امنای دانشگاه میباشد که به حساب مرکز واریز میشود.
ماده 2) مدارک مورد نیاز برای درخواست تخفیف شهریه و مراحل اجرای آن:
1- درخواست مکتوب یا الکترونیکی با امضای دانشجو (پیوست شماره 1) و تحویل فرم به همراه مدارک و مستندات قانونی مربوطه به واحد استانی.
2- تایید مدارک توسط واحد استانی (تکمیل پیوست شماره 2) و ارسال آن ظرف مدت حداکثر پانزده روز به دانشگاه.
3- تایید ریاست دانشگاه و ارجاع به معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع جهت اعمال تخفیفات.
4- ثبت تخفیفات توسط مدیریت دفتر بودجه، تشکیلات و تحول اداری و ارجاع به امور مالی.
5- پرداخت مبالغ تخفیف هر استان به واحد استانی توسط امور مالی.
6- ارسال مدارک پرداخت تخفیف متقاضیان توسط واحد استانی به معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع دانشگاه جهت تسویه بدهی.
ماده3) مشمولین تخفیف شهریه و میزان آن:
دانشجویان دانشجویان مشمول تخفیف شهریه و میزان تخفیف آنان مطابق جدول ذیل میباشد.
ردیف
مشمولین تخفیف
شرایط و میزان تخفیف
ملاحضات
1
برگزیدگان مسابقات جشنواره ملی علمی کاربردی، جشنواره قرانی دانشجویان علمی کاربردی، جشنواره کشوری قران، جشنواره خوارزمی، مسابقات کشوری ورزشی اول تا سوم
بین المللی نفرات اول تا سوم 20 درصد
کشوی نفر اول 20 درصد
نفر دوم 15 درصد
نفر سوم 10 درصد
یک نیمسال
2
دانشجویانی که با تایید معاونت پژوهش و فناوری اختراعی به ثبت برسانند.
بین المللی 50 درصد
ملی 30 درصد
یک نیمسال
3
دانشجویانی که بر اساس اعلام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در سطح کشوری، دانشگاه و سطح استانی به عنوان دانشجوی نمونه انتخاب شوند.
وزارت علوم 50 درصد
سطح کشوری و دانشگاه 30 درصد سطح استانی 15 درصد
دو نیمسال
4
دانشجویان خانواده شهدا و ایثارگران و تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد و قاریان و حافظان قران کریم بر اساس تصویب نامه هیات وزیران از محل اعتبار ردیف های خود تامین اعتبار میشود.
تامین تخفیف شهریه به عهده سازمانهای ذیربط میباشد
آییننامه اجرایی برنامه ششم توسعه
5
موارد خاص: بیماری صعب العلاج و بیماری خاص، ارایه کلیه مستندات اعم از مدارک و سوابق پزشکی، تاییدیه بنیاد امور بیماری های خاص
تا 15 درصد
چهار نیمسال
6
دانشجویان فاقد استطاعت مالی (تایید مدارک مثبته توسط واحد استانی) مدارک (استشهاد محلی، مدارک لازم مبنی بر درآمد پآیین خانواده) زنان سرپرست خانوار، آسیب دیدگان حواد طبیعی و سایر موارد مشابه
تا 15 درصد
چهار نیمسال
7
تخفیف شهریه به خانواده هایی که بیش از یک دانشجوی علمی کاربردی دارند.
تا 15 درصد
دو نیمسال
8
تخفیف شهریه به همکاران شاغل در دانشگاه که خود، همسر و یا فرزندان آنها در این دانشگاه تحصیل نمایند.
تا 15 درصد
دو نیمسال
9
تخفیف شهریه به همکاران شاغل در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سازمانهای تابعه و سایر دانشگاه های زیر مجموعه که خود، همسر و یا فرزندان آنها در این دانشگاه تحصیل نمایند.
تا 15 درصد
دو نیمسال
تبصره 1- دانشجویان در صورت دارا بودن شرایط تخفیف، فقط مشمول یکی از تخفیف های ذکر شده در جدول بوده و بالاترین درصد اعمال خواهد شد.
مشمول تخفیف شهریه و میزان تخفیف آنان مطابق جدول ذیل میباشد.
تبصره 1- دانشجویان در صورت دارا بودن شرایط تخفیف، فقط مشمول یکی از تخفیف های ذکر شده در جدول بوده و بالاترین درصد اعمال خواهد شد.
تبصره 2- چنانچه دانشجو مشروط شود، در نیمسال بعد مشمول تخفیف نمی شود.تبصره 3- به دانشجوی میهمان از غیر علمی کاربردی، هیچ گونه تخفیف تعلق نمی گیرد.
این دستورالعمل در 3 ماده و 3 تبصره در تاریخ 25؍4؍1396 به تایید هیات رئیسه دانشگاه رسید و از تاریخ تصویب لازم الاجرا میباشد.»
در پاسخ به شکایت مذکور، مشاور رئیس و مدیرکل دفتر حقوقی دانشگاه جامع علمیکاربردی به موجب لایحه شماره 23050؍97؍م-25؍6؍1397 توضیح داده است که:
«اعضای محترم هیات عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً بازگشت به ابلاغیه مورخ 12؍6؍1397 در پرونده کلاسه بایگانی 48927 مبنی بر درخواست ابطال مصوبه هیات امنای دانشگاه جامع علمی کابردی که در تاریخ 20؍6؍1397 به این دانشگاه ابلاغ شده است، در مقام دفاع از مصوبه مزبور به استحضار می رساند: مصوبات هیات امنای دانشگاه در خصوص اعمال تخفیف در شهریه برخی دانشجویان خاص، مخالفتی با قوانین نداشته و خارج از حدود اختیارات مقام تصویب کننده نیست زیرا:
1- تبعیض هنگامی ناروا و ممنوع است که بدون معیار قانونی مشخص و صرفاً در مورد شخص یا اشخاص معین و بدون در نظر گرفتن موقعیت ممتازه باشد لیکن آن گاه که بر اساس معیارهای کلی و عمومی، ترجیحی مقرر میشود و عموم اشخاص که دارای شرایط خاص باشند و در آن موقعیت قرار گیرند و توجیه مناسب و مبتنی بر مصلحت، پشتیبان آن باشد، تبعیض ناروا محسوب نمی گردد.
2- مصوبات مزبور موجب اعمال تبعیض ناروا نشده و لذا مشمول بند 9 اصل 3 قانون اساسی نیستند بلکه ترجیحی است که برای آن مرجح وجود دارد و لذا ترجیح بلامرجح نیز محسوب نمی گردد. توضیح اینکه طبق مصوبات مورد نظر برای گرفتن تخفیف در پرداخت شهریه توسط دانشجویان، احراز شرایط و یا صلاحیت ها و یا وجود وضعیت خاص لازم است و هر کس حائز آن موارد خاص باشد استحقاق تخفیف را دارد. تفاوت قابل شدن بین دانشجویان، هنگامی «تبعیض ناروا» محسوب میگردد که بلادلیل و بلاتوجیه باشد لیکن مصوبه هیات امنای دانشگاه از یک طرف در راستای حمایت از دانشجویان مرحوم و بی بضاعت بوده و از طرف دیگر جهت تشویق و ترغیبت دانشجویان با استعداد و ممتاز تصویب شده است. به علاوه اعطای امتیاز و تخفیف به دانشجویان شاهد و ایثارگر نیز که جزو مصوبه و از سیاستهای کلی نظام است هیچ گاه تبعیض محسوب نشده و نمی شود.
3- بر اساس آییننامه شهریه دانشگاه، برای اخذ شهریه ثابت و متغیر، ملاک مشخص تعیین شده و سهم دانشگاه و مراکز مجری در آن مشخص شده است و همه دانشجویان تابع آن خواهند بود. در عین حال به موجب مصوبات مورد اعتراض، مقرر شده که به برخی از دانشجویان دارای شرایط خاص تخفیف داده شود. بنابراین این گونه نیست که دانشگاه و مراکز مجاز باشند از برخی دانشجویان شهریه بیشتر و از برخی شهریه کمتر دریافت کنند تا موجب تبعیض ناروا گردد بلکه همه دانجشویان شرایط برابر دارند و هر فرد که در موقعیت یا شرایط خاص توجیه شده قرار گیرد، مشمول تخفیف قرار خواهد گرفت.
بنا به مراتب فوق صدور تصمیم شایسته مبنی بر رد درخواست سازمان بازرسی کل کشور و عدم ابطال مصوبات معترض عنه مورد استدعاست.»
در اجرای ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 پرونده به هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع میشود و هیات مذکور در خصوص خواسته شاکی، دستور 13 از مصوبه 24؍11؍1386 هیات امناء دانشگاه طرف شکایت را مغایر قانون و خارج از حدود اختیار ندانسته است و بندهای 1 الی 7 دستورالعمل تخفیف شهریه دانشگاه جامع علمیکابردی مصوب 25؍4؍1396 هیات رئیسه دانشگاه را قابل ابطال تشخیص داده و رای به رد شکایت شاکی صادر کرده است. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافته است.
رسیدگی به سایر بندها در دستور کار هیات عمومی دیوان عدالت اداری قرار گرفت.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 18؍4؍1398 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
آن قسمت از مصوبه مورخ 13؍4؍1391 هیات امناء دانشگاه جامع علمی کاربردی و بندهای 9-8-7 از دستورالعمل تخفیف شهریه دانشگاه جامع علمی کاربردی که متضمن جواز اعمال تخفیف شهریه دانشجویان به خانواده کارکنان دانشگاه میباشد مصداق تبعیض ناروا بند 9 اصل 3 قانون اساسی است و با لحاظ مدلول رای شماره 1786-6؍9؍1397 هیات عمومی دیوان عدالت اداری مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال میشود.
مرتضی علی اشراقیمعاون قضایی دیوان عدالت اداری