در اجرای تبصره بند «ج» ماده 38 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب 1395 و آیین نامه آن، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است با هماهنگی سازمان، موسسه ها را به عنوان منطقه بهداشتی تحت پوشش خدمات جامع و همگانی سلامت کشور قرار دهد. سازمان پیگیری لازم را برای تحقق این امر به عمل می آورد.
فصل دوم - بهداشت و درمان، تغذیه و پوشاک
از
آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور
سازمان به منظور حفظ و بهبود سلامت زندانیان، برنامه جامع خدمات بهداشتی و درمانی را به گونه ای که مداخلات زودرس درمانی، توانبخشی، آموزش بهداشت و مراقبت مداوم بهداشتی را تأمین کند، با رویکرد مشارکت زندانی و خانواده وی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به درمان و سلامت و دسترسی زندانی به خدمات بهداشتی و درمانی تدوین و در موسسه اجرا می کند.
دستورالعملهای مربوط به استانداردهای ایمنی، بهداشت عمومی، محیط و حرفهای و دیگر استانداردهای ناظر بر تأمین حق حیات، آموزش، کار و محیط ایمن و سالم، توسط سازمان و منطبق بر استانداردهای ارائه شده از سوی مراجعصلاحیت دار از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و هر سال به موسسه ابلاغ می‌شود.
کارشناسان ایمنی و بهداشت حرفهای، بهداشت محیط، بهداشت عمومی موسسه حسب مورد فهرست بازبینی (چک لیست) مربوط به هر بخش موسسه به ویژه اماکن شغلی را ماهانه تکمیل، اسناد آن را در مرکز نگهداری و مشکلات موجود را به رئیس موسسه اعلام می‌کند.
تبصره - در موسسه‌هایی که کارشناسان موضوع این ماده را در اختیار ندارند، رئیس موسسه با بهره‌گیری از خدمات مشاورهای هفتگی و ماهانه از کارشناسان خارج از سازمان استفاده می‌کند.
به منظور کنترل و مقابله با شیوع بیماریهای مسری و آفتهای بهداشتی (حشرات و جوندگان موذی)، واحد بهداشت و درمان موسسه ضمن آموزش زندانیان و نظارت بر رعایت نظافت و پاکیزگی محیط و بهسازی سطوح، در مواقع بروز آلودگی مطابق نظر کارشناسان واحد بهداشت و درمان و دستورالعملهای بهداشتی از عملیات سمپاشی به عنوان روش مکمل مبارزه بهره می‌گیرد.
واحد بهداشت و درمان موسسه مطابق مقررات و دستورالعملهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان در محیطهای درمانی و دیگر اماکن موسسه، عملیات گندزدایی سطوح را با استفاده از گندزداهای موثر و مجاز انجام می دهد. گندزدایی سطوح و تجهیزات مراکز بهداشتی و درمانی، اتاق های عمل، آسایشگاه، آشپزخانه، آرایشگاه، سرویس‌های بهداشتی و ابزار مورد استفاده در آن ها باید در فواصل زمانی منظم، طبق دستورالعملهای بهداشتی انجام شود.
واحد بهداشت و درمان موسسه با همکاری مرکز بهداشت شهرستان و یا دانشگاه علوم پزشکی، برنامه های ایمن سازی و واکسیناسیون زندانیان و کارکنان را برابر دستورالعمل‌ها و برنامه های ابلاغی از طریق مراکز مربوط پیگیری و اجرا می کند و در راستای پیشگیری از سرایت بیماریهای واگیر و ابتلای زندانیان به بیماریهای غیر واگیر و همچنین پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد مخدر و روان گردان، محرک و الکل و کاهش آسیب‌های ناشی از آن، تدابیر لازم را اتخاذ و اجرایی می کند. امر واکسیناسیون کارکنان موسسه به ویژه کارکنانی که در تماس مستقیم با زندانیان هستند باید به نحو مستمر در اولویت کاری واحد بهداشت و درمان موسسه قرار گیرد.
تراشیدن و کوتاه کردن بیش از حد متعارف موی سر و صورت زندانی بدون رضایت وی ممنوع است لیکن در جهت حفظ آراستگی و شوون متعارف و رعایت مسائل بهداشتی، اصلاح وضع ظاهری آنان در حد متعارف با اجتناب از مدل‌های هنجارشکن الزامی است. زندانیان زن نیز وسایل پیرایش را به نحو متعارف در اختیار خواهند داشت.
رئیس موسسه بر اساس مقتضیات زمانی و مکانی وسایل لازم را برای اصلاح سر و صورت زندانیان تهیه می کند.
در هر موسسه باید حمام و سرویس بهداشتی مناسب و به تعداد کافی و همچنین محلی مناسب برای شست و شوی ظروف و البسه وجود داشته باشد. در همین راستا پیش بینی امکانات لازم برای پیش گیری از وقوع حوادث و رعایت مقررات ملی و دستورالعملهای بهداشتی ساختمان در خصوص تعداد واحدهای حمام، توالت و دستشویی در طراحی و ساخت موسسه ها ضروری است.
نظافت روزانه آشپزخانه، سالن غذاخوری، نمازخانه، کارگاهها، بخشهای فرهنگی، حمام، سرویس های بهداشتی، آرایشگاه، کف و دیوار راهروها، اتاقها و حیاط، هواخوری زندانیان و دیگر قسمت های داخل اندرزگاهها و سالن ها و زیر تختها و شست و شو و خشک کردن ظروف و لوازم با برنامه ریزی و نظارت منظم مسئولان و بدون هر گونه تبعیض، بر عهده زندانیان است.
تبصره - به منظور رعایت نکات بهداشتی استفاده از کفه تخت به صورت چوبی و نئوپانی ممنوع می‌باشد و صرفاً استفاده از تخت های کاملاً فلزی و قابل شستو شو مجاز است.
تبصره - به منظور رعایت نکات بهداشتی استفاده از کفه تخت به صورت چوبی و نئوپانی ممنوع می‌باشد و صرفاً استفاده از تخت های کاملاً فلزی و قابل شستو شو مجاز است.
دسترسی به آب شرب سالم برابر استانداردهای بهداشتی حق زندانی بوده و سازمان مکلف به تأمین آن در هر موسسه است. آب شرب موسسه هایی که در محدوده دسترسی به شبکه های توزیع آب شهری قرار دارد باید از این طریق تأمین شود. در موسسه های برخوردار از منابع اختصاصی تأمین آب، واحد بهداشت و درمان موسسه به صورت دورهای و مستمر آزمایشهای لازم را در خصوص سلامت آب مصرفی طبق دستورالعمل سازمانی و از طریق مراکز بهداشتی مربوط انجام می دهد و بر این امر نظارت و تأیید یه های قانونی را اخذ می کند.
در موسسه باید آب گرم کافی جهت استحمام و شست و شو در اختیار زندانیان قرار گیرد.
در شهرهایی که شبکه جمعآوری فاضلاب شهری برقرار شده است، فاضلاب موسسه باید با تمهیدات لازم به فاضلاب شهری متصل شود. در صورت عدم اتصال موسسه به شبکه جمعآوری فاضلاب شهری، رئیس موسسه مکلف است برای دفع بهداشتی فاضلاب با نظارت واحد بهداشت و درمان و مطابق قوانین و مقررات حاکم، تمهیدات لازم را اتخاذ کند.
در کارگاه ها و اماکنی که زندانیان در آن به کار اشتغال دارند، باید ملاحظات ایمنی و بهداشت حرفه ای مطابق با قوانین و مقررات به عمل آید.
در موسسه ها واحد رختشویی (خشکشویی) با ظرفیت مناسب برای شست و شوی پتو، ملحفه و لباس زندانیان راه اندازی می‌شود و در غیر این صورت، با انعقاد قرارداد مطابق مقررات حاکم، این امر به بخش خصوصی معتمد واگذار می‌شود. ملحفه زندانیان حداقل هر پانزده روز یک بار و پتوی آنان حداقل هر سه ماه یک بار شست و شو و تحویل می‌شود. در واحد تشخیص، پتو و ملحفه در هر بار تحویل و عودت شست و شو خواهد شد.
گرما و خنکی مورد نیاز محیط سالن ها و اتاقها از طریق سیستمهای مرکزی دارای استاندارد و ایمن و مطابق با اصول بهداشتی، تأمین و متناسب با فصول مختلف سال و شرایط اقلیمی هر یک از این سیستمها به کار گرفته می‌شود.
با هدف حفظ بهداشت و پیشگیری از ابتلای به بیماریها، با رعایت مسائل ایمنی و امنیتی در قسمتهای مورد نیاز موسسه دستگاه تهویه هوا بر اساس استانداردها و مقررات ملی ساختمان نصب می‌شود.
زباله‌های جمع‌آوری‌شده از اندرزگاهها، سالن ها، کارگاهها و محوطه موسسه باید به فوریت و حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت، تفکیک و زباله های غیر قابل بازیافت، جهت دفع نهایی به خارج از موسسه انتقال داده شود. زباله‌های عفونی مراکز درمانی موسسه ها با رعایت اصول بهداشت و احتیاطهای لازم مطابق با دستورالعملهای بهداشتی دفتر بهداشت و درمان سازمان و آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها مصوب 1384 به صورت جداگانه جمعآوری و دفع می‌شود.
نیازمندیهای درمانی و بهداشتی زندانیان بیمار تا حد امکان توسط واحد بهداشت و درمان موسسه تأمین می‌شود تا ضرورتی به انتقال زندانیان به خارج از موسسه نباشد.
خروج زندانی از موسسه برای درمان و معالجه با تأیید رئیس واحد بهداشت و درمان و موافقت قاضی اجرا و رئیس موسسه صورت می‌گیرد. در موارد فوری (اورژانسی)، زندانیان بیمار به دستور مسئول واحد بهداشت و درمان و اجازه رئیس موسسه یا جانشین آن ها به بیمارستان و مراکز درمانی خارج از موسسه انتقال می‌یابند و موضوع در اسرع وقت به قاضی اجرا و مرجع بازداشت کننده اطلاع داده می‌شود تا مطابق قانون آیین دادرسی کیفری اقدام کند.
واحد بهداشت و درمان موسسه موظف است از زندانیان تازه وارد در بخش تشخیص معاینه کامل به عمل آورده و در صورت نیاز نسبت به درمان و یا معرفی زندانی به مراکز درمانی دیگر اقدام کند. تمام اقدام های درمانی و پزشکی باید در پرونده درمانی و پزشکی زندانی درج شود.
نیازسنجی و اعلام تجهیزات بهداشتی و پزشکی و نیروی انسانی متخصص مربوط، حداقل هر شش ماه یک نوبت بر اساس استانداردها و دستورالعملهای وزارت بهداشت و برنامه های ابلاغی سازمان بر عهده واحد بهداشت و درمان موسسه است.
تبصره 1- در موسسه های دارای کمتر از پانصد نفر زندانی، حضور شبانه روزی یک نفر پرستار و یا بهیار الزامی است و حسب نیاز، یک نفر پزشک نیز به صورت ساعتی در ایامی از هفته حضور می یابد.
تبصره 2- در موسسه های دارای بیش از پانصد تا سه هزار نفر زندانی، حضور روزانه پزشک مستقر، در ساعات اداری و در موسسه های دارای بیش از سههزار نفر زندانی، حضور پزشکان به صورت شبانه روزی در سه شیفت الزامی است.
تبصره 3- در تمام موسسه های کیفری، حسب نتایج نیازسنجی به عمل آمده، حضور پزشکان متخصص به صورت ساعتی در ایامی از هفته الزامی است.
تبصره 1- در موسسه های دارای کمتر از پانصد نفر زندانی، حضور شبانه روزی یک نفر پرستار و یا بهیار الزامی است و حسب نیاز، یک نفر پزشک نیز به صورت ساعتی در ایامی از هفته حضور می یابد.
تبصره 2- در موسسه های دارای بیش از پانصد تا سه هزار نفر زندانی، حضور روزانه پزشک مستقر، در ساعات اداری و در موسسه های دارای بیش از سههزار نفر زندانی، حضور پزشکان به صورت شبانه روزی در سه شیفت الزامی است.
تبصره 3- در تمام موسسه های کیفری، حسب نتایج نیازسنجی به عمل آمده، حضور پزشکان متخصص به صورت ساعتی در ایامی از هفته الزامی است.
زندانی به محض احساس کسالت، جریان را به مأمور مراقب یا مسئول سالن اطلاع داده و با اخذ معرفی نامه به بهداری موسسه اعزام و پس از معاینه و با لحاظ کردن محتویات پرونده درمانی، دارو، خدمات و دستور های لازم پزشکی را دریافت می کند. شرح حال بیمار و دستور پزشک در سوابق مربوط ثبت و ضبط می‌شود و روند درمان وی و دسترسی به داروی مورد نیاز تا بهبودی از سوی بهداری پیگیری می‌شود.
مصرف دارو در موسسه تنها باید با تجویز پزشک و تحت نظارت پرستار و یا مسئول واحد بهداشت و درمان موسسه باشد. زندانیانی که هنگام ورود دارو یا نسخه تجویز شده توسط پزشک به همراه دارند، ادامه مصرف و یا تهیه داروی آنان باید به تأیید پزشک موسسه برسد. داروهای حیاتی همراه بیماران قلبی، دیابتی، فشار خون بالا و مبتلا به آسم و دیگر بیماریهای خطرناک به تشخیص پزشک موسسه باید بلافاصله هنگام ورود زندانی به موسسه در اختیار وی قرار گیرد.
تبصره - عدم تحویل داروهای مورد نیاز و بروز آسیب بدنی، حسب مورد موجب مسئولیت مدنی،کیفری و تخلف اداری مسئولین مربوطه خواهد بود.
تبصره - عدم تحویل داروهای مورد نیاز و بروز آسیب بدنی، حسب مورد موجب مسئولیت مدنی،کیفری و تخلف اداری مسئولین مربوطه خواهد بود.
دفتر بهداشت و درمان سازمان مکلف است محدودیت داروهای خاص و حساس که تنها در واحد بهداشت و درمان موسسه مصرف می‌شود و در اختیار زندانیان قرار می‌گیرد را مشخص و به موسسه ها ابلاغ کند.
نگهداری دارو در آسایشگاه ممنوع است مگر در موارد تجویز و تشخیص پزشک و تأیید واحد بهداشت و درمان موسسه.
کارکنان واحد بهداشت و درمان موسسه مکلفاند با همکاری پزشک، روانپزشک یا روانشناس، ضمن مطالعه و بررسی دقیق پرونده بالینی و شخصیتی زندانیان و بررسی ناسازگاری و ناهنجاری‌های روانی آنان، مراتب را از طریق رئیس واحد بهداشت و درمان به رئیس موسسه اعلام کنند تا در راستای درمان یا اتخاذ تصمیم قضایی، حسب مورد مراتب به مراجع مربوط گزارش شود.
زندانیانی که اقدام به هر نوع اعتصاب نموده باشند، با نظر رئیس موسسه فوراً از سایر زندانیان جداسازی گردیده و ضمن گزارش فوری مراتب به قاضی اجرا، واحد بهداشت و درمان موسسه به منظور بررسی و حفظ وضعیت سلامت جسمی و روانی و اقدامات ضروری پزشکی و روانشناسی، مطابق دستورالعمل مربوط دفتر بهداشت و درمان سازمان، آنان را تحت نظر قرار میدهند.
زندانی مبتلا به بیماریهای روانی، واگیردار و پرخطر باید با لحاظ نظر پزشک متخصص و سیاستهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تا بهبودی کامل و رفع حالت پرخطر به صورت جداگانه نگهداری و معالجه شود.
سازمان با انعقاد قرارداد با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا موسسه های درمانی و بیمه ای دولتی یا خصوصی، زندانیان را تحت پوشش خدمات بیمه درمانی قرار می دهد. همچنین سازمان در اجرای تبصره بند «ج» ماده 38 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، با همکاری سازمان بیمه سلامت ایران، ارائه خدمات بیمه سلامت رایگان را برای زندانیان و خانواده آن ها پیگیری و به انجام میرساند.
تأمین هزینه معاینه و در صورت نیاز معالجه زندانیان بیمار بر عهده موسسه است. هزینه درمان عوارض و بیماریهای سابق بر معرفی فرد به موسسه که مطابق نظر پزشک، ضرورت و فوریت درمان ندارد و یا در اثر تقصیر ناشی شده است، حسب مورد بر عهده زندانی یا مقصر است که مطابق حکم مقرر در ماده 46 این آیین نامه دریافت می‌شود. در هر حال، تأمین هزینه درمان زندانی بی‌بضاعت با احراز عسر و حرج وی در تأمین هزینه درمان از سوی مددکاری اجتماعی بر عهده موسسه است.
واحد بهداشت و درمان موظف است به صورت دائمی و روزانه تمام متهمان بازداشتی و زندانیان موسسه را از حیث بیماریابی و مداوا مورد بررسی و پایش قرار دهد. مسئول این واحد که از میان پزشکان و در صورت عدم امکان، از میان پرستاران انتخاب می‌شود، مکلف است هر روز اول وقت اداری با تمام زندانیان بیمار بستری در مراکز درمانی موسسه ملاقات کرده و پس از اطلاع از وضعیت آنان و حصول اطمینان از حسن مراقبت پزشکان و پرستاران، بر امر معالجه و تغذیه صحیح بیماران نظارت کامل و مستمر داشته باشد.
مسئول واحد بهداشت و درمان موسسه وضعیت زندانیان بیمار که جهت ادامه درمان به مراکز درمانی خارج از موسسه اعزام و بستری شده اند را حسب نوع بیماری و وضعیت بیمار در مواعد زمانی مشخص رصد می کند و پس از حصول اطمینان از حسن مراقبت پزشکان و پرستاران، مراتب را به رئیس موسسه گزارش می کند تا در صورت لزوم اقدام مقتضی صورت گیرد.
سازمان باید تا حد امکان و با هدف بازتوانی و بازسازگاری و تغییر الگوی رفتار مجرمان و به ویژه مجرمان دارای سابقه کیفری، به صورت تماموقت یا پاره وقت خدمات مشاورهای و تخصصی روانشناسی و روان پزشکی را به این زندانیان ارائه کند.
رئیس موسسه از طریق مددکار اجتماعی، مراتب فوت زندانی را به خانواده وی اطلاع و به پزشکی قانونی، قاضی اجرا و مرجع قضایی مربوط گزارش می کند. جسد پس از انجام مراحل قانونی و دستور مرجع قضایی دارایصلاحیت، تحویل پزشکی قانونی می‌شود و فهرست لوازم شخصی متوفی صورت جلسه و به خانواده وی تحویل می‌شود. در صورت فقدان خانواده یا امتناع آن ها از تحویل، مراتب صورت جلسه و برابر دستور مرجع قضایی اقدام می‌شود.
تبصره - مدیرکل زندان های استان در اسرع وقت گزارش فوت اتباع خارجه را جهت انعکاس به وزارت امور خارجه، نزد معاونت قضایی و اجرای احکام سازمان ارسال می کند.
تبصره - مدیرکل زندان های استان در اسرع وقت گزارش فوت اتباع خارجه را جهت انعکاس به وزارت امور خارجه، نزد معاونت قضایی و اجرای احکام سازمان ارسال می کند.
برنامه غذایی زندانیان به تناسب فصل های سال، توسط مدیرکل هر استان و بر اساس دستورالعمل های تغذیه صادره از سوی دفتر بهداشت و درمان سازمان تصویب و به موسسه ها ابلاغ می‌شود. موسسه تحت نظارت مسئول واحد بهداشت و درمان و بر اساس برنامه تنظیمی نسبت به تأمین اعتبار و تهیه و تحویل مواد اولیه مرغوب و دارای کیفیت اقدام می کند. مدیران کل استان ها باید با توجه به شرایط و اوضاع اقلیمی هر محل نسبت به تغییر برنامه غذایی در محدوده اعتبار و برنامه مصوب اقدام کنند.
تبصره - تغذیه مددجویان کانون با جلب نظر کارشناس و متناسب با سن رشد، مورد توجه قرار می‌گیرد و برنامه غذایی علاوه بر سه وعده اصلی باید شامل دو میانوعده در هر شبانهروز متناسب با نیازهای خاص دوران رشد باشد.
تبصره - تغذیه مددجویان کانون با جلب نظر کارشناس و متناسب با سن رشد، مورد توجه قرار می‌گیرد و برنامه غذایی علاوه بر سه وعده اصلی باید شامل دو میانوعده در هر شبانهروز متناسب با نیازهای خاص دوران رشد باشد.
نوع غذا برای تمام زندانیان و کارکنان هر موسسه به صورت یکسان و مطابق با کمیت، کیفیت و تنوع مصوب، طبخ و توزیع می‌شود. بر اساس برنامه های غذایی مصوب و متناسب با شرایط آب و هوایی هر محل، در سه وعده صبحانه، ناهار و شام تغذیه لازم که دارای کالری و ویتامین های کافی باشد با چای و آب آشامیدنی سالم در اختیار زندانیان گذاشته می‌شود. در هر هفته حداقل دو بار به زندانیان میوه، سبزیجات، لبنیات و غذای با گوشت داده می‌شود. در این راستا وسایل و تجهیزات لازم برای جلوگیری از فساد مواد اولیه خواربار و تنظیف ظروف و محوطه آشپزخانه تهیه و تدارک می‌شود. زندانی بیمار طبق برنامه و نظر پزشک معالج با تأیید بهداری موسسه در مدت تعیینشده از رژیم غذایی خاص استفاده می کند.
برنامه روزانه زندانیان و برنامه غذایی آنان در ماه مبارک رمضان از سوی اداره کل زندان های استان و با هماهنگی سازمان اعلام می‌شود. مقررات مربوط به ماه مبارک رمضان حسب مورد با تأیید واحد اصلاح و تربیت و یا پزشک موسسه شامل اقلیتهای دینی، افراد بیمار و افرادی که شرعاً مکلف به روزهداری نیستند، نمی شود. رئیس موسسه در این خصوص تدابیر لازم را اتخاذ می کند.
نظارت بر کمیت و کیفیت تجهیزات، ملزومات و مواد بهداشتی، پزشکی، دارویی و غذایی موسسه در تمام مراحل خرید، تهیه، نگهداری، توزیع، طبخ، مصرف و دفع پسماند بر عهده مسئول واحد بهداشت و درمان یا کارشناس ذیصلاح آن موسسه است. این نظارت نافی نظارتهای بازرسان معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی محل نیست.
مدیر کل زندان های هر استان و روسای موسسه های تابعه مکلفند در اختصاص امکانات و امور رفاهی به زندانیان از جمله تأمین کتابخانه، فرش، تلویزیون، یخچال، وسایل سرمایشی و گرمایشی، تجهیزات ورزشی، میوه و سبزیجات، کانون اصلاح و تربیت، بازداشتگاه ها، اندرزگاه های زنان، محکومان مالی، سیاسی و مطبوعاتی و زندانیان سالمند و یا بیمار را در اولویت قرار دهند.
در نگهداری زندانیان زن علاوه بر رعایت ضوابط طبقه‌بندی، رعایت نکات زیر نیز الزامی است:
الف - مادران زندانی میتوانند فرزند شیرخوار خود را تا سن دو سالگی در موسسه نگهداری کنند. افزایش مدت مذکور تا سقف شش سال با نظر شورای طبقه‌بندی امکانپذیر است؛
ب - مددکاران اجتماعی مکلفاند با رعایت بند «الف» این ماده، ترتیب سپردن اطفال را به خانواده و در صورت عدم پذیرش خانواده، به بهزیستی یا موسسه های ذی صلاح فراهم سازند؛
پ - موسسه مکلف به تهیه وسایل بهداشتی برای زندانیان زن و تغذیه مناسب برای مادران زندانی و اطفال همراه آنان در موسسه است؛
ت - زنان باردار، طفل شیرخوار و مادر وی تحت رژیم خاص غذایی قرار میگیرند.
تبصره - رئیس موسسه با همکاری سازمان های ذیصلاح، تمهیدات لازم را برای دایر کردن مهد کودک در موسسه فراهم می کند تا اطفال 2 تا 6 سال موضوع بند «الف» با رضایت مادر یا در صورت اقتضای مصلحت طفل در آنجا تحت آموزش متناسب قرار گیرند.
الف - مادران زندانی میتوانند فرزند شیرخوار خود را تا سن دو سالگی در موسسه نگهداری کنند. افزایش مدت مذکور تا سقف شش سال با نظر شورای طبقه‌بندی امکانپذیر است؛
ب - مددکاران اجتماعی مکلفاند با رعایت بند «الف» این ماده، ترتیب سپردن اطفال را به خانواده و در صورت عدم پذیرش خانواده، به بهزیستی یا موسسه های ذی صلاح فراهم سازند؛
پ - موسسه مکلف به تهیه وسایل بهداشتی برای زندانیان زن و تغذیه مناسب برای مادران زندانی و اطفال همراه آنان در موسسه است؛
ت - زنان باردار، طفل شیرخوار و مادر وی تحت رژیم خاص غذایی قرار میگیرند.
تبصره - رئیس موسسه با همکاری سازمان های ذیصلاح، تمهیدات لازم را برای دایر کردن مهد کودک در موسسه فراهم می کند تا اطفال 2 تا 6 سال موضوع بند «الف» با رضایت مادر یا در صورت اقتضای مصلحت طفل در آنجا تحت آموزش متناسب قرار گیرند.
فروشگاههای داخل موسسه، ضمن رعایت ضوابط، مقررات و دستورالعمل های ابلاغی، ملزم به عرضه تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز برای اشتغال زندانیان و تأمین احتیاجات ضروری آنان با ارائه فاکتور فروش به قیمت مندرج بر روی کالا و ملزم به رعایت کلیه مقررات صنفی و بهداشتی مربوط هستند. صورت ریز کالا و لوازم مجاز در فروشگاه توسط سازمان تهیه و به اداره کل زندان های استان ابلاغ می‌شود. همچنین فهرست و قیمت اجناس فروشگاه باید در معرض دید همگان قرار گیرد.
تبصره - زندانیان میتوانند شکایات خود را در خصوص قیمت اجناس، مستند به فاکتور فروش، به نماینده بازرسی یا حفاظت و اطلاعات موسسه یا رئیس اندرزگاه و همچنین در خصوص موضوعات بهداشتی به مسئول واحد بهداشت و درمان موسسه ارائه کنند.روسای اداره های حفاظت و اطلاعات و بازرسی استان، رئیس موسسه، مسئول واحد بهداشت و درمان و نماینده بازرسی و حفاظت و اطلاعات موسسه و رئیس اندرزگاه باید حسب مورد بر عملکرد فروشگاه و نوع، کیفیت و قیمت اجناس نظارت کافی و لازم را اعمال کنند و در پایان هر فصل نتیجه بازرسیها را به مدیرکل زندان های استان گزارش کنند. این نظارت نافی بازرسی و اعمال قانون از سوی بازرسان سازمان تعزیرات حکومتی نیست.
تبصره - زندانیان میتوانند شکایات خود را در خصوص قیمت اجناس، مستند به فاکتور فروش، به نماینده بازرسی یا حفاظت و اطلاعات موسسه یا رئیس اندرزگاه و همچنین در خصوص موضوعات بهداشتی به مسئول واحد بهداشت و درمان موسسه ارائه کنند.روسای اداره های حفاظت و اطلاعات و بازرسی استان، رئیس موسسه، مسئول واحد بهداشت و درمان و نماینده بازرسی و حفاظت و اطلاعات موسسه و رئیس اندرزگاه باید حسب مورد بر عملکرد فروشگاه و نوع، کیفیت و قیمت اجناس نظارت کافی و لازم را اعمال کنند و در پایان هر فصل نتیجه بازرسیها را به مدیرکل زندان های استان گزارش کنند. این نظارت نافی بازرسی و اعمال قانون از سوی بازرسان سازمان تعزیرات حکومتی نیست.
دائر کردن فروشگاههای موسسه از طریق واگذاری به بنیاد و انجمن و یا از طریق واگذاری به بخش خصوصی یا تعاونی ها، با رعایت ضوابط مربوط و اصل شفافیت و عدم انحصار، انجام می‌گیرد.