در اجرای ماده (96) قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1402 و بنا به پیشنهاد رئیس دیوان عدالت اداری، “آیین‌نامه اداره جلسات هیات عمومی و هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری” مصوب 1393/11/05 که در ادامه به اختصار آیین‌نامه گفته میشود به شرح زیر اصلاح میشود:
ماده 1- ماده (4) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح میشود:
ماده 4- هر هیات تخصصی دارای رئیس، نایب رئیس و دبیر و منشی خواهد بود که رئیس دیوان آن‌ها را برای مدت یک سال تعیین می‌نماید و تمدید آن برای دوره های بعد نیز بلامانع خواهد بود. رئیس دیوان در جریان انتخاب رئیس نایب رئیس و دبیر هیات تخصصی می‌تواند به طرق مقتضی با اعضای هیات تخصصی مشورت کند مدیریت جلسات و نیز رعایت ترتیب مذاکرات به شرح مقررات این فصل بر عهده رئیس و در غیاب وی با نایب رئیس هیات تخصصی می‌باشد.
ماده 2- ماده (5) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح میشود:
ماده 5- تنظیم گزارش جلسات و تصمیمات هیات تخصصی بر عهده دبیر هیات مذکور است و تنظیم و تدوین پیش‌نویس آراء و نظریات هیات با رئیس یا یکی از اعضای اکثریت با انتخاب رئیس هیات خواهد بود. تصمیمات هیات‌های تخصصی، اعم از رای به رد شکایت یا نظریات صادره در هر مورد باید در فرم مربوط صورتجلسه و توسط قضات عضو هیات تخصصی که در جلسه حضور دارند، امضا شود. متن نهایی آراء و نظریات هیات تخصصی حسب مورد به امضای رئیس یا نایب رئیس می‌رسد.
ماده 3- ماده (14) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح و تبصره آن ابقاء میشود:
ماده 14- چنانچه رئیس دیوان معاون قضایی در امور هیات عمومی و هیات‌های تخصصی رئیس هیات تخصصی و یا اکثریت اعضای هیات تخصصی حضور یک یا هر دو طرف شکایت و یا نمایندگان آنان یا کارشناسان ذیربط و یا سایر قضات دیوان را در جلسه هیات تخصصی ضروری تشخیص دهند، به دستور رئیس یا نایب رئیس هیات و با تعیین وقت از آنان جهت شرکت در جلسه و ادای توضیح دعوت میشود.
ماده 4- بند «و» ماده (15) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح میشود:
و- در صورتی که مصوبه ای به لحاظ مغایرت با موازین شرعی برای رسیدگی مطرح باشد، موضوع به ترتیب زیر جهت اظهارنظر به شورای نگهبان ارسال میشود:
1- در صورتی که مصوبه صرفاً از حیث شرعی مورد شکایت قرار گرفته باشد، به شرح بند (1) ماده (87) قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوب 2502 عمل میشود.
2- در صورتی که مصوبه ای به لحاظ مغایرت با موازین شرع و سایر جهات برای رسیدگی مطرح باشد، به شرح بند (2) ماده (87) قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوب 1502 اقدام میشود. در مواردی که مقرره مورد اعتراض به جهت ادعای مغایرت با قانون و یا خروج از حدود اختیارات مورد رسیدگی قرار می گیرد، چنانچه سه چهارم اعضای هیات تخصصی قائل به رد شکایت باشند و یا هیات عمومی مقرره مورد اعتراض را ابطال نکند و یا در فرض ابطال مقرره مورد اعتراض، اثر ابطال را به زمان تصویب مقرره تسری ندهد، در این حالات تصمیم و نظر اعضاء هیات تخصصی و یا هیات عمومی، همراه با اسناد و مدارک پرونده با رعایت ترتیبات مذکور در جزء 1 این بند به شورای نگهبان ارسال می‌گردد و نظری که مطابق ترتیبات مقرر از سوی فقهای شورای نگهبان صادر میشود، ملاک عمل دیوان قرار می‌گیرد. در این موارد چنانچه مصوبه از سوی فقهای شورای نگهبان مغایر شرع اعلام شود، هیات عمومی مطابق نظر فقهای شورای نگهبان بلافاصله نسبت به ابطال مصوبه اقدام می‌کند.
چنانچه فقهای شورای نگهبان مقرره مورد اعتراض را خلاف موازین شرع تشخیص ندهد، در مواردی که نظر سه چهارم اعضاء هیات تخصصی بر رد شکایت از بعد قانونی و حدود اختیارات صادر شده باشد، همان هیات تخصصی از بعد شرعی مطابق نظر فقهی شورای نگهبان انشاء رای می‌کند و در مواردی که هیات عمومی مصوبه را از بعد قانونی و حدود اختیارات ابطال نکرده باشد و یا در فرض ابطال اثر آن را به زمان تصویب مقرره تسری نداده باشد، نظر فقهای شورای نگهبان بر عدم مغایرت مقرره مورد اعتراض با شرع توسط هیات عمومی انشاء میشود.
ماده 5- یک بند به عنوان بند «ز» به ماده (15) آیین‌نامه الحاق میشود:
ز- در مواردی که ضمن تقدیم دادخواست ابطال مصوبات موضوع ماده (12) قانون دیوان عدالت اداری تقاضای صدور دستور موقت شده باشد، رسیدگی و اتخاذ تصمیم پس از طرح درخواست در هیات تخصصی و کسب نظر اعضا با رعایت ماده (36) قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوب 1402 صورت می‌گیرد.
ماده 6- تبصره ماده (16) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح میشود:
تبصره- در اجرای ماده (91) قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوب 1402 چنانچه رئیس قوه قضاییه با رئیس دیوان یا بیست نفر از اعضای هیات عمومی، هر یک از آرای هیات عمومی یا آرای قطعی هیات‌های تخصصی را اشتباه یا مغایر قانون تشخیص دهند، به ترتیب ماده فوق عمل خواهد شد.
ماده 7- ماده (17) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح و یک تبصره به آن الحاق میشود:
ماده 17- هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شرح ماده (8) قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوب 1402 تشکیل میشود. منظور از معاونان قضایی دیوان در ماده موصوف، معاون قضایی دیوان در امور هیات عمومی و هیات‌های تخصصی است که در غیاب وی یکی دیگر از معاونان قضایی دیوان به انتخاب رئیس دیوان در هیات عمومی حاضر میشود. حضور اعضا در جلسات هیات الزامی است و در صورت عذر، باید مراتب در اسرع وقت ممکن و حداکثر یک روز قبل از تشکیل جلسه به طریق مقتضی به اداره کل هیات عمومی و هیات‌های تخصصی اعلام شود. کلیه اعضای حاضر در جلسه موظفند در رای‌گیری شرکت نمایند و رای‌گیری تا اخذ رای از کلیه حاضران ادامه می‌یابد. ملاک صدور رای در هیات عمومی نظر اکثریت اعضای حاضر صادرکننده رای است. سایر قضات و مشاوران و کارشناسان موضوع ماده (7) قانون می‌توانند با دعوت رئیس دیوان یا معاون قضایی دیوان بدون داشتن حق رای در جلسات هیات عمومی شرکت کنند و در صورت لزوم نظرات کارشناسی خود را ارائه نمایند. هیات عمومی دارای سه منشی از کارکنان اداری می‌باشد که زیر نظر اداره کل هیات عمومی و هیات‌های تخصصی به ایفای وظایف خود می‌پردازند.
تبصره- قضات دارای حق رای، مکلف به اعلام رای خود می‌باشند و در صورت عدم مشارکت در رای‌گیری رای هیات عمومی مبتنی بر رای اکثریت رای دهندگان صادر میشود.
ماده 8- ماده (19) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح میشود:
ماده 19- اداره جلسه و رعایت ترتیب مذاکرات حفظ نظم و نظارت بر حسن اجرای مقررات این آیین‌نامه بر عهده رئیس جلسه خواهد بود و وی می‌تواند در راستای انجام وظایف مذکور و اداره مناسب جلسه در هر مورد که تشخیص می‌دهد و بدون این که موافق یا مخالف محسوب شود، تذکرات لازم را ارائه داده و در مذاکرات وارد شود.
ماده 9- ماده (20) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح و تبصره‌های آن ابقاء میشود:
ماده 20- در صورت تشخیص رئیس جلسه دستور کار هیات عمومی توسط یکی از قضات و یا یکی از کارکنان اداری دیوان قرائت میشود.
ماده 10- ماده (31) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح میشود:
ماده 31- در هر پرونده مربوط به دادخواست ابطال مقررات موضوع بند (1) ماده (12) قانون دیوان عدالت اداری رئیس یا نایب رئیس هیات تخصصی یا یکی از اعضای هیات تخصصی به انتخاب رئیس هیات تخصصی گزارشی از پرونده را که حاوی خلاصه‌ای از اظهارات و دلایل شاکی و مشتکی عنه است به اعضای هیات عمومی ارائه می‌دهد در صورت لزوم و به تشخیص رئیس جلسه، متن دادخواست ابطال و پاسخ کتبی دستگاه طرف شکایت نیز قرائت خواهد شد. در موارد مربوط به اعمال سایر صلاحیتهای هیات عمومی نیز رئیس یا نایب رئیس هیات تخصصی یا یکی از اعضای هیات تخصصی به انتخاب رئیس هیات تخصصی گزارشی از پرونده را به هیات عمومی ارائه می‌نماید.
ماده 11- ماده (36) آیین‌نامه به شرح زیر اصلاح میشود:
ماده 36- در موارد صدور رای وحدت رویه یا ایجاد رویه، موضوع مواد (89) و (90) قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوب 1402، ابتدا رئیس یا نایب رئیس هیات تخصصی یا یکی از اعضای هیات تخصصی به انتخاب رئیس هیات تخصصی در خصوص گزارش هیات تخصصی و همچنین مفاد نظریه اتفاقی و یا نظریه اکثریت و اقلیت اعضای هیات تخصصی توضیحات لازم را ارائه می‌نماید. سپس موافقان و مخالفان به ترتیب مذکور در ماده (37) این آیین‌نامه اظهارنظر می‌کنند.
این اصلاحیه در 11 ماده در تاریخ 1403/03/27 به تصویب رئیس قوه قضاییه رسید و از تاریخ تصویب لازم الاجرا است.
غلامحسین محسنی اژیه - رئیس قوه قضائیه