بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 824
تاریخ دادنامه: 30/8/1396
کلاسه پرونده: 95/846
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای علی علیپور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال عبارتهای (بعد از اخذ مدرک) و (پس از اخذ مدرک کاردانی) به ترتیب در مواد 5 و 26 آییننامه اجرایی قانون نظام مهندسی معدن (تصویبنامه شماره 15165/ت25297ه--5/4/1381 هیات وزیران)
گردش کار: شاکی به موجب لایحه ای که به شماره 200/102299/211/9000-3/7/1395 ثبت دبیرخانه حوزه ریاست دیوان عدالت اداری شده، ابطال عبارتهای (بعد از اخذ مدرک) و (پس از اخذ مدرک کاردانی) به ترتیب در مواد 5 و 26 آییننامه اجرایی قانون نظام مهندسی معدن (تصویبنامه شماره 15165/ت25297ه--5/4/1381 هیات وزیران) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
" ریاست محترم دیوان عدالت اداری
همچنان که استحضار دارید سوابق کار عملی و حرفه ای در معادن شامل مجموعه ای از تجربیات و سوابق کار عملی یک فرد میباشد که شخص با توجه به مدت سوابق به صورت عملی آنها را در معدن فرا میگیرد و دارای تجربه خواهد بود و تقدیم و تاخر اخذ مدرک تحصیلی در رشته معدن مخصوصاً اگر همراه با کار عملی و تجربی باشد هیچ تاثیری در کاهش و یا افزایش میزان تجربه و سابقه کار عملی مربوط به رشته معدن نداشته و ندارد و حتی این امر باعث گردیده که کارگرانی که دارای سابقه کار عملی در معادن باشند برابر قانون و مقررات مستحق دریافت پروانه مهارت فنی و حرفه ای از جانب اداره کار برای آنان شود. از طرفی برابر مواد 5 و 26 آییننامه اجرایی سازمان نظام مهندسی معدن صدور پروانه اشتغال جهت اشتغال به کار فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی و کاردانی رشته معدن را منوط به سوابق کار عملی و حرفه ای بعد از اخذ مدرک تحصیلی دانسته و با تصویب این قسمت از مواد آییننامه مذکور سوابق کار عملی و حرفه ای شخص قبل از اخذ مدرک تحصیلی عملاً نادیده گرفته شده و این امر باعث تضییع حقوق فارغ التحصیلان مقاطع مذکور که بر اثر سابقه قبلی کار عملی و حرفه ای مقدم بر زمان اخذ مدرک تحصیلی دارای حقوق مکتسبه بوده، شده است و خصوصاً اینکه چنین آییننامه ای به دور از عدالت انصاف بوده و باعث به باد رفتن و تضییع حقوق عده ای از افراد شده که پس از داشتن سالها تجربه کار عملی و حرفه ای در معادن از روی عشق و علاقه به تحصیل در رشته معدن روی می آورند و در آن رشته مدرک کاردانی و یا کارشناسی اخذ می نمایند و همچنین باعث بیکار ماندن و سرخوردگی چنین افرادی شده و فرد متقاضی بعد از اخذ مدرک تحصیلی مجدداً باید چندین سال دیگر به دنبال تکرار بیهوده کار عملی در معادن باشد تا بتواند پروانه اشتغال دریافت نماید و نتیجتاً این امر باعث جلوگیری از اشتغال زایی که یکی از اهداف نظام عالیه جمهوری اسلامی بوده میباشد و نیز باعث سرخوردگی و هدر رفت وقت و نیرو و امکانات و هزینه فارغ التحصیلان این رشته میگردد و این امر غیر از سرگردانی و ایجاد تضاد و تعارض و جلوگیری از اشتغال زایی که یکی از اهداف توسعه میباشد چیز دیگری را در پی ندارد.
به عنوان مثال اینجانب درخواست کننده که دارای معدن سنگ در استان آذربایجان غربی و نیز برابر مدارک دارای 12 سال سابقه کار عملی در رسته استخراج معدن بوده و اخیراً در تیر ماه سال 1395 در رشته کاردانی فنی استخراج معدن فارغ التحصیل گردیده و هر چند برابر ماده 28 قانون نظام مهندسی معدن مصوب 1379 وزارت صنایع موظف شده که مقررات و تشکیلات حرفه ای مناسب برای کاردانهای فنی شاغل در رشته و حرفه های موضوع این قانون را در قالب آییننامه ای تدوین و برای تصویب به هیات وزیران پیشنهاد کند ضمن اینکه برای فارغ التحصیلان مقطع کاردانی تشکل و تمهیداتی در نظر گرفته نشده سوابق کار اینجانب نیز در سالهای گذشته ملحوظ نگردیده و کماکان سرگردان بوده و باید یک دهه دیگر از عمرم نیز دنبال اخذ مدرک کارشناسی و طی کردن کار عملی و حرفه ای دیگر در معادن باشم تا بتوانم پروانه اشتغال دریافت نمایم! علیهذا بنا به مراتب از ریاست و قضات عدالتخواه دیوان عدالت اداری تقاضای ابطال جزئی از مواد 5 و 26 آییننامه اجرایی قانون نظام مهندسی معدن مصوب 1381 به صورت حذف عبارت: « بعد از اخذ مدرک» در ماده 5 آییننامه و نیز حذف عبارت « پس از اخذ مدرک کاردانی» در ماده 6 آییننامه مذکور را استدعا دارد. "
در پاسخ به اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیات عمومی دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، به موجب لایحه شماره 1675-19/10/1395 ثبت دفتر اندیکاتور هیات عمومی شده، پاسخ داده است که:
" عطف به اخطاریه رفع نقص موضوع پرونده کلاسه 95/846 در خصوص بند 1 درخواست رفع نقص به استحضار می رساند که:
1- درخواست اینجانب مبنی بر ابطال قسمتی از مواد 5 و 26 آییننامه اجرایی قانون نظام مهندسی معدن مصوب 29/3/1381 هیات وزیران، به صورت حذف و ابطال عبارت « بعد از اخذ مدرک» در ماده 5 آییننامه و نیز ابطال و حذف عبارت « پس از اخذ مدرک کاردانی» در ماده 26 آییننامه، به استناد قسمت آخر بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 صورت گرفته که به جهت تجاوز و سوء استفاده از اختیارات مرجع واضع آییننامه مذکور در تضییع و نادیده گرفتن حقوق مکتسبه اشخاصی که قبل از اخذ مدرک تحصیلی کاردانی و کارشناسی در رشته های اصلی موضوع قانون سازمان نظام مهندسی معدن ایران مصوب 1379 دارای سوابق کار عملی و حرفه ای در معادن بوده، صورت گرفته و وضع چنین آییننامه ای برابر قسمت آخر بند 1 ماده 12 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نه تنها باعث تضییع و نادیده گرفتن حقوق مکتسبه اشخاص مذکور میشود بلکه باعث سرگردانی و سرخوردگی و عدم اشتغال این دسته از فارغ التحصیلان رشته معدن خواهد شد که با داشتن سالها تجربه و سوابق کار عملی و حرفه ای در معادن مقدم بر اخذ مدرک تحصیلی از روی عشق و علاقه به تحصیل در رشته معدن روی آورده و یا خواهند آورد. نتیجتاً اینکه با وضع چنین آییننامه ای فارغ التحصیلان مذکور باید سالها بعد از اخذ مدرک تحصیلی مجدداً به تکرار سابقه کار عملی و حرفه ای در معادن بپردازند تا بتوانند پروانه اشتغال به کار دریافت نمایند و وضع چنین آییننامه ای غیر از تضییع و نادیده گرفتن حقوق مکتسبه اشخاص مذکور و اتلاف وقت و امکانات و سرمایه های ملی این مملکت و عدم اشتغال زایی و عدم جذب به بازار کار چیز دیگری در پی نخواهد داشت. لذا ابطال قسمتی از مواد ذکر شده را برابر درخواست مذکور استدعا دارد."
متن مواد 5 و 36 آییننامه اجرایی مذکور که مورد اعتراض قرار گرفته به شرح زیر است:
" ماده 5- برای صدور پروانه اشتغال علاوه بر دارا بودن مدرک تحصیلی و در صورت لزوم گواهی قبولی در آزمونهای مربوط، گواهی اشتغال به کارآموزی و یا سابقه کار حرفه ای در رشته های تخصصی و فنی مربوط بعد از اخذ مدرک به شرح زیر ضروری است:
الف- دارندگان مدرک علمی دکتری با حداقل (1) ساعت سابقه کار مرتبط
ب- دارندگان مدرک کارشناسی ارشد با حداقل (2) سال سابقه کار مرتبط
پ- دارندگان مدرک کارشناسی با حداقل (3) سال سابقه کار مرتبط
ماده 26- برای دارندگان مدرک تحصیلی کاردانی فنی در صورت قبول شدن در آزمون علمی و عملی مربوط در یکی از رشته های موضوع قانون حسب مورد پروانه اشتغال در سه درجه، پایه (3)، پایه (2) و پایه (1)، به شرح زیر صادر میشود:
برای دارندگان مدرک کاردانی فنی در یکی از رشته های موضوع قانون با داشتن (5) سال سابقه کار و تجربه مفید پس از دریافت مدرک کاردانی در رشته مربوط، پروانه اشتغال به کار کاردانی پایه (3) صادر میشود.
جهت ارتقاء از هر پایه به پایه دیگر (5) سال سابقه کار و موفقیت در آزمون مربوط ضروری است. "
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست معاونت امور حقوقی دولت به موجب لایحه شماره 6757/32808-11/4/1396 توضیح داده است که:
" جناب آقای دربین
مدیرکل محترم هیات عمومی و هیاتهای تخصصی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
بازگشت به ابلاغیه شماره 950905800000532 (کلاسه 95/846)، موضوع ارسال نسخه دوم درخواست آقای علی علی پور، به خواسته « ابطال عبارتهای: (بعد از اخذ مدرک) و (پس از اخذ مدرک کاردانی) به ترتیب در مواد 5 و 26 آییننامه اجرایی قانون نظام مهندسی معدن (تصویب نامه شماره 15165/ت25297ه--5/4/1381 هیات وزیران)»، ضمن ایفاد تصویر نظریه شماره 52787/60-25/2/1396 وزارت صنعت، معدن و تجارت، اعلام می دارد:
1- با توجه به اینکه موضوع ابطال ماده 5 آییننامه اجرایی موصوف سابقاً با شکایت مشابه در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مورد رسیدگی قرار گرفته و برابر دادنامه شماره 156-6/4/1390 آن هیات و با استدلال اینکه تصویب آییننامه اجرایی یاد شده برابر موازین قانونی از وظایف و اختیارات قانونی دولت بوده، قرار رد شکایت صادر گردیده است، که مبانی و مستندات مورد نظر در آن پروند و دادنامه، در این پرونده نیز جریان دارد.
2- آییننامه اجرایی مورد نظر شاکی برابر مواد 4 و 37 قانون نظام مهندسی معدن (مصوب 1379) به تصویب رسیده است. برابر این مواد مقرر گردیده است:
« ماده 4- از تاریخی که وزارت صنایع و معادن در هر محل حسب مورد اعلام کند، اشتغال اشخاص حقیقی و حقوقی به آن دسته از امور فنی در فعالیتهای معدنی که توسط وزارت یاد شده تعیین میشود، مستلزم عضویت در سازمان و داشتن صلاحیت حرفه ای است. این صلاحیت در مورد حرفه های مهندسی معدن از طریق صدور پروانه اشتغال توسط وزارت صنایع و معادن و در مورد کارگران ماهر از طریق صدور پروانه مهارت فنی و حرفه ای توسط وزارت کار و امور اجتماعی احراز میشود. شرایط و ترتیب صدور، تمدید، ابطال و تغییر مدارک صلاحیت حرفه ای موضوع این ماده و چگونگی تعیین حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال دارندگان آن در آییننامه اجرایی این قانون معین میشود.
ماده 37- آییننامه اجرایی این قانون توسط وزارت صنایع و معادن ظرف مدت شش ماه تهیه میشود و به تصویب هیات وزیران میرسد».
بر این اساس هیات وزیران اقدام به تصویب آییننامه اجرایی قانون مزبور نموده و در مواد 5 و 26 آن شرایط و ضوابط لازم را جهت صدور پروانه اشتغال دارندگان مدارک تحصیلی کارشناسی و کاردانی در رشته مربوطه مقرر داشته است که یکی از این شرایط، دارا بودن میزان معینی از سابقه کار و تجربه مفید پس از دریافت مدارک موصوف است."
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 30/8/1396 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
نظر به اینکه پیش از این هیات عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رای شماره 156-6/4/1390 ماده 5 آییننامه اجرایی قانون نظام مهندسی معدن را مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع مصوِّب تشخیص نداده و رای بر عدم ابطال ماده 5 آییننامه صادر کرده است، بنابراین به لحاظ وجود رای قبلی، موجبی برای رسیدگی دوباره به تقاضای ابطال ماده 5 آییننامه مورد اعتراض وجود ندارد و در ارتباط با تقاضای ابطال ماده 26 آییننامه مذکور نیز با لحاظ استدلال رای شماره 156-6/4/1390 هیات عمومی و با عنایت به احکام مواد 4 و 37 قانون نظام مهندسی معدن مصوب 25/11/1379 که چگونگی تعیین حدود صلاحیت اشخاص حقیقی و حقوقی به آن دسته از امور فنی در فعالیت معدنی به تصویب هیات وزیران موکول شده است، ماده 26 آییننامه مورد اعتراض نیز مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات تصویب نشده و قابل ابطال نیست.
محمدکاظم بهرامی - رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری