تاریخ نظریه: 1395/02/20
شماره نظریه: 326
شماره پرونده: 59-781/3-43
استعلام:
...
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولا: دیه طبق بند پ ماده 14 قانون مجازات اسلامی 1392 از جمله مجازات‌های اصلی در ارتکاب با جرایم است.
ثانیا: پرداخت دیه از بیت‌المال نیاز به رسیدگی و صدور حکم دارد و اصولاً مسئولیت پرداخت دیه به عهده مرتکب جرم است و پرداخت آن از بیت‌المال امری استثنایی است.
ثالثاً: موارد پرداخت دیه از بیت‌المال در قانون پیش بینی شده است. مورد سوال در میان آن موارد نیست و فتوایی نیز در مورد وجوب پرداخت دیه از بیت‌المال در فقه امامیه و اهل سنت در مورد شهید ملاحظه نشد و اصولاً موضوع پرسش تخصصاً از مسأله پرداخت دیه از بیت‌المال خارج است. زیرا این موضوع (شهادت) به نحوی که در فقه اسلامی مطرح است از موضوعات جهاد در راه خدا است و چون جهاد در هر دو قسم ابتدایی و دفاعی واجب کفایی است، بنابراین برای مکلفی که ادای تکلیف می‌کند، فضایل جهاد در راه خدا قرار داده شده است که در آیات و روایات مربوط به جهاد ذکر شده است. ضمناً در برخی کتب فقهی تنها در یک مورد دیه شهید را به عهده بیت‌المال می‌دانند و آن هنگامی است که کفار اسیران مسلمان را به عنوان سپر انسانی برای غلبه بر مسلمانان در جلوی سپاه خود قرار داده باشند و مسلمانان برای جلوگیری از شکست مجبور باشند، آنها را به قتل برسانند.