رای شماره 140231390002479791 مورخ 1402/09/25 هیات تخصصی اراضی شهرسازی، منابع طبیعی و محیط زیست دیوان عدالت اداری

بسمه تعالی

هیات تخصصی شهرسازی، منابع طبیعی و محیط زیست

شماره پرونده: ه- ت/ 0200137

شماره دادنامه سیلور: 140231390002479791 تاریخ:1402/09/25

شاکی: آقای سجاد کریمی پاشاکی

طرف شکایت: نهاد ریاست جمهوری

موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 11 آیین‌نامه شماره 31636/ت 47097 مورخه 20/2/91 در حدی که نسبت به لغو آیین‌نامه شماره 4940 مورخه 1355/02/27 منجر شده است.

--

شاکی دادخواستی به طرفیت نهاد ریاست جمهوری به خواسته فوق الذکر به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:

آیین‌نامه شماره 31636/ت 47097 مورخه 20/2/91

ماده 11 - در مورد ایجاد شهرک رعایت ضوابط زیر الزامی است:

1- دریافت گواهی از ادارات کشاورزی و منابع طبیعی، تعاون و امور روستاهای محل مبنی بر بلامانع بودن استفاده از زمین و نیز گواهی شرکتهای آب و برق منطقه ای از نظر وجود و یا امکان ایجاد منابع آب و برق کافی برای تامین احتیاجات شهرک.

2- ارایه سند مالکیت به نام متقاضی

3- تعیین و معرفی مهندس مشاور شهرسازی و معماری مجاز مسیول تهیه طرح و نظارت ساختمان شهرک

4- منظور داشتن حداقل سی درصد کل مساحت زمین موضوع طرح برای معابر عمومی و فضای سبز و میادین و تاسیسات عمومی و اجتماعی و تجهیزات شهری که غیرقابل تملک خصوصی باشد.

5- رعایت ضوابط مقرر در ماده 4 این آیین‌نامه در هر مورد که به تشخیص وزارت مسکن و شهرسازی قابل انطباق با ضوابط شهرک سازی باشد.

دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:

طرف شکایت طی ماده 11 آیین‌نامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها مصوب 1391 هیات وزیران نسبت به لغو کل آیین‌نامه مربوط به استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوده قانونی شهرها موضوع تصویبنامه شماره 4940 مورخ 1355/02/27 مبادرت نموده است این در حالی است که مقنن طی تبصره 2 قانون الحاق یک بند و 3 تبصره به عنوان بند 3 به ماده 99 قانون شهرداریها مصوب 1372/12/01 بیان داشته است:

تبصره 2 - به منظور جلوگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز در خارج از حریم مصوب شهرها و نحوه رسیدگی به موارد تخلف کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت کشور، قوه قضاییه و وزارت مسکن و شهرسازی در استانداریها تشکیل خواهد شد. کمیسیون حسب مورد و با توجه به طرح جامع (چنانچه طرح جامع به تصویب نرسیده باشد با رعایت ماده 4 آیین‌نامه احداث بنا در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها مصوب 1355) نسبت به صدور رای قلع بنا یا جریمه معادل پنجاه درصد تا هفتاد درصد قیمت روز اعیانی تکمیل شده اقدام خواهد نمود.

همانطور که مشخص است مقنن در این تبصره ماده 4 آیین‌نامه احداث بنا در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها مصوب 1355 را به طریق وضع قانون اعتبار دایمی بخشیده است و لغو آن از تصویبنامه عملاً مگر به اراده قانونگذار ممکن نمی‌باشد بنابراین ماده معترض عنه تا حدی که به لغو ماده 4 آیین‌نامه سال 1355 دلالت دارد مخالف تبصره 2 بند 3 ماده 99 قانون شهرداری با اصلاحات بعدی محسوب می‌شود.

خلاصه مدافعات طرف شکایت:

بر اساس گزارش اداره بررسی تکمیل پرونده و محتویات پرونده فیزیکی پاسخی از طرف شکات واصل نشده است.

پرونده شماره ه- ت/0200137 مبنی بر درخواست ابطال ماده 11 آیین‌نامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها موضوع تصویب نامه شماره 31636/ت47097ه- مورخ 1391/02/20 هیات وزیران در حدی که موجب لغو آیین‌نامه مربوط به استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها موضوع تصویب نامه شماره 4940 مورخ 1355/02/27 هیات وزیران شده در جلسه مورخ 1402/07/16 هیات تخصصی شهرسازی، منابع طبیعی و محیط زیست با حضور جمعی از قضات صاحب نظر دیوان عدالت اداری و نماینده طرف شکایت مورد رسیدگی قرارگرفت و اعضای محترم هیات با اکثریت آرا به شرح ذیل اعلام نظر نمودند:

رای هیات تخصصی شهرسازی، منابع طبیعی و محیط زیست

اولا اصل 138 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اشعار می دارد: «علاوه بر مواردی که هیات وزیران یا وزیری مامور تدوین آیین‏‌نامه‏‌های اجرایی قوانین می‌‏شود، هیات وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تامین اجرای قوانین و تنظیم سازمان‏های اداری به وضع تصویب‏‌نامه و آیین‏‌نامه بپردازد. هر یک از وزیران نیز در حدود وظایف خویش و مصوبات هیات وزیران حق وضع آیین‏‌نامه و صدور بخشنامه را دارد، ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد. دولت می‏تواند تصویب برخی از امور مربوط به وظایف خود را به کمیسیون‏های متشکل از چند وزیر واگذار نماید. مصوبات این کمیسیون‏ها در محدوده قوانین پس از تایید رییس جمهور لازم‌‏الاجرا است. تصویب‏‌نامه‏‌ها و آیین‏‌نامه‏‌های دولت و مصوبات کمیسیون‏های مذکور در این اصل‏، ضمن ابلاغ برای اجرا به اطلاع رییس مجلس شورای اسلامی می‏‌رسد تا در صورتی که آنها را برخلاف قوانین بیابد با ذکر دلیل برای تجدیدنظر به هیات وزیران بفرستد.»، لذا وضع و تصویب آیین‌نامه های اجرایی و مستقل و تغییر، اصلاح و لغو آنها در صلاحیت هیات وزیران و هر یک از وزرا در حدود وظایف خویش و با رعایت مصوبات هیات وزیران می‌باشد. بدین ترتیب لغو آیین‌نامه مربوط به استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها موضوع تصویب نامه شماره 4940 مورخ 1355/02/27 هیات وزیران به موجب ماده 11 آیین‌نامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها موضوع تصویب نامه شماره 31636/ت47097ه- مورخ 1391/02/20 هیات وزیران و تصویب آیین‌نامه اخیرالذکر مستند به ماده 8 قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب 1353 در حدود صلاحیت هیات وزیران است.

ثانیا بر اساس تبصره 2 بند 3 ماده 99 قانون شهرداری اصلاحی مصوب 1372 مقرر گردیده: «به منظور جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز در خارج از حریم مصوب شهرها و نحوه رسیدگی به موارد تخلف کمیسیونی مرکب از ‌نمایندگان وزارت کشور، قوه قضاییه و وزارت مسکن و شهرسازی در استانداریها تشکیل خواهد شد. کمیسیون حسب مورد و با توجه به طرح جامع (‌چنانچه طرح جامع به تصویب نرسیده باشد با رعایت ماده 4 آیین ‌نامه احداث بنا در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها مصوب 1355) نسبت به ‌صدور رای قلع بنا یا جریمه معادل پنجاه درصد تا هفتاد درصد قیمت روز اعیانی تکمیل شده اقدام خواهد نمود.»، لذا لزوم رعایت ماده 4 آیین ‌نامه احداث بنا در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها مصوب 1355 در ‌صدور رای قلع بنا یا جریمه ساخت و سازهای غیر مجاز در خارج از حریم مصوب شهرها مورد حکم قانونگذار قرار گرفته است و بدین ترتیب مفاد ماده 4 آیین‌نامه مذکور به مثابه حکم قانونگذار است و با تصویب آیین‌نامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها موضوع تصویب نامه شماره 31636/ت47097ه- مورخ 1391/02/20 هیات وزیران و ماده 11 آن قابل لغو نمی‌باشد و همچنان می‌بایست مورد عمل کمیسیون موضوع تبصره 2 بند 3 ماده 99 قانون شهرداری اصلاحی مصوب 1372 در ‌صدور رای قلع بنا یا جریمه ساخت و سازهای غیر مجاز در خارج از حریم مصوب شهرها قرار گیرد.

ثالثا می توان قایل به این نظر بود که دلیل اشاره قانونگذار به ماده 4 آیین‌نامه مربوط به استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها مصوب 1355 این بوده که در زمان تصویب قانون شهرداری، در آیین‌نامه مذکور ضوابطی را که دولت در آن زمان به موجب قوانین و مقررات برای ایجاد هرگونه ساختمان و تاسیسات در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها ضروری می دانست، مقرر شده بود و هیات وزیران در سنوات آتی از این صلاحیت برخوردار بوده که ضوابط را بر اساس مقتضیات حقوقی و اداری و شهرسازی در هر دوره زمانی مورد تجدیدنظر قرار دهد و با تصویب آیین‌نامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها موضوع تصویب نامه شماره 31636/ت47097ه- مورخ 1391/02/20 هیات وزیران و ماده 11 آن و با در نظر گرفتن صلاحیت هیات وزیران در تغییر، اصلاح و لغو آیین‌نامه های مصوب وفق اصل 138 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، امری که مورد حکم قانونگذار قرار گرفته در واقع عمل به ماده 4 آیین ‌نامه احداث بنا در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها وفق ضوابطی است که هیات وزیران با استفاده از اختیارات خویش تعیین می‌نماید و با تصویب آیین‌نامه مذکور، این آیین‌نامه و ماده 4 آن جایگزین آیین‌نامه مربوط به استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها موضوع تصویب نامه شماره 4940 مورخ 1355/02/27 هیات وزیران شده و در حال حاضر با رعایت حکم مقرر در تبصره 2 بند 3 ماده 99 قانون شهرداری اصلاحی مصوب 1372، ماده 4 آیین‌نامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها موضوع تصویب نامه شماره 31636/ت47097ه- مورخ 1391/02/20 هیات وزیران می‌بایست ملاک عمل کمیسیون موضوع تبصره 2 بند 3 ماده 99 قانون مذکور در ‌صدور رای قلع بنا یا جریمه ساخت و سازهای غیر مجاز در خارج از حریم مصوب شهرها قرار گیرد. به عبارتی رعایت مفاد ماده 4 آیین‌نامه مربوط به استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها موضوع تصویب نامه شماره 4940 مورخ 1355/02/27 هیات وزیران در خصوص ‌صدور رای قلع بنا یا جریمه ساخت و سازهای غیر مجاز در خارج از حریم مصوب شهرها از سوی کمیسیون موضوع تبصره 2 بند 3 ماده 99 قانون شهرداری اصلاحی مصوب 1372 موضوعیت ندارد بلکه طریقیت دارد.

بنابه مراتب مذکور با اتخاذ هر یک از نظرات ابرازی مذکور، ماده 11 آیین‌نامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تاسیسات در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها موضوع تصویب نامه شماره 31636/ت47097ه- مورخ 1391/02/20 هیات وزیران، مغایرتی با مواد قانونی مورد استناد شاکی نداشته و خارج از حدود اختیارات مرجع صدور آن نبوده و قابل ابطال نمی‌باشد. این رای به استناد بند (ب) ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوب 1402 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رییس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است. همچنین این رای به استناد ماده 93 قانون مذکور پس از قطعیت در رسیدگی و تصمیم گیری های آتی مراجع قضایی و اداری، معتبر و ملاک عمل خواهد بود.

سعید کریمی

رییس هیات تخصصی شهرسازی، منابع طبیعی و محیط زیست

دیوان عدالت اداری

منبع