تاریخ نظریه: 1400/12/28
شماره نظریه: 7/1400/1495
شماره پرونده: 1400-17-1495 ع
استعلام:
احتراماً وفق ماده 18 قانون گذرنامه، خروج از کشور اشخاص زیر 18 سال صرفاً با اجازه کتبی ولی یا قیم امکان پذیر است. در ماده 42 قانون حمایت از خانواده به صورت استثناء، در خصوص صغیر و مجنون، علیرغم عدم رضایت ولی یا قیم، تجویز خروج از کشور از جانب دادگاه در صورت وجود مصلحت پیش‌بینی شده است.
با عنایت به مراتب فوق -با این مد نظر داشتن این امر که در راستای بند 3 ماده 18 قانون گذرنامه، تجویز دادستانی نیز صرفاً در خصوص زنان شوهردار پیش بینی شده است؛ آیا خروج از کشور افراد بالغ زیر 18 سال بدون اجازه ولی یا قیم با وجود شرایطی مانند اضطرار، اقامت ولی یا قیم در خارج از کشور، مفقود بودن ولی یا قیم و یا... امکان پذیر است ؟ در صورت مثبت بودن پاسخ توسط چه مرجعی و به چه مستند قانونی این امر ممکن است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
با لحاظ ماده 20 قانون امور حسبی، حدود اختیارات دادستان منحصر به موارد منصوص است و استفاده از ملاک بند 3 ماده 18 قانون گذرنامه در فرض سوال به لحاظ تفاوت موضوع منتفی است. از سوی دیگر موضوع استعلام حتی در خصوص اشخاص صغیر نیز از شمول حکم مقرر در ماده 42 قانون حمایت خانواده خروج موضوعی دارد؛ بنابراین در فرضی که مولی‌علیه دارای ولی قهری باشد و امکان اخذ اجازه خروج از کشور به دلیل غیبت یا حبس ولی قهری یا هر علت دیگری میسر نباشد، برابر ماده 1187 قانون مدنی نسبت به تعیین امین اقدام می‌شود. بدیهی است در این صورت اختیارات امین به مانند قیم است. صدور گذرنامه با اجازه کتبی امین مزبورنیز ممکن است و در مورد اشخاص بالغ کمتر از 18 سال که به قیم آنان دسترسی نباشد، صدور این اجازه با کسی است که مطابق عمومات قانون امور حسبی و قانون مدنی در فرض عدم دسترسی به قیم، عهده‌دار وظایف او می‌شود.