بسم الله الرحمن الرحیم
شماره دادنامه: 231
تاریخ دادنامه: 10/4/1392
کلاسه پرونده: 90/1349
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای عباس مظفر
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 100129/15-15/6/1390 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری موضوع اصلاحیه ماده 36 آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی و بخشنامه شماره 198848/15-5/10/1390 معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
گردش کار: آقای عباس مظفر به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 100129/15-1390/06/15 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با موضوع اصلاحیه ماده 36 آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی و بخشنامه شماره 198848/15-1390/10/05 وزیر علوم، تحقیقات و فناوری را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته توضیح داده است که: " نظر به این که به موجب بند «ب» ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه مصوب 1389/10/15 مجلس شورای اسلامی، تغییر مقررات استخدامی دانشگاه که از جمله آن تغییر شرایط بازنشستگی نیز می‌باشد موکول به تصویب هیات امنای هر دانشگاه حسب مورد و تایید وزیر علوم، تحقیقات و فناوری یا وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را کرده است و برای شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزیر ذی ربط حسب مورد اختیار خاصی برای اقدام مباشرتی و ابتدایی در تغییر شرایط بازنشستگی مقرر نکرده است، لذا اقدام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در تصویب و ابلاغ مصوبه موضوع بخشنامه 100129/15- 1390/06/15 و بخشنامه 198848/15- 1390/10/05 خارج از اختیارات مرجع تصویب است. لذا بدواً تقاضای صدور دستور موقت توقیف عملیات اجرایی آن و نهایتاً اتخاذ تصمیم شایسته و ابطال بخشنامه مذکور را به علت عدم رعایت مفاد قانونی را دارم. " متعاقباً شاکی به موجب لایحه ای که به شماره 5801752-1390/12/18 ثبت دفتر اندیکاتور هیات عمومی دیوان عدالت اداری شده است خواسته خود را منجزاً به شرح زیر اعلام کرده است: به استحضار می رساند خواسته اینجانب ابطال « اصلاحیه ماده 36 (فصل هشتم بازنشستگی و وظیفه) آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی مشتمل بر 3 ماده و تبصره های ذیل هر یک از مواد مذکور که به موجب بخشنامه (دستورالعمل شماره 100129/15- 1390/06/15 معاون وزیر و رئیس مرکز هیاتهای امنا و هیاتهای ممیزه برای اجرا ابلاغ شده است و همچنین تبصره 4 الحاقی به اصلاحیه ماده 36 فوق الذکر که طی بخشنامه (دستورالعمل) 198848/5- 1390/10/05 مقام فوق الذکر جهت اجرا ابلاغ گردیده است، می‌باشد. توضیحاً این که علاوه بر ادله مطرح شده در دادخواست و نامه عده ای از ذی نفعان خطاب به معاون فنی و حسابرسی امور عمومی و اجتماعی دیوان محاسبات کشور به تاریخ 1390/12/02 یادآوری این نکته نیز ضروری به نظر می‌رسد که تفویض اختیار از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرد یا افراد دیگر برای تغییر در مفاد قانون یا آیین‌نامه فاقد وجاهت قانونی می‌باشد. ضمناً به استناد ماده 20 قانون دیوان عدالت اداری تقاضای تسری رای هیات عمومی مبنی بر ابطال بخشنامه های (دستورالعملهای) مذکور به تاریخ صدور موارد شکایت را دارم. متن بخشنامه شماره 100129/15- 1390/06/15 معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به قرار زیر است: " ماده1- دانشگاه یا موسسه مکلف است اعضای هیات علمی خود را با توجه به مرتبه علمی آنان به شرح ذیل بدون نیاز به وصول درخواست ذی نفع، بازنشسته نماید. 1-1- مربی آموزشیار: 65 سال سن یا 30 سال سابقه خدمت 1-2- مربی: 65 سال سن یا 30 سال سابقه خدمت 1-3- استادیار: 65 سال سن یا 30 سال سابقه خدمت 1-4- دانشیار: 67 سال سن 1-5- استاد: 70 سال سن تبصره1- سابقه خدمت آن دسته از استاد یارانی که در 4 سال آخر منتهی به 30 سال خدمت، موفق به کسب حداقل 80 درصد امتیازات ارتقا به مرتبه دانشیاری و کسب حداقل 75 درصد امتیازات لازم از بندها و مواد تعیین کننده و یا حداقل 85 درصد امتیازات ارتقا به مرتبه دانشیاری و کسب حداقل 80 درصد امتیازات لازم از بندها و مواد تعیین کننده از آیین‌نامه ارتقا مرتبه می‌شوند، به ترتیب تا 32 و 33 سال و با رعایت سقف سنی 65 سال قابل افزایش است. تبصره2- سن بازنشستگی آن دسته از دانشیارانی که در 5 سال قبل از سن 67 سالگی موفق به کسب 75 درصد امتیازات ارتقا به مرتبه استادی می‌شوند، به 70 سالگی قابل افزایش است. تبصره3- سن بازنشستگی آن دسته از اعضای هیات علمی که موفق به کسب عنوان « عضو هیات علمی نمونه کشوری» شده اند، با درخواست عضو ذی نفع تا 3 سال قابل افزایش است. ماده2- دانشگاه یا موسسه می‌تواند اعضای هیات علمی خود را که بر اساس شرایط مندرج در این دستورالعمل با داشتن حداقل 30 سال سابقه خدمت همچنان واجد شرایط ادامه خدمت هستند، در صورت تقاضای عضو ذی نفع، بازنشسته نماید. ماده 3- دانشگاه یا موسسه می‌تواند در صورت نیاز به خدمات عضو هیات علمی با مرتبه دانشیاری و استادی واجد شرایط بازنشستگی، مشروط به درخواست مکتوب عضو هیات علمی، موافقت رئیس دانشگاه یا موسسه و تصویب هیات امنا، موعد بازنشستگی وی را حداکثر تا سقف مدت 3 سال با اخذ موافقت سالانه هیات امنا به تعویق اندازد. بدیهی است رئیس دانشگاه یا موسسه مکلف است به صورت سالانه گزارش توجیهی لازم را جهت استفاده از شرایط مذکور به هیات امنا تقدیم و مصوبه لازم را اخذ نماید. تبصره- دانشگاه یا موسسه می‌تواند بنا به درخواست رئیس دانشگاه یا موسسه منضم به ارائه تقاضای مکتوب عضو هیات علمی با مرتبه استادی و موافقت وزیر علوم، تحقیقات و فناوری علاوه بر مدت تمدید مذکور در این ماده حداکثر تا سقف 3 سال دیگر به صورت سالانه اقدام نماید. این دستورالعمل در «3» ماده و «4» تبصره با رعایت مفاد بند «ب» ماده «20» قانون برنامه پنجم توسعه و در راستای اختیار تفویضی مصرح در جلسه شماره 693 - 1390/04/28 شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصویب و از تاریخ ابلاغ لازم الاجراست. " متن بخشنامه شماره 198848/15- 1390/10/05 معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به قرار زیر است: " با احترام، حسب دستور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و پیرو بخشنامه شماره 100129/15-1390/06/15 در خصوص اصلاح ماده «36» (فصل هشتم بازنشستگی و وظیفه) آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی، ب«دین وسیله تبصره الحاقی به ماده «1» بخشنامه مذکور (تحت عنوان تبصره«4») به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌شود. تبصره 4- دانشگاه یا موسسه می‌تواند در موارد خاص و در صورت نیاز به خدمات عضو هیات علمی با مرتبه مربی و استادیاری واجد شرایط بازنشستگی، که در امور آموزشی یا پژوهشی برجسته و شاخص هستند، با رعایت سن حداکثر 65 سال با پیشنهاد رئیس دانشگاه یا موسسه، تصویب هیات امنای ذی ربط و تایید وزیر علوم، تحقیقات و فناوی به صورت سالانه و حداکثر تا سقف 5 سال بازنشستگی وی را به تعویق اندازد. " در پاسخ به شکایت مذکور، معاون وزیر و رئیس مرکز هیاتهای امنا و هیاتهای ممیزه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب لایحه شماره 174108/15-1391/08/28 توضیح داده است که: " با احترام، بازگشت به نامه شماره 91/پژوهشی/16- 1391/05/31 در خصوص ابطال بخشنامه شماره 100129/15- 1390/06/15 موضوع اصلاحیه ماده «36» آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی ضمن اعلام دریافت نامه یاد شده در تاریخ 1391/08/15، به استحضار می رساند: 1- بر اساس مباحث مطرح شده در جلسه 227- 1390/04/28 شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی (بنا به تفویض جلسه 693 شورای عالی انقلاب فرهنگی) ماده واحده «تفویض اختیار بررسی ضوابط بازنشستگی اساتید دانشگاهها و موسسات و مراکز آموزش عالی به وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» به شرح ذیل به تصویب رسید: ماده واحده- بر اساس راهکار موضوع بند «ب» ماده «20» قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و به منظور ایجاد وحدت رویه در خصوص ضوابط بازنشستگی اساتید دانشگاهها و موسسات و مراکز آموزش عالی، بررسی و تصمیم گیری در خصوص این ضوابط در اختیار وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته تا پس از مشورت با هیات امنای مرکزی وزارتین علوم و بهداشت، ضوابط مذکور به دانشگاهها و موسسات و مراکز آموزش عالی، جهت اجرا ابلاغ شود. 2- همچنین به استناد تبصره «2» ماده واحده یاد شده تدوین و تنظیم هر گونه آیین‌نامه توسط دانشگاهها و موسسات و مراکز آموزش عالی، خارج از وحدت رویه ابلاغی از سوی وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ممنوع گردید. 3- در راستای اجرایی کردن مفاد ماده واحده یاد شده، ضوابط بازنشستگی اعضای هیات علمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سوی این مرکز با همکاری سایر مراجع ذی صلاح در حوزه وزارت متبوع تهیه و پس از تایید مقام عالی وزارت طی بخشنامه شماره 100129/15- 1390/06/15 برای اجرا ابلاغ شد. 4- با عنایت به درخواست مکرر دانشگاهها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری مبنی بر بهره مندی بیشتر از خدمات اعضای هیات علمی در مرتبه مربی و استادیار، بر اساس مفاد بخشنامه شماره 198848/15- 1390/10/05 مقرر شد، در موارد خاص و در صورت نیاز موسسات مذکور به خدمات اعضای هیات علمی با مرتبه مربی و استادیاری واجد شرایط بازنشستگی که در امور آموزشی یا پژوهشی برجسته و شاخص هستند، بازنشستگی آنان با رعایت سن حداکثر 65 سال با پیشنهاد رئیس موسسه، تصویب هیات امنای ذی ربط، تایید وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به صورت سالانه و حداکثر تا سقف 5 سال، به تعویق افتد. مزید استحضار آن که، به استناد مفاد بند «ب» ماده «20» قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، دانشگاهها، مراکز و موسسات آموزش عالی و پژوهشی بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاههای دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چارچوب مصوبات و آیین‌نامه های مالی و اداری، استخدامی، تشکیلاتی مصوب هیات امنا که به تایید وزیر علوم، تحقیقات و فناوری می‌رسد، عمل می نمایند که بر این اساس نیز موضوع یاد شده در قالب ماده «96» آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی درج و طی بخشنامه شماره 273298/15- 1390/12/27 به منظور طرح و تصویب در هیاتهای امنای دانشگاهها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری ابلاغ شده است." هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور روسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رای مبادرت می‌کند.
رای هیات عمومی
مقنن در بند (ب) ماده 20 قانون برنامه پنج ساله پنجم جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1389 مقرر کرده است دانشگاهها، مراکز و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستانهایی که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی ربط هستند، بدون الزام به رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاههای دولتی بویژه قانون محاسبات عمومی، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین‌نامه های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی، تشکیلاتی مصوب هیات امنا عمل کنند و در تبصره یک بند مذکور، هر گونه اصلاح ساختار و مقررات مالی- اداری- معاملاتی، استخدامی و تشکیلاتی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی و همچنین فرهنگستانهای تخصصی مشمول این بند قانونی شده است. نظر به این که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موجب بخشنامه شماره 100129/15- 1390/06/15 و بدون اخذ مصوبه هیات امنا مصرح در بند ب ماده 20 قانون یاد شده، ماده 36 آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی را اصلاح کرده است و صدور بخشنامه مذکور خلاف ترتیب مقرر در قانون صدرالذکر و خارج از اختیارات وزارتخانه مرقوم است، بنابراین بخشنامه شماره 100129/15 - 1390/06/15 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و بخشنامه شماره 198848/15- 1390/10/05 که متضمن الحاق تبصره ای به عنوان تبصره 4 به بخشنامه 100129/15- 1390/06/15 می‌باشد، به استناد بند 1 ماده 19 و مواد 20 و 42 قانون دیوان عدالت اداری از تاریخ صدور بخشنامه مورد اعتراض ابطال می‌شود.
رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری - محمدجعفر منتظری