شماره دادنامه: 140231390002615300
تاریخ دادنامه: 1402/10/09
شماره پرونده: 0106186
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای سجاد کریمی پاشاکی
طرف شکایت: هیات وزیران
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره 4 ماده 1 و تبصره 1 ماده 4 از آیین‌نامه اصلاحی استخدامی دهیاری های کشور (موضوع تصویب نامه شماره 134599/ت58756ه--1401/07/30 هیات وزیران)
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره 4 ماده 1، تبصره 1 ماده 4 و تبصره ذیل ماده 9 از آیین‌نامه اصلاحی استخدامی دهیاری های کشور (موضوع تصویب نامه شماره 134599/ت58756ه--1401/07/30 هیات وزیران) را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
" 1- در تبصره 4 ماده 1 اصلاحی آیین‌نامه مورد شکایت آمده است: «برای دهیاران متقاضی خدمت دهیاری، منوط به شرکت در آزمون عمومی به ازای هر سال سابقه خدمت به عنوان دهیار، تا سقف 50% حداقل نمره قبولی به نمره آزمون آنها اضافه می‌شود. نحوه امتیازات متناسب با سوابق خدمت تمام وقت یا پاره وقت دهیاران در دستورالعمل موضوع تبصره 3 این ماده پیش بینی خواهد شد.» همان طور که مشخص است طی این تبصره به دهیاران امتیاز ویژه در آزمون اختصاص داده شده است و نیز سوابق خدمت تمام وقت و پاره وقت دهیاران را به عنوان امتیاز در آزمون های جذب نیرو در دهیاری ها محسوب کرده است. نظر به اینکه چنین امتیازی در قانون برای این دسته از افراد پیش بینی نشده لذا اعطای آن تبعیض ناروا مخالف بند 9 اصل سوم قانون اساسی بوده و نیز در آراء متعددی از هیات عمومی دیوان عدالت اداری احتساب امتیاز برای انجام خدمت، جهت احتساب در آزمون های استخدامی مخالف قوانین تلقی و حکم به ابطال مقررات مربوطه داده شده است. (دادنامه شماره 1971-1399/12/02)
2- در تبصره 1 ماده 4 اصلاحی موضوع بند 2 تصویب نامه آمده است:
تبصره1- اولویت اشتغال با افراد بومی تعیین خواهد شد. اولاً: نظر به اینکه طرف شکایت این اولویت را مطلق به کار برده لذا منجر به تضییع حقوق سایر داوطلبان غیربومی و باعث حذف آنها از صحنه رقابت خواهد شد چرا که افراد بومی در جذب اولی بر غیربومی پنداشته شده اند و اعطای چنین اولویت مطلقی خارج از حدود اختیارات و تکالیف قانونی طرف شکایت و نیز مخالف بند 9 اصل سوم قانون اساسی می‌باشد. ثانیاً: تخصیص امتیاز برای افراد بومی در آزمون های استخدامی مشابه ماده 44 اصلاحی قانون مدیریت خدمات کشوری، مستلزم امر مقنن است که در این خصوص هیچ جوازی به طرف شکایت داده نشده است و ثالثاً: اولویت اشتغال با افراد بومی برای جذب در دهیاری ها که تابع قانون کار محسوب شده است مخالف مفاد قانون الحاق ایران به مقاوله نامه بین المللی 111 کار در اعطای اولویت جغرافیایی متقاضیان بومی نسبت به سایر متقاضیان محسوب می‌شود.
شورای نگهبان طی آخرین اراده ناظر بر فرآیند تقنینی خود در بررسی لایحه درآمد پایدار و هزینه شهرداری ها و دهیاری ها، طی نامه شماره 102/28173-1400/08/12 در بند 3-11 اعلام نموده در «تبصره، تفویض تصویب مقررات استخدامی کلیه کارکنان شهرداری ها و دهیاری ها و... به آیین‌نامه مصوب هیات وزیران با توجه به ماهیت تقنینی آن مغایر اصل 85 قانون اساسی شناخته شد."
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
آیین‌نامه استخدامی دهیاری های کشور موضوع تصویب نامه شماره 134599/ت58756ه--1401/07/30 هیات وزیران
" تصویب نامه شماره 134599/ت58756ه--1401/07/30 هیات وزیران
وزارت کشور- سازمان اداری و استخدامی کشور
هیات وزیران در جلسه 1401/07/24 به پیشنهاد شماره 17162-1400/02/06 وزارت کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد: آیین‌نامه استخدامی دهیاری های کشور موضوع تصویب نامه شماره 3699/ت26923ه--1383/04/13 و اصلاحات بعدی آن به شرح زیر اصلاح می‌شود:
1- ماده 1 به شرح زیر اصلاح می‌شود: به کارگیری نیروی انسانی در دهیاری ها بر اساس تشکیلات مصوب و در چهارچوب قانون کار انجام خواهد شد.
............
تبصره4- برای دهیاران متقاضی خدمت در دهیاری، منوط به شرکت در آزمون عمومی به ازای هر سال سابقه خدمت به عنوان دهیار تا سقف 50% حداقل نمره قبولی به نمره آزمون آنها اضافه می‌شود نحوه محاسبه امتیازات متناسب با سوابق خدمت تمام وقت یا پاره وقت دهیاران در دستورالعمل موضوع تبصره 3 این ماده پیش بینی خواهد شد.
2- ماده 4 به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده4- داوطلبان استخدام در دهیاری باید دارای تمامی شرایط زیر باشند:
1- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
2- تدین به یکی از ادیان به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
3- دارا بودن حداقل 20 سال سن در زمان ثبت نام
4- التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
5- دارا بودن کارت پایان خدمت نظام وظیفه یا معافیت دائم از آن برای متقاضیان مرد
6- عدم اعتیاد به مواد مخدر و دخانیات
7- دارا بودن حداقل گواهینامه پایان دوره متوسطه (دیپلم)
8- حسن شهرت اجتماعی و نداشتن سابقه محکومیت جزایی موثر
9- داشتن توانایی جسمی انجام کاری که برای آن استخدام می‌شود.
تبصره1- اولویت اشتغال با افراد بومی تعیین خواهد شد."
علی رغم ارسال و ابلاغ نسخه دوم دادخواست و ضمائم آن برای طرف شکایت تا زمان رسیدگی به پرونده پاسخی واصل نگردیده است.
در اجرای ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری پرونده به هیات تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری ارجاع و هیات مذکور به موجب دادنامه شماره 140231390002151462-1402/08/20 تبصره ذیل ماده 9 از آیین‌نامه اصلاحی استخدامی دهیاری های کشور (موضوع تصویب نامه شماره 134599/ت58756ه--1401/07/30 هیات وزیران) را قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.
رسیدگی به تبصره 4 ماده 1 و تبصره 1 ماده 4 از آیین‌نامه ذکر شده در دستورکار هیات عمومی قرار گرفت.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1402/10/09 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و روسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
الف. براساس برخی از آرای صادره در هیات عمومی دیوان عدالت اداری از جمله دادنامه شماره 743 مورخ 1396/08/09 و شماره 1971 مورخ 1399/12/02 این هیات مقرراتی که براساس آنها سابقه خدمت در محاسبه نمره آزمون تاثیرگذار بوده، مغایر با بند 9 از اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشخیص و ابطال شده است. با عنایت به مراتب فوق، تبصره 4 ماده 1 آیین‌نامه اصلاحی استخدامی دهیاران (موضوع تصویب‌نامه شماره 134599/ت58756ه- مورخ 1401/07/30 هیات وزیران) که متضمن حکم مشابهی است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/02/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
ب. اگرچه براساس ماده 44 قانون مدیریت خدمات کشوری موضوع بومی‌گزینی تجویز شده، ولی این امر تنها ناظر بر مستخدمان دولت و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری است و شامل مشمولان قانون کار (مانند دهیاران) نمی‌شود و در واقع بومی‌گزینی یک امتیاز خاص قانونی محسوب می‌شود که در نقطه مقابل اصل منع تبعیض در استخدام و اشتغال قرار دارد و به همین جهت در هر مورد که قابلیت اعمال دارد باید از سوی قانونگذار تجویز شود. لذا با توجه به اینکه قانونگذار در قوانین مرتبط با مشمولین قانون کار تاکنون بومی‌گزینی را تجویز نکرده است، در نتیجه این موضوع در مورد دهیاران نیز که مشمول قانون کار هستند، قابل اعمال نیست و هیات عمومی دیوان عدالت اداری هم براساس آراء قبلی خود از جمله دادنامه شماره 2359-2358 مورخ 1398/07/30 و دادنامه شماره 3322 مورخ 1398/11/29 بومی گزینی را صرفاً برای مناطق محروم قابل ابطال تشخیص نداده است. با عنایت به مراتب فوق، تبصره 1 ماده 4 آیین‌نامه اصلاحی استخدامی دهیاران (موضوع تصویب‌نامه شماره 134599/ت58756ه- مورخ 1401/07/30 هیات وزیران) خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود. این رای براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/02/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است./
حکمتعلی مظفری
رئیس هیات عمومی دیوان عدالت اداری