صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1380/11/04
برگزار شده توسط: استان قم/ شهر قم
موضوع
مشروعیت شرط مالکیت موجر بر اعیانی توسط مستاجر موقوفه پس از انقضای مدت اجاره
پرسش
هرگاه متولی موقوفه، زمین وقفی را به شخصی حقیقی یا حقوقی اجاره دهد و در قرارداد اجاره به مستأجر اجازه دهد که به هزینه خود در آن اعیانی احداث کند مشروط به این‌که پس از انقضای مدت اجاره اعیانی، احداثی بلاعوض در مالکیت موجر قرار گیرد، حال، 1. آیا شرط مذکور از نظر شرع و قانون نافذ و لازم‌الاجرا است؟
2. اگر مستأجر زمین مورد اجاره را به شخص ثالثی واگذار کند و شخص مذکور در آن احداث بنا کند، بنای احداثی در مالکیت چه کسی قرار می‌گیرد؟
نظر هیئت عالی
1. در صورتی‌که در قرارداد اجاره زمین موقوفه تنظیمی، فی‌مابین متولی وقف با اشخاص حقیقی و حقوقی به عنوان شرط ضمن‌العقد به مستأجر اجازه داده شده باشد که به هزینه خود در زمین اعیانی احداث نماید و پس از انقضای مدت اجاره اعیانی احداث شده بلاعوض در مالکیت موجر قرار گیرد. چنین شرطی که داخل در عنوان شرط نتیجه است و مورد رضایت طرفین بوده با هیچ‌یک از شروط باطل و مبطل عقد موضوع ماده 233 قانون مدنی مطابقت ندارد و بر حسب عموم ادله راجع به لزوم ایفای شرط متعاقب انقضای مدت اجاره اعیانی احداثی از طرف مستأجر متعلق به وقف خواهد بود و شرط مذکور صحیح و لازم‌الاجرا است.
2. اگر از مستأجر موقوفه حق واگذاری مورد اجاره به غیر در مدت اجاره سلب نشده باشد و در مدت اجاره مورد اجاره را به دیگری واگذار کند، این اجاره با لحاظ ماده 474 قانون مدنی صحیح است و در صورتی‌که مستأجر ثانوی با قبول شرط مندرج در اجاره‌نامه اولیه احداث اعیانی کند پس از انقضای مدت اجاره همان حکم در مورد مستأجر ثانی هم جاری خواهد بود.
نظر اکثریت
اجاره صحیح است و جزو وقف می‌شود و این مقدار جهل به میزان بنایی که در آینده ساخته می‌شود، مضر نیست، یعنی موجب بطلان عقد نمی‌شود.
نظر اقلیت
گروه اول: شرط باطل ولی عقد صحیح است.
گروه دوم: عده‌ای دیگر معتقدند، هم شرط باطل و هم مبطل عقد است به لحاظ غرری شدن عقد و جهل.