تاریخ نظریه: 1401/04/14
شماره نظریه: 7/1401/290
شماره پرونده: 1401-25-290 ک
استعلام:
1- چنانچه دادگاه در راستای اعمال ماده 502 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، مجازات تعزیری محکوم‌علیه؛ اعم از حبس یا شلاق را به جزای نقدی تبدیل کند و محکوم‌علیه از پرداخت جزای نقدی خودداری و مالی نیز از وی شناسایی نشود، آیا حبس محکوم‌علیه بدل از جزای نقدی وفق بند «ب» ماده 529 این قانون امکان‌پذیر است؟
2- آیا حبس محکوم‌علیه بدل از جزای نقدی وفق بند «ب» ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 نیاز به دستور دادگاه دارد یا آن‌که دادیار اجرای احکام کیفری رأسا می‌تواند اقدام کند؟ توضیح آن‌که، قانونگذار در مقام بیان اشاره‌ای به دستور دادگاه نکرده است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- چنانچه اجرای مقررات ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 بر اساس بند «ب» این ماده منتهی به حبس بدل از جزای نقدی محکوم‌علیه شود، در این صورت با توجه به این‌که تبدیل مجازات مندرج در حکم محکومیت اولیه به جزای نقدی نسبت به محکوم‌علیه با فلسفه وضع ماده 502 قانون یادشده که جلوگیری از تحمیل آثار و عوارض جسمی و روحی علاوه بر نفس محکومیت (مجازات)، سازگاری نداشته و مناسب نمی‌باشد، بنابراین قاضی اجرای احکام کیفری باید جهت اعمال مجدد مقررات قسمت دوم ماده 502 قانون پیش‌گفته و تبدیل مجازات جزای نقدی به مجازات مناسب دیگر یعنی مجازات قابل اجرا نسبت به محکوم‌علیه نظیر محرومیت از حقوق اجتماعی یا مجازات جایگزین حبس و سایر مجازات های تکمیلی که موجب تشدید وضعیت بیماری محکوم‌علیه و یا وخامت حال او نشود، پرونده را به دادگاه مربوطه ارسال و تقاضای تبدیل مجازات کند.
2- با عنایت به تصریح قسمت اخیر ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، حکم صادره در خصوص جزای نقدی زیر نظر دادگاه نخستین اجرا می‌شود؛ بدین ترتیب تعیین مجازاتهای جایگزین جزای نقدی از جمله حبس، اصولاً باید با دستور دادگاه باشد. در نتیجه، دستور بازداشت شخص محکوم به جزای نقدی به وسیله قاضی اجرای احکام دادسرای عمومی و انقلاب، فاقد وجاهت قانونی است.