هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی
شماره پرونده: ه- ع/9803368 شماره دادنامه: 9909970906010861 تاریخ: 7/7/99
شاکی: آقای سعید کنعانی
طرف شکایت: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 6 فصل اول و قسمت توضیح 2 فصل دوم و قسمت آخر بند 3 بخش (ب) فصل سوم شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری مورخ اردیبهشت 1395 صادره از اداره سیاست گذاری امور بیمه بیکاری وابسته به اداره کل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
شاکی دادخواستی به طرفیت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به خواسته ابطال بند 6 فصل اول و قسمت توضیح 2 فصل دوم و قسمت آخر بند 3 بخش (ب) فصل سوم شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری مورخ اردیبهشت 1395 صادره از اداره سیاست گذاری امور بیمه بیکاری وابسته به اداره کل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است. متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
فصل اول: شرایط استحقاق مقرری بیمه بیکاری (مشاوره)
درخواست کنندگان استفاده از مقرری بیمه بیکاری می‌بایست دارای شرایط زیر باشند:
6- لیست 3% حق بیمه بیکاری کارگر توسط کارفرما ارسال شده باشد.
فصل دوم: مدارک مورد نیاز برای تشکیل پرونده بیمه بیکاری
توضیح 2: چنانچه متقاضی در دیوان عدالت اداری شکایت نموده باشد، تا زمان صدور رای نهایی دیوان عدالت اداری، موضوع قابل بررسی نمی‌باشد و به محض ابلاغ رای قطعی دیوان، بررسی موضوع به جریان می افتد. (متقاضی حداکثر 10 روز داخل استان و یک ماه خارج از استان رای دیوان را ارایه نماید)
فصل سوم: مراحل تشکیل پرونده بیمه بیکاری در کاریابی ها
ب) فرآیند عدم موافقت با برقراری مقرری بیمه بیکاری
3- در صورت موافقت رییس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی پرونده به صورت الکترونیکی به شعبه تامین اجتماعی مربوطه ارسال می‌گردد و در صورت موافقت شعبه، پرونده برای ادامه فرآیند بیمه بیکاری عودت می‌گردد.
در صورت عدم موافقت شعبه تامین اجتماعی پرونده برای بررسی به کمیته هماهنگی استانی ارسال می‌گردد.
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
1- بند 6 فصل اول شیوه نامه معترض عنه که بهره مندی و استفاده از مقرری بیمه بیکاری را منوط به پرداخت 3% حق بیمه بیکاری از جانب کارفرما نموده، مغایر ماده 36 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و قانون تفسیر آن مصوب 1390 و همچنین رای وحدت رویه شماره 229 مورخ 15/6/1383 هیات عمومی دیوان عدالت اداری که بیان می دارند، عدم پرداخت حق بیمه از ناحیه کارفرما رافع مسئولیت ها و تعهدات سازمان در مقابل بیمه شده از جمله پرداخت بیمه ایام بیکاری به افراد واجد شرایط نخواهد بود، است.
2- شق آخر ماده 38 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، طرح شکایت در دیوان را مانع اجرا و توقف ادامه رسیدگی ندانسته و ماده 35 قانون مذکور نیز توقف اجرای اقدامات و تصمیمات را منوط به صدور دستور موقت اعلام نموده است. لذا قسمت توضیح 2 فصل دوم شیوه نامه معترض عنه که صرف شکایت در دیوان را به منزله صدور دستور موقت تلقی و موجب توقف ادامه رسیدگی دانسته، مغایر مواد قانونی مذکور است.
3- به موجب ماده 4 قانون بیمه بیکاری و ماده 3 آیین‌نامه اجرایی آن، تشخیص بیکاری بدون میل و اراده برعهده واحد کار و امور اجتماعی است که مفید صلاحیت ادارات کار در تشخیص کارگر ذیحق به استفاده از مزایای مندرج در قانون اخیرالذکر است و قانونگذار حقی برای سازمان تامین اجتماعی در خصوص عدم موافقت با آن، حکم ننموده است. و به موجب رای وحدت رویه شماره 149 الی 152 مورخ 5/4/84 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، سازمان مذکور مکلف به اجرای نظر ادارات کار در این خصوص هستند. لذا اعطای اختیار در بند 3 بخش (ب) فصل سوم شیوه نامه معترض عنه به شعب تامین اجتماعی در این خصوص به منزله نفی صلاحیت واحدهای کار و امور اجتماعی و مغایر مواد قانونی مذکور است.
در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست اداره کل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به موجب لایحه شماره 211677 مورخ 6/11/1398 به طور خلاصه توضیح داده است که:
1- در خصوص بند 6 فصل اول، مطابق ماده 5 قانون بیمه بیکاری حق بیمه به میزان 3% مزد بیمه شده بوده که کلا توسط کارفرما تامین و پرداخت می‌شود. در خصوص عدم واریز حق بیمه توسط کارفرما نیز در ماده 36 قانون تامین اجتماعی تعیین و تکلیف گردیده است. فلذا ذکر عبارت «لیست 3% حق بیمه بیکاری توسط کارفرما ارسال شده است» به مفهوم احراز رابطه کارگری و کارفرمایی و ماده 148 قانون کار بوده و با موضوع پرداخت یا عدم پرداخت حق بیمه متفاوت است.
2- در خصوص توضیح 2 فصل دوم، ما نحن فیه در خصوص متقاضیانی است که درخواست بیمه بیکاری آنان در اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مورد بررسی و مخالفت قرار گرفته است که جهت تجدیدنظرخواهی به دیوان عدالت اداری مراجعه می نمایند. معذلک پرونده بیمه بیکاری افراد موصوف در اداره کار مختومه بوده و تنها در صورت ارائه آرای قطعی دیوان عدالت اداری (مبنی بر شمولیت آنها) بررسی مجدد امکان پذیر است.
3- در خصوص بند 3 بخش (ب) فصل سوم، این مورد طی نامه شماره 104039 مورخ 9/6/1398 توسط این اداره کل به شرح ذیل مورد اصلاح و اطلاع رسانی به واحدهای اجرایی قرار گرفته است:
«در صورت اختلاف نظر مابین نماینده کار و تامین اجتماعی، نظر رییس واحد کار و امور اجتماعی ملاک عمل خواهد بود».
پرونده شماره ه ع/9803368 مبنی بر درخواست ابطال بند 6 فصل اول شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری (مصوب اردیبهشت 1395 اداره سیاست گذاری امور بیمه بیکاری معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی)، در جلسه مورخ 24/6/1399 هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی مورد رسیدگی قرار گرفت و اعضا به اتفاق شرح زیر اقدام به صدور رای نمودند:
رای هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی
نظر به اینکه: اولاً بند الف ماده 6 قانون بیمه بیکاری (مصوب 26/6/1396) مقرر می‌دارد باید «بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل 6 ماه سابقه پرداخت بیمه را داشته باشد » و از طرفی علی الاصول پرداخت حق بیمه با ارسال لیست صورت می‌گیرد؛ لذا با توجه به قرینه مقارنه ای که بین عبارت «ارسال لیست حق بیمه بیکاری» و «پرداخت حق بیمه بیکاری» وجود دارد، ارسال لیست مندرج در بند 6 فصل اول شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری (مصوب اردیبهشت 1395)، محمول بر پرداخت حق بیمه بوده و با توجه به صراحت بند (الف) ماده 6 قانون، شرط برخورداری از مقرری بیمه بیکاری، پرداخت حق بیمه بیکاری و ارسال لیست آن می‌باشد. ثانیاً ماده 36 قانون تامین اجتماعی (مصوب 3/4/1354) که بیان می‌دارد تاخیر کارفرما در پرداخت حق بیمه یا عدم پرداخت آن رافع مسئولیت و تعهدات سازمان در مقابل بیمه شده نخواهد بود، ناظر بر بیمه اجباری می‌باشد و منصرف از بیمه بیکاری موضوع مصوبه مورد شکایت است. علیهذا بند 6 فصل اول شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری (مصوب اردیبهشت 1395 اداره سیاست گذاری امور بیمه بیکاری معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) به اتفاق آراء مغایر قانون و خارج از حدود صلاحیت مقام تصویب کننده تشخیص نگردید و قابل ابطال نمی‌باشد. این رای به استناد بند ب ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رئیس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
غلامرضا مولابیگی - رئیس هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری
پرونده شماره ه ع/9803368 مبنی بر درخواست ابطال توضیح 2 فصل دوم و قسمت آخر بند 3 بخش «ب» فصل سوم شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری (مصوب اردیبهشت 1395 اداره سیاست گذاری امور بیمه بیکاری معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی)، در جلسه مورخ 24/6/1399 هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی مورد رسیدگی قرار گرفت و اعضا به اتفاق شرح زیر اقدام به صدور نظریه نمودند:
نظریه هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی
الف- در رابطه با توضیح 2 فصل دوم شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری (مصوب اردیبهشت 1395)، نظر به اینکه اولاً در فرضی که متقاضی مقرری بیمه بیکاری دارای شرایط لازم برای بهره مندی از مقرری مذکور نبوده و مراجع شبه قضایی رای به عدم صلاحیت وی در دریافت آن را صادر کرده باشند، بررسی موضوع توسط سازمان تامین اجتماعی می‌تواند منوط به رای دیوان عدالت اداری گردد. ولی اطلاق منوط نمودن بررسی سازمان به هر گونه طرح شکایت در دیوان عدالت اداری، موجب تاخیر در تعیین تکلیف شهروندان و در نتیجه تضییع حقوق آنان خواهد گردید.
ثانیاً طرح شکایت در دیوان عدالت اداری و رسیدگی به آن، مانع بررسی مقام اداری به صلاحیت متقاضی برای بهره مندی از مقرری بیمه بیکاری نمی‌باشد و منوط نمودن آن به رسیدگی شکایت در دیوان عدالت اداری فاقد وجاهت قانونی است.
ب- همچنین در رابطه با قسمت آخر بند 3 بخش «ب» از فصل سوم شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری (مصوب اردیبهشت 1395)، نظر به اینکه اولاً هرچند بند 3 بخش «ب» از فصل سوم شیوه نامه مورد شکایت، طی نامه مدیر کل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خطاب به مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران به شماره 104039 (مورخ 9/6/1398) بدینصورت مورد اصلاح قرار گرفته است: «در صورت وجود اختلاف نظر بین هیات بررسی کنندگان بیمه بیکاری، بر اساس نظر رئیس واحد کار و امور اجتماعی محل عمل خواهد شد»، ولی با توجه به عدم ابلاغ سراسری اصلاحیه مذکور، مصوبه قبلی لغو نشده و همچنان مجری و قابل طرح و رسیدگی در هیات می‌باشد.
ثانیاً طبق ماده 4 قانون بیمه بیکاری (مصوب 26/6/1369)، معرفی بیمه شدگان مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری بر عهده واحد کار و امور اجتماعی محل بوده و سازمان تامین اجتماعی صرفاً به بررسی و اعلام سابقه بیمه پردازی متقاضی دریافت مقرری بیمه بیکاری می پردازد؛ علیهذا اطلاق بند 3 بخش «ب» از فصل سوم شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری (مصوب اردیبهشت 1395) که ادامه فرایند تشکیل پرونده بیمه بیکاری را منوط به موافقت شعبه تامین اجتماعی نموده است، با ماده 4 قانون بیمه بیکاری و رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عدالت اداری به شماره 149- 152 (5/4/1384) دارای مغایرت می‌باشد.
بنا به مراتب فوق، اطلاق توضیح 2 فصل دوم و اطلاق بند 3 بخش «ب» فصل سوم شیوه نامه چگونگی تشکیل و تکمیل پرونده های بیمه بیکاری (مصوب اردیبهشت 1395) به اتفاق آرای اعضای هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی مغایر با قوانین و آرای هیات عمومی تشخیص گردیده و قابل ابطال می‌باشد.
غلامرضا مولابیگی - رئیس هیات تخصصی بیمه، کار و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری