شاکی دادخواستی به طرفیت 1-ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور 2-سازمان غذاوداروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به خواسته 1- ابطال بند 8 مصوبه جلسه 136 ستاد مبارزه با مواد مخدر به شماره 744869/10 مورخ 15/5/1398 مبنی بر توزیع داروهای آگونیست درمان اعتیاد از طریق داروخانه ها به جای مراکز درمان اعتیاد 2-ابطال ضابطه نظام توزیع و عرضه داروهای تحت کنترل صادره از طرف سازمان غذاودارو به شماره MPCD002- DMNAدی ماه 1398 به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
بند 8 مصوبه جلسه 136 ستاد مبارزه با مواد مخدر به شماره 744869/10 مورخ 15/5/1398: «به منظور تفکیک (ارائه خدمات درمانی) در مراکز درمان اعتیاد از فرآیند (توزیع دارو) و براساس نتایج به دست آمده از اجرای طرح آزمایش و همچنین با هدف جلوگیری از نشست و انحراف در توزیع دارو به ویژه متادون و ساماندهی انتخاب نوع و شکل مناسب داروهای تجویزی، مقرر گردید توزیع داروهای آگونیست درمان اعتیاد از طریق داروخانه های منتخب صورت پذیرد»
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
مطابق دستورالعمل تاسیس، مدیریت و نظارت بر مراکز مجاز دولتی، غیردولتی، خصوصی و یا سازمان های مردم نهاد درمان و کاهش آسیب معتادان، موضوع ماده 15 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر ارائه داروهای آگونیست از سال 83 تاکنون صرفاً از طریق مراکز مجاز درمان اعتیاد انجام شده است. تفویض این امر به داروخانه ها باعث تعطیلی بیش از 7000 مرکز ترک اعتیاد و بیکاری تعداد زیادی از جامعه پزشکی، پرستاری، روانشناسی می‌شود و مراجعه بیماران معتاد به داروخانه ها با محرمانه بودن اطلاعات این بیماران و خانواده آنها مغایرت دارد.
خلاصه مدافعات طرف شکایت:
ستاد مبارزه با مواد مخدر تنها مرجع وضع و تهیه آیین‌نامه های اجرایی منطبق با قانون مبارزه با مواد مخدر و سیاست های کلان ابلاغی است و از این حیث مجاز است متناسب با تحولات و شرایط حاکم بر عرصه و ابعاد گوناگون مبارزه با مواد مخدر و روانگردان ها اتخاذ تصمیم نماید. بند 8 جلسه 136 نه تنها در تعارض با قانون و ناقض ماده 41 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر نیست بلکه با اجرایی شدن این بند، شکات و درمانگران به جای دریافت داروهای آگونیست از معاونت داروی دانشگاه های علوم پزشکی استانها (که در هر استان یک معاونت و بالتبع تنها یک مرجع توزیع است و غالباً با تراکم جمعیت مراجعین مواجه است) با سرعت بیشتری از داروخانه های منتخب که وفق قانون تنها مراکز مجاز توزیع مواد دارویی در کشور می‌باشند، تهیه می نمایند. اصولاً اخذ مستقیم دارو توسط معتادان از داروخانه های منتخب به هیچ عنوان مطرح نمی‌باشد و نگرانی ناشی از افشای اطلاعات محرمانه معتادان منتفی است.
پرونده شماره ه- ع / 9803164 به همراه 11 پرونده لف شده دیگر مبنی بر درخواست ابطال بند (8) مصوبه جلسه 136 ستاد مبارزه با مواد مخدر مورخ 08/05/1398 در خصوص توزیع داروهای آگونیست درمان اعتیاد از طریق داروخانه‌های منتخب به جای مراکز ترک اعتیاد و ابطال ضابطه نظام توزیع و عرضه داروهای تحت کنترل در داروخانه صادره از سازمان غذا و دارو به شماره DMNA-NPC-002 مصوب دی ماه 1398، در جلسه مورخ 22/04/1400 هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی مورد رسیدگی قرار گرفت و اعضا به اتفاق آرا به شرح ذیل مبادرت به صدور رای نمودند:
رای هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
نظر به اینکه اولاً: به موجب بند (1) آیین‌نامه اجرایی مراکز مجاز درمان و کاهش آسیب اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان‌ها موضوع تبصره یک ماده (15) اصلاحیه قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب سال 1391 ستاد مبارزه با مواد مخدر: «مرکز درمان سرپایی وابستگی به مواد: به مرکزی اطلاق می‌گردد که امکانات ارائه خدمات درمان دارویی و غیردارویی برای مصرف کنندگان مواد مخدر و یا روانگردان را داشته باشد». مستفاد از این بند ارائه خدمات دارویی با توزیع دارو از سوی مراکز ترک اعتیاد متفاوت بوده و این بند صرفاً بیانگر نحوه نظارت مراکز مزبور بر چگونگی مصرف دارو از معتادان می‌باشد. بند (2) آیین‌نامه یادشده اشعار می‌دارد: «مرکز یا بخش درمان بستری وابستگی به مواد: به مکانی اطلاق می‌شود که امکانات ارائه خدمات درمان سم‌زدایی (بازگیری) و خدمات پیشگیری از عود و درمان‌های غیردارویی را به صورت بستری برای مصرف کنندگان مواد مخدر و یا روان گردان داشته باشد». این بند نیز متضمن حکمی مبنی بر توزیع دارو از سوی مراکز درمان اعتیاد نیست. بند (3) آیین‌نامه صدرالاشاره نیز مقرر می‌دارد: «مرکز اقامتی میان مدت درمان وابستگی به مواد: به مرکزی اطلاق می‌شود که به صورت اقامتی داوطلبانه و میان مدت (یک تا سه ماه) فعالیت می‌کند. رویکرد اصلی در این مرکز سم‌زدایی (بازگیری) به همراه درمان‌های دارویی و غیردارویی ترجیحاً با مشارکت گروه‌های همتا و خودیار برای مصرف کنندگان مواد مخدر و یا روانگردان است». بند مذکور استفاده از درمان دارویی را مورد اشاره قرار می‌دهد لکن این امر که داروهای آگونیست درمان اعتیاد در اختیار مراکز درمانی باشد قابل اسنتاج نیست و مراکز ترک اعتیاد می‌توانند با مراجعه به داروخانه‌های منتخب داروی موردنیاز را برای معتادان اخذ کنند. فلذا از مجموع بندهای پیش‌گفته این مطلب که داروهای درمان اعتیاد می‌بایست در اختیار مراکز ترک اعتیاد قرار گیرد قابل استنباط نیست و صرفاً به امر «ارائه خدمات دارویی» از سوی این مراکز اشاره شده است. ثانیاً: بر مبنای ماده (34) قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر و الحاق موادی به آن مصوب سال 1376: «به ستاد مبارزه با مواد مخدر اجازه داده می‌شود که براساس ضرورت به تهیه و تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی مورد نیاز اقدام نماید». بنابراین ستاد مبارزه با مواد مخدر علی‌الاطلاق مجاز است با احراز ضرورت مبادرت به وضع مقرره در حوزه درمان معتادان مواد مخدر و سایر امور مربوط به آن نماید و از این حیث ایرادی بر اقدامات ستاد مترتب نیست. ثالثاً: مطابق مواد (15) و (16) قانون تعزیرات حکومتی در امور بهداشتی و درمانی مصوب سال 1367 عرضه و فروش دارو باید با حضور مسئول فنی انجام گیرد و حضور وی در داروخانه در ساعات مقرر الزامی است. از این رو توزیع دارو فارغ از نوع آن به صورت مطلق در اختیار داروخانه‌ها بوده و این امر نظارت بر نحوه عملکرد و مقابله با تخلفات احتمالی داروخانه‌ها را در صورت توزیع نادرست داروهای تحت کنترل برای مراجع ذیربط فراهم می‌آورد.
بنا به مراتب فوق مصوبه مورد شکایت مغایرتی با قوانین و مقررات مذکور نداشته و خارج از حدود اختیارات مرجع وضع نبوده و قابل ابطال نمی‌باشد. این رای به استناد بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رئیس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
غلامرضا مولابیگی
رئیس هیات تخصصی فرهنگی، آموزشی و پزشکی
دیوان عدالت اداری