صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1387/02/02
برگزار شده توسط: استان کردستان/ شهر بانه
موضوع
حق کسب و پیشه برای مغازه هایی که از قبل از سال 1347 به اجاره داده شده و توسط ورثه مستأجر در سال 1382 به افراد دیگر انتقال یافته
پرسش
در سال 1343 فرد (الف) مغازه خود را به فرد (ب) (به صورت شفاهی و بدون تنظیم قرارداد) به اجاره واگذار می‌نماید و تا سال 1347 فرد (ب) مشغول کسب و پیشه می‌گردد. در همان سال بنا به توافق فرد (الف) و (ب) مغازه به دو قسمت تقسیم می‌گردد که یک باب آن به فرد (ب) و باب دیگر آن به فرزند (ب) به صورت شفاهی با توافق فرد (الف و ب) به اجاره واگذار می‌گردد و تا سال 1376 مشغول کار می‌گردد. در همان سال فرد (الف) (مالک مغازه) فوت می‌نماید و همسر وی مغازه‌ها را با تنظیم دو فقره قرارداد مستقل به افراد (ب و ج) واگذار می‌نماید. تا سال 1382 نامبردگان مشغول فعالیت می‌شوند. در همان سال فرد (ب) و همسرش هر دو فوت می‌کنند و مغازه‌ها به عنوان سهم‌الارث به یکی از فرزندان فرد (ب) منتقل می‌شود و فرد مذکور با تنظیم قرارداد سه ساله و با امضای دو نفر شاهد، یک باب از مغازه‌ها را (مغازه‌ای که فرد (ج) از سال 1347 در آن مشغول به کار بوده) به فرد (ج) اجازه می‌دهد و با انقضای مدت سه سال دادخواست تخلیه مغازه را طرح و به شورای حل اختلاف واگذار می‌کند. در نهایت حکم تخلیه صادر می‌گردد. در مانحن‌فیه آیا فرد (ج) می‌تواند حق کسب و پیشه تقاضا نماید و در صورت مثبت بودن پاسخ از چه تاریخی می‌تواند تقاضای حق کسب و پیشه نماید؟
ثانیاً: آیا شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به تقاضای وی را دارد؟
نظر هیئت عالی
نظر به این‌که فرد (ج) از سال 1347 در یکی از مغازه‌های مورد قرارداد به کار و کسب اشتغال داشته و پس از فوت مالک نیز در همان مغازه کار می‌کرده و عقد اجاره مغازه قبل از سال 1356 با وی تنظیم گردیده و اجاره ادامه داشته است، بر طبق مقررات قانون روابط مالک و مستأجر مصوب 1356 مستحق دریافت سرقفلی است. مطابق بند (2) ماده 11 قانون شورای حل اختلاف.
نظر اتفاقی
با توجه به این‌که اولین قرارداد اجاره شخص (ج) در سال 1347 منعقد گردیده است، قانون حاکم، قانون سال 1356 خواهد بود که اجاره شفاهی را نیز تجویز نموده است (ماده 1 و 7 قانون روابط موجر و مستأجر سال 1356). طبق ماده 15 همان قانون نیز در صورت رعایت شرایط سه‌گانه ماده مزبور، مالک می‌تواند تقاضای تخلیه عین مستأجره را به طرفیت شخص (ج) - با توجه به این‌که مالک نماینده قانونی و قائم‌مقام شخص (ب) می‌باشد - از دادگاه بنمایند. حق کسب و پیشه نیز از تاریخ اولین اجاره‌نامه؛ یعنی از سال 1347 به مستأجر تعلق خواهد گرفت. لازم به ذکر است حق کسب و پیشه به مغازه‌ای که در سال 1347 در اختیار (ج) بوده، تعلق می‌گیرد. در خصوص اجاره منعقده با شخص (ب) سال (1342 تا 1347) حق کسب و پیشه قائم به شخص بوده و ورثه در رونق مغازه و کسب و پیشه دخالتی نداشته‌اند؛ بنابراین، قابل انتقال به ورثه نیست و از این بابت حقی برای آنها متصور نمی‌باشد. موضوع نیز با توجه به صراحت ماده 7 قانون آیین‌نامه اجرایی ماده 189 قانون برنامه سوم توسعه در صلاجیت شورای حل اختلاف می‌باشد