صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1385/07/13
برگزار شده توسط: استان قم/ شهر قم
موضوع
نقض رأی دادگاه بدوی در دادگاه تجدیدنظر به دلیل عدم رعایت مفاد ماده 98 قانون آیین دادرسی مدنی
پرسش
ماده 98 قانون آیین دادرسی مدنی شرایطی را برای تغییر نحوه دعوا و یا خواسته بیان داشته است. هرگاه دادگاه بدوی بدون در نظر گرفتن شرایط مذکور تغییر خواسته را بپذیرد و براساس آن رأی صادر نماید: اولاً، آیا دادگاه تجدیدنظر میتواند با توجه به اشکال در پذیرش تغییر خواسته رأی بدوی را نقض نماید؟
ثانیاً، در صورت نقض رأی، رسیدگی را باید به دادگاه بدوی ارجاع دهد یا اینکه دادگاه تجدیدنظر خود باید رأی ماهوی موافق خواسته را صادر کند؟
نظر هیئت عالی
اقدام انجام یافته متضمن دو بخش است: 1.استرداد خواسته اول 2.طرح خواسته جدید. براین اساس چون رأی ماهیتی از سوی دادگاه بدوی صادر شده است که این رأی مطابق خواسته نبوده و تغییر خواسته برخلاف مقررات صورت گرفته است دادگاه تجدیدنظر رأی بدوی را نقض و در خصوص خواسته اول، وفق ماده 107 قانون مدنی آیین دادرسی مدنی مبادرت به صدور قرار میکند.
نظر اکثریت
براساس ماده 7 قانون آیین دادرسی مدنی تا زمانی که در مرحله نخستین درباره دعوایی حکمی صادر نشده است نمیتوان به ماهیت آن در مرحله بالاتر رسیدگی کرد. دادگاه بدوی نباید بهتغییر خواسته ای که برخلاف مقررات ماده 98 قانون آیین دادرسی مدنی درخواست شده ترتیب اثر بدهد بلکه باید طبق خواسته اول نسبت به دعوا تعیین تکلیف نماید و هرگاه خواهان از رسیدگی به آن منصرف شد با قرار مقتضی پرونده را مختومه کند. بنابراین، در فرض سوال که دادگاه بدوی برخلاف مقررات قانون طبق خواسته دوم رأی صادر کرده دادگاه تجدیدنظر مکلف است رأی دادگاه بدوی را در مورد خواسته دوم نقض و قرار رد آن را صادر و چون خواهان از خواسته دوم در واقع انصراف داده است دادگاه بدوی تکلیفی برای رسیدگی ندارد و لذا دعوا به آن ارجاع نمیشود.
نظر اقلیت
بر اساس بند (ه) ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی اگر رأی دادگاه بدوی مخالف مقررات قانونی باشد هریک از طرفین میتوانند نسبت به آن اعتراض و درخواست تجدیدنظر کنند و ماده 358 قانون مذکور مقرر داشته در صورتی که دادگاه تجدیدنظر ادعای تجدیدنظرخوانده را موجه تشخیص دهد رأی دادگاه بدوی را نقض و رأی مقتضی صادر مینماید. وقتی که دادگاه بدوی دعوا را ماهیتاً رسیدگی و درباره آن حکم ماهوی صادر نماید و این حکم مخالف مقررات قانونی باشد دادگاه تجدیدنظر باید با نقض آن، حکم ماهوی مطابق خواسته قانونی صادر نماید و نمیتواند پس از نقض رسیدگی را به دادگاه بدوی ارجاع دهد.