هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی
شماره پرونده: ه- ع/9900403 شماره دادنامه:9909970906011357 تاریخ: 18/11/99
شاکی: آقای حمیدرضا روحانی
طرف شکایت: سازمان تامین اجتماعی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 4 جزء (د) دستوراداری شماره 1821/91/200 مورخ 4/7/1391 سازمان تامین اجتماعی موضوع حق بیمه مدت خدمت وظیفه کارکنان
شاکی دادخواستی به طرفیت سازمان تامین اجتماعی به خواسته ابطال بند 4 جزء (د) دستوراداری شماره 1821/91/200 مورخ 4/7/1391 سازمان تامین اجتماعی موضوع حق بیمه مدت خدمت وظیفه کارکنان تقدیم کرده که به هیات عمومی ارجاع شده است. متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می‌باشد:
د: نکاتی که در خصوص مدت خدمت نظام وظیفه می‌بایست مدنظر قرارگیرد:
...
4) آن دسته از افرادی که با بهره مندی از مصوبه مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا دو برابر مدت حضور در جبهه جزء خدمت دوره ضرورت آنان محاسبه شده و کارت پایان خدمت دریافت نموده‌اند صرفا اصل مدت حضور در جبهه های نبرد حق علیه باطل آنان (یک برابر) قابل احتساب می‌باشد.
دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
1- مقررات ویژه مربوط به لحاظ دو برابری مدت حضور داوطلبانه در جبهه به عنوان خدمت وظیفه عمومی نسخ نگردیده و چنانچه نسخ هم شده باشد براساس ماده 4 قانون مدنی این امر به گذشته تسری نمی یابد و حقوق مکتسبه افراد را نمی توان با قوانین و مقررات موخر نادیده گرفت، لکن دستور اداری معترض عنه متضمن چنین امری است.
2- براساس ماده 1287 قانون مدنی کارت پایان خدمت یک سند رسمی است و مطابق ماده 70 قانون ثبت تمام محتویات سند رسمی معتبر است مگر جعلیت آن ثابت شود. در کارت پایان خدمت اینجانب مدت قانونی 24 ماه قید گردیده و دستور اداری یا بخشنامه نمی تواند مخالف قانون و ناقض سند رسمی باشد.
3- ماده 14 قانون کار و تبصره 1 الحاقی به آن به طور کلی خدمت وظیفه را به عنوان سابقه اشتغال تعیین نموده و ارتباطی با مقررات خاص احتساب مدت حضور در جبهه به عنوان خدمت وظیفه ندارد.
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل امور حقوقی و قوانین سازمان تامین اجتماعی به موجب لایحه شماره 2995/99/7100 مورخ 9/5/1399 به طور خلاصه توضیح داده است که:
1- دستور اداری معترض عنه به موضوع نحوه احتساب سوابق خدمت وظیفه اختصاص نداشته و هدف شاکی از شکایت احتساب دو برابری مدت حضور وی در جبهه بوده؛ موضوعی که در هیچ قانونی به آن تکلیف نشده است. دستور صادره در خصوص احتساب مدت حضور در جبهه به میزان دو برابر صرفا از حیث مدت خدمت نظام وظیفه و برای اهداف غیربیمه ای بوده و دلیلی بر این تلقی نمی شودکه از نظر سوابق بیمه ای نیز این مدت دوبرابر محسوب شود. چنانچه چنین هدفی وجود داشت این امر در قوانین حمایتی مانند قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مورد تصریح قرار می گرفت. برفرض که چنین تقاضایی نیز پذیرفته گردد قانونی در خصوص تکلیف سازمان در این زمینه و پرداخت حق بیمه متعلقه در آن مورد وجود ندارد.
2- براساس دستورالعمل اجرایی نحوه پذیرش مدت خدمت وظیفه عمومی صادره از سوی ستاد کل نیروهای مسلح «آن دسته از افرادی که با بهره مندی از مصوبه مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا دو برابر مدت حضور در جبهه جزء خدمت دوره ضرورت آنان محاسبه شده و کارت پایان خدمت و یا احتیاط دریافت نموده‌اند صرفا اصل مدت حضور در جبهه های نبرد حق علیه باطل آنان قابل احتساب می‌باشد.» مضاف برآنکه طبق اعلام معاونت نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح به این سازمان در مورد خدمت دوره ضرورت قابل احتساب در زمره سوابق افراد؛ در مواردی که سوابق خدمت به علت حضور در جبهه دو برابر محسوب گردیده صرفا همان مدت خدمت انجام شده ملاک می‌باشد.
3- پذیرش مدت خدمت وظیفه کارکنان به عنوان سابقه سازمانی به موجب مصوبه شماره 189 مورخ 13/8/54 شورای فنی وقت سازمان تامین اجتماعی و برابر مقررات مربوطه سازمان موظف به پذیرش مدت خدمت نظام وظیفه به عنوان سابقه خدمت سازمانی و همچنین کسر حق بیمه به میزان 5/2 % اولین حقوق مبنای گروه ورودی کارکنان گردید. از طرفی برابر ضوابط طرح طبقه بندی مشاغل نسبت به اعطاء یک پایه و همچنین احتساب مدت مذکور به عنوان تجربه سازمانی در ارتقاء گروه کارکنان نیز اقدام گردیده است. لکن درحال حاضر به استناد ماده 95 قانون تامین اجتماعی و قانون استفساریه قانون اصلاح تبصره 1 ماده 14 قانون کار و الحاق یک تبصره به آن مصوب 28/3/85 و آیین‌نامه اجرایی آن؛ مدت خدمت (نه دو برابر مدت) نظام وظیفه یا شرکت داوطلبانه در جبهه مشمولین قانون تامین اجتماعی با پرداخت حق بیمه مربوط و دارا بودن شرایط قانونی از جمله بیمه پردازی در زمان ارائه نقاضا و داشتن دو سال سابقه پرداخت حق بیمه به عنوان سابقه خدمتی آنان محسوب می‌گردد. در آیین‌نامه استخدامی سازمان تامین اجتماعی نیز که بر شاکی حاکم است در خصوص خواسته شاکی تکلیفی بر سازمان بار نشده است.
4- بدیهی است چنانچه مدت حضور در جبهه به میزان دو برابر احتساب می شد دیگر نیازی به تصریح این امر که هر سال حضور در جبهه به ماخذ مشاغل سخت و زیان آور به میزان یک و نیم سال حساب گردد در تبصره 2 ماده 14 قانون کار و ماده 27 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران نبود.
پرونده شماره ه- ع/9800403 مبنی بر درخواست ابطال بند 4 جزء (د) دستوراداری شماره 1821/91/200 مورخ 4/7/1391 سازمان تامین اجتماعی موضوع حق بیمه مدت خدمت وظیفه کارکنان در جلسه مورخ 13/11/1399 هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی مورد رسیدگی قرارگرفت و اعضا به شرح ذیل مبادرت به صدور رای نمودند:
رای هیات تخصصی
اولا براساس تبصره 1 ماده 14 قانون کار اصلاحی مصوب 1383 «مدت خدمت نظام وظیفه شاغلین مشمول قانون کار یا شرکت داوطلبانه آنان در جبهه قبل از اشتغال و یا حین اشتغال جزو سوابق خدمتی آنان نزد سازمان تامین اجتماعی محسوب می‌گردد.» همچنین براساس ماده 95 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 نیز «مدت خدمت وظیفه مشمولین این قانون پس از پایان خدمت و اشتغال مجدد در موسسات مشمول این قانون جزو سابقه پرداخت حق بیمه آنها منظور خواهد شد.»
ثانیا براساس بند 7 دستورالعمل اجرایی نحوه پذیرش مدت خدمت وظیفه عموم مشمولین قانون کار و حضور داوطلبانه آنان در جبهه جزء سابقه کار به شماره 1/01/716/م/4/ن مورخ 5/1/1385 صادره از ستاد کل نیروهای مسلح «آن دسته از افرادی که با بهره مندی از مصوبه مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا دو برابر مدت حضور داوطلبانه در جبهه های نبرد حق علیه باطل مندرج جزء خدمت دوره ضرورت آنان محاسبه شده و کارت پایان خدمت و یا احتیاط دریافت نموده اند، صرفا اصل مدت حضور آنان در جبهه های نبرد قابل احتساب می‌باشد.»
ثالثا مفاد بند 4 دستورالعمل معترض عنه ناظر بر احتساب اصل مدت حضور در جبهه جزء سنوات اشتغال در مورد افرادی بوده که با بهره مندی از مصوبه مقام معظم رهبری دو برابر اصل مدت حضور آنان در جبهه جزء خدمت دوره ضرورت آنان محاسبه شده و کارت پایان خدمت دریافت نموده‌اند و این بند منافاتی با حکم مندرج در تبصره 2 ماده 14 قانون کار اصلاحی مصوب 1383 که براساس آن مدت خدمت نظام وظیفه یا حضور داوطلبانه مشمولین اصلاحیه تبصره (2) ماده (76) قانون تامین اجتماعی مصوب 14/7/1380 مجمع تشخیص مصلحت نظام در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل به ماخذ مشاغل سخت و زیان آور یعنی هر یک سال به عنوان یک و نیم سال محسوب می‌گردد، نخواهد داشت.
بنابه مراتب مذکور بند 4 دستور اداری معترض عنه در راستای قوانین و مقررات مذکور صادر گردیده و مغایرتی با آنها نداشته و خارج از حدود اختیارات مقام صادرکننده آن نبوده و قابل ابطال نمی‌باشد. این رای به استناد بند (ب) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور از جانب رییس محترم دیوان عدالت اداری یا 10 نفر از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
غلامرضا مولابیگی -رئیس هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری
پرونده شماره ه- ع/9800403 مبنی بر درخواست ابطال بند 4 جزء (د) دستوراداری شماره 1821/91/200 مورخ 4/7/1391 سازمان تامین اجتماعی موضوع حق بیمه مدت خدمت وظیفه کارکنان در جلسه مورخ 13/11/1399 هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی مورد رسیدگی قرارگرفت و اعضا به شرح ذیل اعلام نظر نمودند:
نظریه هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی:
اولا براساس تبصره 2 ماده 14 قانون کار الحاقی مصوب 30/1/1383 «آن دسته از بیمه‌شدگانی که مشمول اصلاحیه تبصره (2) ماده (76) قانون تامین اجتماعی مصوب 14/7/1380 مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند به شرط آن که خدمت نظام وظیفه خود را در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل طی نموده یا حضور داوطلبانه در جبهه داشته باشند سوابق خدمتی آنان جزء کارهای سخت و زیان آور محسوب می‌شود.»
ثانیا براساس ماده 27 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب 3/4/1386 «مدت خدمت داوطلبانه جانبازان، رزمندگان، آزادگان و شهدا در جبهه قبل از استخدام و اشتغال در صورت تمایل جزء سنوات قابل قبول از لحاظ بیمه و بازنشستگی به ماخذ مشاغل سخت و زیان آور (یک به یک و نیم سال) محسوب می گردد....»
ثالثا براساس ماده 3 آیین‌نامه اجرایی ابلاغیه شماره 11/40/206/ط مورخ 21/10/1388 ستاد کل نیروهای مسلح «سه چهارم مدت خدمت کارکنان پایور و وظیفه که توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته، شهربانی و ژاندارمری (نیروی انتظامی)، وزارت سپاه و وزارت دفاع و جهاد سازندگی سابق به جبهه و مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس اعزام شده اند، خدمت داوطلبانه تلقی می‌گردد....»
رابعا براساس رای شماره 257 مورخ 16/2/1399 هیات عمومی دیوان عدالت اداری «... با توجه به اینکه افراد در طی دوره خدمت وظیفه، جزء کارکنان نیروهای مسلح محسوب می‌شوند، بنابراین تعیین میزان داوطلبانه بودن مدت خدمت کارکنان وظیفه حاضر در جبهه‌های دفاع مقدس که از سوی مراجع ذیربط در نیروهای مسلح اعلام می‌شود مشمول بند 3 آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین فوق‌العاده ایثارگری، نشان‌ها و خدمات اداری در مناطق جنگ زده (موضوع بند 2 ماده 68 قانون مدیریت خدمات کشوری) بوده و... اختیارات مقام فرماندهی معظم کل قوا در ارتباط با نیروهای مسلح محدود به قوانین نمی‌شود و اجرای دستورات معظم‌له برای نیروهای مسلح لازم الاجرا است....» لذا مفاد ماده 3 آیین‌نامه اجرایی ابلاغیه شماره 11/40/206/ط مورخ 21/10/1388 ستاد کل نیروهای مسلح به تمامی افرادی که خدمت وظیفه خود را در جبهه گذارنده اند فارغ از اینکه جزو کارکنان پایور و وظیفه نیروهای مسلح باشند یا نباشند، تسری یافته است.
بنابه مراتب مذکور تمام مدت حضور داوطلبانه افراد در جبهه از لحاظ بیمه و بازنشستگی به ماخذ مشاغل سخت و زیان آور (یک به یک و نیم سال) محسوب می گردد. همچنین سه چهارم مدت خدمت وظیفه افراد در جبهه، خدمت داوطلبانه تلقی و متعاقب آن جزء سنوات قابل قبول به ماخذ مشاغل سخت و زیان آور (یک به یک و نیم سال) محاسبه می گردد و این امر منوط به وجود سابقه اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور قبل و بعد از حضور در جبهه نگردیده است، لذا بند 4 دستور اداری معترض عنه که علی الاطلاق بیان نموده «... صرفا اصل مدت حضور در جبهه های نبرد حق علیه باطل آنان (یک برابر) قابل احتساب می‌باشد.» مغایر قانون و مقررات مذکور و خارج از حدود صلاحیت مرجع صدور آن و قابل ابطال می‌باشد و پرونده در راستای اجرای بند (الف) ماده 84 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 جهت اتخاذ تصمیم به هیات عمومی ارسال می‌شود.
غلامرضا مولابیگی - رئیس هیات تخصصی کار، بیمه و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری
مستندات مرتبط
1- قوانین
- ماده 95 قانون تامین اجتماعی مصوب 3/4/1354 مجلس شورای ملی
متن:
ماده 95 - مدت خدمت وظیفه مشمولین این قانون پس از پایان خدمت و اشتغال مجدد در موسسات مشمول این قانون جزو سابقه پرداخت حق بیمه آنها منظور خواهد شد.
..............................................................................................
- ماده 14 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجلس شورای اسلامی که در تاریخ 29/8/1369 از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام موافق با مصلحت نظام تشخیص داده شده است.
متن:
ماده 14- چنانچه به واسطه امور مذکور در مواد آتی انجام تعهدات یکی از طرفین موقتاً متوقف شود، قرارداد کار به حال تعلیق درمی آید و پس از رفع آنها قرارداد کار با احتساب سابقه خدمت (از لحاظ بازنشستگی و افزایش مزد) به حالت اول بر می گردد.
تبصره 1 (اصلاحی 1383/01/30)- مدت خدمت نظام وظیفه شاغلین مشمول قانون کار یا شرکت داوطلبانه آنان در جبهه قبل از اشتغال و یا حین اشتغال جزو سوابق خدمتی آنان نزد سازمان تامین اجتماعی محسوب می‌گردد. اعتبار مورد نیاز برای اجرای این قانون از محل دریافت میانگین حق بیمه دو سال آخر فرد بیمه شده تامین می‌گردد.
تبصره 2 (الحاقی 1383/01/30)- آن دسته از بیمه‌شدگانی که مشمول اصلاحیه تبصره (2) ماده (76) قانون تامین اجتماعی مصوب 14/7/1380 مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند به شرط آن که خدمت نظام وظیفه خود را در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل طی نموده یا حضور داوطلبانه در جبهه داشته باشند سوابق خدمتی آنان جزء کارهای سخت و زیان آور محسوب می‌شود.
..............................................................................................
- قانون استفساریه قانون اصلاح تبصره ماده 14 قانون کار و الحاق یک تبصره به آن مصوب 1383 مصوب 28/3/1385 مجلس شورای اسلامی
متن:
ماده واحده - آیا منظور قانونگذار در قانون اصلاح تبصره ماده (14) قانون کار و الحاق یک تبصره به آن مصوب 30/1/1383 شمول قانون مذکور، بر کلیه مشمولین قانون تامین اجتماعی که به هر نحو به سازمان تامین اجتماعی حق بیمه خود را می پردازند نیز بوده است یا خیر؟
نظر مجلس:
بله، کلیه مشمولین قانون تامین اجتماعی که حق بیمه به آن سازمان می پردازند نیز مشمول این قانون می‌باشند.
..............................................................................................
- ماده 27 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب 3/4/1386 مجلس شورای اسلامی
متن:
ماده 27 - مدت خدمت داوطلبانه جانبازان، رزمندگان، آزادگان و شهدا در جبهه قبل از استخدام و اشتغال در صورت تمایل جزء سنوات قابل قبول از لحاظ بیمه و بازنشستگی به ماخذ مشاغل سخت و زیان آور (یک به یک و نیم) محسوب می گردد.
دولت مکلف است مابه التفاوت کسور بیمه و بازنشستگی سهم کارمند و یا کارگر و کارفرما را برای مدت مذکور به ماخذ آخرین وضعیت استخدامی (حقوق و مزایای مشمول کسور بیمه و بازنشستگی) محاسبه و یکجا به صندوقهای مربوط واریز نماید.
2- مقررات
- مصوبه شماره 189 مورخ 13/8/1354 شورای فنی سازمان تامین اجتماعی
متن: یافت نشد.
.................................................................................................
- آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح تبصره ماده 14 قانون کار و الحاق یک تبصره به آن مصوب 8/4/1384 هیات وزیران به شماره 13724/ ت 30968 ه-
متن:
ماده 1 - مدت خدمت نظام وظیفه شاغلین مشمول قانون کار - مصوب 1369 - یا شرکت داوطلبانه آنها در جبهه قبل از اشتغال یا حین اشتغال جزء سوابق پرداخت حق بیمه نزد سازمان تامین اجتماعی محسوب می شود.
ماده 2 - شرکت داوطلبانه افراد یاد شده در جبهه های نبرد حق علیه باطل براساس گواهی مرجع اعزام کننده شامل نیروهای مسلح، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و وزارت جهاد کشاو‌رزی خواهد بود.
ماده 3 - احتساب حق بیمه برای مدت خدمت سربازی یا حضور داوطلبانه در جبهه مشمولان قانون کار با داشتن حداقل دو سال سابقه پرداخت حق بیمه به صورت زیر خواهد بود:
24 - (مدت خدمت سربازی یا حضور داوطلبانه میزان حق بیمه متعلقه ظرف دو سال آخر در زمان تقاضا)
تبصره 1 - حق بیمه موضوع این ماده به ترتیب هفت سی ام (30 /7) توسط بیمه شده و بیست و سه سی ام (30 /23) توسط دولت پرداخت می شود.
تبصره 2 - بار مالی ناشی از اجرای این آیین نامه در هر سال برحسب تعداد استفاده کنندگان توسط سازمان تامین اجتماعی محاسبه و در لایحه بودجه سال بعد منظور خواهد شد.
ماده 4 - بیمه شدگانی که در کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند به شرط آنکه تمام یا قسمتی از خدمت نظام وظیفه خود را در جبهه های نبرد حق علیه باطل گذرانده یا حضور داوطلبانه در جبهه داشته باشند سوابق خدمتی آنها براساس قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و (77) تبصره ماده (76) قانون تامین اجتماعی - مصوب 1379 - به عنوان سوابق اشتغال در کارهای سخت و زیان آور محسوب می شود.
ماده 5 - چنانچه در مدت خدمت سربازی از حقوق مشمولان مبالغی بابت حق بیمه بازنشستگی کسر شده باشد، حسب درخواست شخص، صندو‌ق مربوط مکلف است مبالغ یاد شده را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت نماید و مابه التفاوت حق بیمه سهم بیمه شده از وی دریافت می گردد.
.................................................................................................
- دستورالعمل اجرایی نحوه پذیرش مدت خدمت وظیفه عموم مشمولین قانون کار و حضور داوطلبانه آنان در جبهه جزء سابقه کار به شماره 1/01/716/م/4/ن مورخ 5/1/1385 صادره از ستاد کل نیروهای مسلح
متن: صفحات 15 الی 18 پرونده
.................................................................................................
- نامه شماره 3/01/716/م/4/ن مورخ 21/1/1385 صادره از ستاد کل نیروهای مسلح
متن: صفحه 14 پرونده