صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1388/11/07
برگزار شده توسط: استان لرستان/ شهر خرم آباد
موضوع
اثر شرط عدم مسئولیت فروشنده در خصوص ضمان درک مبیع در ضمن‌عقد بیع
پرسش
با توجه به بند (2) ماده 362 قانون مدنی که بیان نموده است؛ «عقد بیع بایع را ضامن درک مبیع و مشتری را ضامن درک ثمن قرار می‌دهد»، شرط عدم مسئولیت فروشنده در خصوص ضمان درک مبیع در ضمن‌عقد بیع چه اثری دارد؟
نظر هیئت عالی
شرط عدم مسئولیت فروشنده در خصوص ضمان درک در ضمن‌عقد بیع دارای آثار زیر است:
اولاً: در حق مالک چنین شرطی اثر ندارد و در صورت رجوع مالک عقد فاسد است و احکام مقرر در مواد 247 الی 263 و 317 قانون مدنی جاری است. ثانیاً: شرط در حق خریدار وفق مواد 301، 326 و 366 نافذ است و لذا به میزان ثمن برای خریدار استحقاق مطالبه، در صورت رجوع مالک، از بایع نخواهد بود.
نظر اکثریت
براساس ماده 303 قانون مدنی: «کسی که مالی را من غیر حق دریافت کند ضامن عین و منافع آن است، اعم از این‌که به عدم استحقاق خود عالم باشد یا جاهل»، همچنین به استناد ماده 390 قانون مذکور: «اگر بعد از قبض ثمن مبیع... مستحقٌ‌للغیر درآید، بایع ضامن است اگر چه تصریح به ضمان نشده باشد»، لذا در فرض سوال اگر مبیع مستحقٌ‌للغیر درآید اصل معامله باطل است و شرط مندرج در آن نیز بالتبع باطل خواهد شد، ولی اگر اصل معامله صحیح باشد با توجه به این‌که شرط مندرج در آن شرط نامشروع و خلاف قانون است با تقاضای ذی‌نفع باطل خواهد شد ولی مبطل عقد نیست.
نظر اقلیت
اگر در ضمن بیع، توافقی بین بایع و مشتری به وجود آید مبنی بر این‌که در صورت مستحقٌ‌للغیر بودن مبیع، بایع مسئولیتی نداشته باشد این توافق و شرط، خلاف مقتضای عقد نیست و در اصل مشتری از حق خود گذشته است و اثری در بیع ندارد، زیرا این شرط در راستای ماده 10 قانون مدنی منعقد شده است، نه خلاف اخلاق حسنه است و نه خلاف نظم عمومی و به عبارتی مشتری از حق خود مبنی بر استرداد ثمن چشم‌پوشی کرده است.