صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1390/01/01
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر اصفهان
موضوع
لزوم ارائه دلیل عدم مدیونیت از سوی خواهان در دعوای استرداد وجه
پرسش
با توجه به ماده 265 قانون مدنی که مقرر می‌دارد: «هر کس مالی به دیگری بدهد ظاهر درعدم تبرع است. بنابراین، اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون این‌که مقروض آن چیز باشد می‌تواند استرداد کند.»؛ در دعوای استرداد وجه آیا خواهان استرداد باید عدم مدیونیت خود را اثبات کند یا خوانده باید دلیل مدیون بودن خواهان را به دادگاه ارائه کند؟
نظر هیئت عالی
نشست قضایی (1) مدنی: با توجه به این‌که ماده 265 قانون مدنی در مبحث «وفای به عهد» آمده است به نظر می‌رسد دادن چیزی به دیگری، اماره وجود دین به او است و پرداخت‌کننده باید دلیل برائت ذمّه ارائه دهد تا بتواند آن را استرداد کند. رویه قضایی متمایل بر این است که پرداخت‌کننده و مدعی استرداد، موظف به آوردن دلیل برای اثبات عنوانی است که باز پس گرفتن مال را توجیه کند. نتیجتاً نظریه اکثریت قضات دادگاه‌های تجدیدنظر اصفهان تأیید می‌شود.
نظر اکثریت
با توجه به این‌که اولاً ماده 265 در ذیل مبحث وفای به عهد درج شده است و ثانیاً نظر به این‌که بر اساس ظن غالب خصوصاً در اسناد تجاری، هر پرداختی ظهور در ادای دین دارد؛ به نظر می‌رسد خواهان دعوای استرداد با توجه به امارات مذکور نتواند از اصل عدم مدیون بودن به نفع خود استفاده کرده و بار اثبات را به خوانده تحمیل کند و لذا باید جهات استحقاق خود بر استرداد وجه را ثابت کند.
نظر اقلیت
امر عدمی قابل اثبات نیست و طبق قاعده «البینه علی المدعی و الیمین علی ما انکر» و بر اساس اصل عدم، خواهان استرداد، نیازمند هیچ‌گونه دلیلی بر اثبات حقانیت خود بر استرداد وجهی که پرداخت آن مسلم است نیست و خوانده دعوا چنان‌چه بر خلاف ادعای خواهان، مدعی مقروض بودن خواهان شود انقلاب دعوا حادث می‌شود و در این‌صورت اثبات ادعا به عهده خوانده خواهد بود.