صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1386/12/03
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر نوشهر
موضوع
استفاده طرفین از حق حبس در صورت فسخ بیع
پرسش
طبق ماده 377 قانون مدنی «هر یک از بایع و مشتری حق دارد از تسلیم مبیع یا ثمن خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود، مگر این‌که مبیع یا ثمن موجل باشد، در این‌صورت هر کدام از بیع یا ثمن که حال باشد، باید تسلیم شود». حال چنان‌چه به لحاظ قانونی بیع فسخ شده است، آیا تحویل ثمن از طرف فروشنده به خریدار و تحویل مبیع از طرف خریدار به فروشنده، مستلزم حق حبس است؟ آیا طرفین می‌توانند از حق حبس استفاده کنند؟ در این خصوص سه دیدگاه وجود دارد: الف - این حق فقط در عقد بیع وجود دارد، آن هم بر فرض صحت عقد بیع. ب - حق حبس فقط مختص عقد بیع نیست، بلکه قانونگذار در قواعد حاکم بر حق‌العمل‌کاری، ورشکستگی، نکاح، حمل و نقل و... این امر را پیش‌بینی کرده است، یعنی هر جایی که منشأ آن عقد معوض باشد و در تمام قراردادهای معوض قابل تصور است ج - هرگاه دو تعهد در قبال همدیگر قرار گیرند، صرف‌نظر از این‌که منشأ تعهد عقد یا ایقاع یا واقعه حقوقی باشد، این حق قابل تصور می‌باشد.
نظر هیئت عالی
از زمان تحقق فسخ، آثار و نتایج مترتب بر عقود و قراردادها منتفی و دیگر از این حیث موجبی جهت حق حبس، برای طرفین باقی نمی‌ماند.
نظر اکثریت
نظر دوم مورد قبول است، چون فسخ، عقد نیست. بنابراین، قابل تصور و اجرا نیست.
نظر اقلیت
دیدگاه سوم مورد قبول است. هرگاه دو تعهد در قبال یکدیگر قرار گیرند، صرف‌نظر از منشأ تعهد، این حق قابل تصور است و چون فسخ ایقاع است. بنابراین، این حق قابل پیش‌بینی و اجرا می‌باشد.