تاریخ نظریه: 1401/06/12
شماره نظریه: 7/1401/525
شماره پرونده: 1401-26-525 ح
استعلام:
شخصی به موجب چندین دادنامه مستقل که همگی از سوی یک شعبه دادگاه صادر شده‌اند به پرداخت مبالغی به نفع یکی از بانک‌ها محکوم شده است. محکوم‌علیه، نسبت به محکوم‌به یکی از دادنامه‌های قطعیت‌یافته، دادخواست اعسار تقدیم کرده و دادگاه حکم بر تقسیط بدهی صادر نموده است. وکیل محکوم‌علیه ضمن پرداخت پیش‌قسط تعیینی دادگاه، با استناد به ماده 18 آیین‌نامه اجرایی نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1399/6/18 رئیس محترم قوه قضاییه، آزادی موکل خود را که در اجرای ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1394 در حبس است را درخواست کرده است. در خصوص این فرض خواهشمند است به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
اولاً، آیا مورد مشمول ماده 18 آیین‌نامه یادشده است و دادگاه باید دستور آزادی محکوم‌علیه را صادر کند؟ ثانیاً، در صورتی که محکوم‌علیه در دیگر محکومیت‌های قطعی خود دادخواست اعسار داده باشد و در همه پرونده‌ها پیش‌پرداخت تعیین شده باشد، وضعیت چگونه است؟ آیا آزادی محکوم‌علیه منوط به پرداخت پیش‌پرداخت در دیگر پرونده‌ها است یا صرف پرداخت پیش‌پرداخت در یکی از پرونده‌ها کفایت می‌کند؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً، چنانچه محکوم‌علیه دارای محکومیت‌های متعدد به نفع محکوم‌له واحد باشد، در صورت اثبات اعسار وی در خصوص یکی از محکومیت‌ها، چنین شخصی به طریق اولی نسبت به دیگر محکومیت‌ها نیز معسر است؛ زیرا هرگاه قادر به پرداخت دین (محکوم‌به) موضوع حکم اعسار نباشد، قادر به پرداخت دیون دیگر که مازاد بر آن است، نیز نمی‌باشد و از آن‌جا که محکوم‌له واحد است، طرح دعوای دیگر اعسار به دلیل استماع دفاعیات وی (محکوم‌له) در دعوای اعسار اول، امری عبث است (ماده 18 آیین‌نامه اجرایی نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1399/6/18 رئیس محترم قوه قضاییه نیز بر همین اساس وضع شده است).
ثانیاً، در فرض سوال با توجه به مراتب مذکور در بند فوق، نیازی به طرح دعاوی متعدد اعسار در خصوص دیگر موارد محکوم‌به نیست؛ اما در صورت تقدیم دادخواست‌های متعدد و صدور احکام تقسیط جداگانه، به نظر می‌رسد وفق بخش دوم ماده 18 آیین‌نامه یادشده، همچنان اثر حکم تقسیط یکی از احکام نسبت به دیگر احکام بین طرفین جاری خواهد بود و پرداخت پیش‌قسط در یکی از پرونده‌ها، موجبات آزادی محکوم‌علیه را فراهم می‌آورد.