صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/11/11
برگزار شده توسط: استان آذربایجان غربی/ شهر مهاباد
موضوع
مطلق یا مشروط بودن تمکین عام و خاص زوجه
پرسش
آیا تمکین (عام و خاص) زوجه مشروط به آن است که زوج نیز به تکالیف خود در قبال زوجه عمل کند یا مطلق است؟ و زوجه در این صورت می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و حق و حقوق خود را استیفاء کند. مستند قانونی و استدلال خود را بیان کنید.
نظر هیات عالی
در فرض سوال با توجه به اطلاق ماده 1102 قانون مدنی به صرف تحقق عقد نکاح، زوجه بدون وجود مانع شرعی یا خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی، ملزم به انجام وظایف زوجیت و تمکین خاص است والا استحقاق دریافت نفقه را نخواهد داشت و حق حبس زوجه در قبال مطالبه مهریه تا پیش از وقوع تمکین و زندگی مشترک، در برابر نفقه نیست و قابل تسری به سایر حقوق مالی زوجه نمی‌شود؛ با این وصف نظریه اکثریت مورد تایید هیات عالی است.
نظر اکثریت
با توجه به اطلاق ماده 1102 ق مدنی که به صرف جاری شدن عقد نکاح به صورت صحیح تکالیف و حقوق زوجین مستقر می‌شود و ماده 1108 ق مدنی هر گاه زن بدون مانع شرعی از انجام وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود نشان دهنده این است که تمکین زن از شوهر مطلق است یعنی تمکین مشروط به دادن نفقه از طرف شوهر نیست بلکه نفقه دادن شوهر مشروط به تمکین زن است و ماده 1115 ق مدنی گفته است که اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف و ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می‌تواند مسکن علیحده امتیاز کند و در صورت ثبوت محکمه حکم به بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن معذور است در بازنگشتن به منزل مستحق نفقه است. ملاحظه می‌شود که ماده 1115 ق مدنی فقط در خصوص بودن و بازگشتن به منزل مشترک آن هم با اذن و مراجعه به محکمه و ثبوت آن در دادگاه صالح به زن اجازه می‌دهد که به منزل مشترک برنگردد لذا همچنان اطلاق و اصل مذکور در ماده 1102 ق مدنی به قوت خود باقی است و استفتاهات صورت گرفته از مراجع تقلید و منابع فقهی نیز همین اطلاق را تایید و اشاره کرده است پس نتیجه اینکه تمکین زن از شوهر مشروط به دادن نفقه نیست اما استحقاق نفقه مشروط به تمکین است و در صورت عدم پرداخت زن باید به محکمه مراجعه و احقاق حق نماید.
نظر اقلیت
تمکین زن از شوهر و دادن نفقه توسط شوهر هر دو مشروط به انجام متقابل وظایف زوجیت است و چنانچه هر یک از طرفین از ادای تکالیف خوداری نمایند طرف مقابل نیز حق دارد حوداری نماید چرا که ماده 1085 و 1115 ق مدنی می‌گوید زن حق دارد تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده است از ایفای وظایف خوداری نماید و مستحق نفقه است و ماده 1107 ق مدنی می‌گوید نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن و البسه و هزینه‌های درمانی پس بنابراین تا زمانی که زن نفقه‌اش را دریافت نکرده باشد یا مسکن متناسب و علیحده نداشته باشد اجازه دارد از انجام وظایف خود امتناع نماید.