تاریخ نظریه: 1400/12/04
شماره نظریه: 7/1400/1316
شماره پرونده: 1400-76-1316 ح
استعلام:
8- اگر شخص الف یک منزل مسکونی یا هر عین معینی را به شخص ب بفروشد و ثمن مال باشد و فروشنده از حق حبس خود استفاده کند و از استرداد مبیع تا زمان پرداخت ثمن خودداری کند، اگر در این مدت از مبیع استفاده کرده باشد یا اینکه مبیع بدون استفاده باشد آیا خریدار می‌تواند اجرت المثل مبیع را از زمان معامله تا زمان پرداخت ثمن و تسلیم آن از فروشنده مطالبه کند یا خیر؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً، با توجه به اینکه به محض وقوع عقد بیع عین معین، مشتری مالک مبیع می‌شود، اعمال حق حبس موضوع ماده 377 قانون مدنی مجوز استفاده فروشنده از منافع و نمائات مبیع که متعلق به مشتری است؛ نمی‌باشد و چنانچه فروشنده در مدت حق حبس از مبیع استفاده کند، مانند اینکه در ملک سکونت کند، مشتری مستحق اجرت‌المثل است؛ مگر اینکه اراده طرفین بر این تعلق گرفته باشد که مادامی که ثمن تأدیه نشود، مبیع در تصرف فروشنده بوده و حق استفاده داشته باشد که احراز این امر با توجه به متن قرارداد و اوضاع و احوال حاکم بر قضیه بر عهده قاضی رسیدگی‌کننده است.
ثانیاً، چنانچه در فرض سوال فروشنده از مبیع استفاده نکرده باشد، از آنجایی که استفاده‌کننده از حق حبس، امین قانونی است و تنها در صورت تقصیر در نگاهداری عین متعلق به دیگری ضامن آن است، لذا فروشنده ضامن پرداخت منافع غیر مستوفات نیست و مشتری مستحق دریافت اجرت‌المثل نیست؛ زیرا فروشنده به حکم قانون حق داشته است که اجرای تعهد خویش را معلق به وصول ثمن سازد.