صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/01/08
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر محمود آباد
موضوع
عدم ایفای تعهد زوج نسبت به مهریه تعدیل شده
پرسش
در یک پرونده مطالبه مهریه، دادگاه حکم به پرداخت سکه بهار آزادی به صورت تقسیط (10 عدد، پیش پرداخت و هر سه ماه یک سکه تا استهلاک کامل) صادر کرده است. در زمان اجرای حکم، به موجب توافق خواهان (زوجه) و خوانده (زوج)، زوجه ضمن بخشیدن 50 عدد سکه (اسقاط حق مالکیت خود بر 50 عدد سکه)، موافقت نمود زوج هر4 ماه یک سکه پرداخت نماید. حال سوال این است: 1- با توجه به این توافق، تکلیف پرونده اجرای احکام چیست؟ آیا پرونده اجرا بسته می‌شود و در صورت عدم پرداخت مبلغ مورد توافق از سوی زوج، زوجه باید مجدداً دادخواست مطالبه مهریه بدهد؟ 2- اگر زوج توانایی پرداخت سکه در هر 4 ماه را نداشته باشد؛ آیا می‌تواند مجددا تقاضای تعدیل در مبلغ مورد توافق با زوجه را نماید؟
نظر هیات عالی
در فرض سوال: 1- در صورت توافق زوج و زوجه پرونده اجرای احکام مدنی مختومه نشده و ادامه عملیات اجرایی قابلیت پیگیری دارد و زوجه نیازی به تقدیم دادخواست مجدد ندارد.
2- اگر زوج توانایی پرداخت اقساط مهریه (محکوم‌به) و یا مورد توافق را نداشته باشد، می‌تواند با طرح دعوی مقتضی، تقاضای تعدیل اقساط مهریه را بنماید.
نظر اکثریت
1- اگر این توافق به صورت کتبی باشد نوعی سازش در مرحله اجرای حکم محسوب می‌شود و اجراییه باطل نمی‌شود بلکه بر اساس توافق جدید، اجرای حکم پیش می‌رود؛ اما اگر این توافق، خارج از اجرای احکام باشد، از نظر دادگاه، اعتباری ندارد اما زوج می‌تواند بعدا دعوای تعدیل اقساط مطرح نماید و این توافق را در دادگاه ارائه دهد؛ در این‌صورت، دادگاه بر اساس آن و نیز وضعیت جدید زوج، حکم به تعدیل اقساط صادر می‌نماید.
2- پرونده اجرایی باید مفتوح باشد حتی اگر بعدا در خصوص نحوه پرداخت، توافق دیگری صورت گیرد؛ بنابراین پرونده اجرایی را به صرف چنین توافقی نمی‌بندیم؛ چون دادنامه هنوز اجرا نشده است و یا حداقل به طور کامل، اجرا شده محسوب نمی‌شود. در واقع، اصل محکومیت به موجب دادنامه همچنان باقی است. صرف پیدایش هر امر حادثی نمی‌تواند اصل محکومیت را تغییر دهد. در واقع در اینجا اصل حکم و محکومیت باقی است فقط در مورد نحوه اجرا اختلاف وجود دارد.
3- تعدیل به صورت توافق بعدی معنا ندارد؛ بلکه زوج باید اعسار مجدد بدهد؛ اعسار مجدد نسبت به اینکه توان پرداخت همین مبلغ را نیز ندارد؛ تعدیل توافقی مجدد پس از تعدیل اول، معنا ندارد؛ بلکه باید تقاضای تقسیط مجدد بدهد. در این صورت دادگاه با استناد به ماده 277 قانون مدنی و ماده 11 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و تبصره‌های آن، تصمیم‌گیری خواهد نمود. طبق این ماده، «در صورت ثبوت اعسار، چنانچه مدیون متمکن از پرداخت به نحو اقساط شناخته شود، دادگاه ضمن صدور حکم اعسار با ملاحظه وضعیت او مهلت مناسبی برای پرداخت می‌دهد یا حکم تقسیط بدهی را صادر می‌کند. در تعیین اقساط باید میزان درآمد مدیون و معیشت ضروری او لحاظ شده و به نحوی باشد که او توانایی پرداخت آن را داشته باشد.» همچنین، ماده 277 بیان می‌دارد: «متعهد نمی‌تواند متعهدله را مجبور به قبول قسمتی از موضوع تعهد نماید ولی حاکم می‌تواند نظر به وضعیت مدیون مهلت عادله یا قرار‌اقساط دهد.»
4- اگرچه با یکدیگر توافق کرده‌اند اما وقتی زوج مفاد توافق را انجام نداده است مانند آن است که اصلا توافقی نکرده‌اند؛ در نتیجه باید به وضعیت پیش از توافق آنان باز گردیم؛ یعنی همان پرونده اجرایی سابق. در بسیاری از آرای صادره در این مورد نیز معمولا قید می‌شود: اگر زوج برخلاف تقسیط عمل کند کل مهریه را باید بدهد که این به معنی بازگشت به وضعیت قبلی خواهد بود.
نظر اقلیت
1- به دنبال توافق، پرونده از آمار کسر می‌شود تا ببینیم شرایط توافق، فراهم شده است. اگر شرایط توافق، فراهم بود دادگاه می‌تواند توافق آنها را مجددا تقسیط نماید.
2- در رد نظر اکثریت (شماره 3) باید گفت: اعسار نسبت به توافق زوجین معنا ندارد؛ بلکه زوج باید نسبت به حکم دادگاه، اعسار بدهد. توافق ارتباطی به دادگاه ندارد که دادگاه بیاید اعسار نسبت به مبلغ توافق را بررسی نماید و تصمیم‌گیری کند. اجرای احکام مدنی، مجری حکم دادگاه است نه مجری توافق طرفین.