صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/04/07
برگزار شده توسط: استان تهران/ شهر تهران
موضوع
اماره مدیونیت در دادن و استرداد مال
پرسش
اگر کسی مالی به دیگری بدهد آیا می‌تواند بعداً آن را مسترد کند؟ (تحلیل آن بر اساس ماده 265 قانون مدنی چه می‌باشد) به عبارت دیگر دادن مال، اماره مدیونیت می‌باشد یا خیر؟ بار اثبات ادعا بر عهده دهنده مال می‌باشد یا گیرنده مال؟
(ماده 265 قانون مدنی: «هر کس مالی به کسی ظاهر در عدم تبرع است. بنابراین اگر کسی چیزی به کسی بدهد بدون آنکه مقروض آن چیز باشد، می‌تواند استرداد نماید.»)
نظر هیئت عالی
صدر ماده 265 قانون مدنی ظهور در عدم تبرع دادن مال به دیگری دارد؛ بنابراین کسی که مدعی وقوع هبه یا صلح بلاعوض یا مدیونیت مال دهنده است؛ باید تبرعی بودن یا عدم امکان استرداد مال مأخوذه را ثابت کند.
نظر اکثریت
شخصی که مال گرفته باید ثابت کند که شخصی که مال به وی داده است (مدعی) مقروض وی بوده است (بار اثبات بر عهده شخصی است که ادعای مقروض بودن شخص دهنده مال می‌نماید) زیرا امر عدمی، قابلیت اثبات ندارد.
نظر اقلیت
ماده 265 در صدر ماده یک قاعده تاسیس نموده است. در ادامه ماده واژه «بدون آن که مقروض باشد» آمده است. بنابراین اگر کسی مالی به دیگری بدهد باید ثابت نماید که مدیون نبوده است. لذا بار اثبات و بینه بر عهده مدعی است و قاعده ید نیز این نظر را تقویت می‌نماید. مضافاً به این که عرف نیز دهنده مال به دیگری را مدیون دانسته چراکه عرفاً وقتی کسی مالی به دیگری می‌دهد اصل بر این است که دارنده، دین خود را ادا می‌کند و این پرداخت اماره وجود دین می‌باشد. از طرفی ماده 265 قانون مدنی در ذیل مبحث سقوط تعهدات بیان گردیده، که بیان آن در ذیل این مبحث خود موید آن است که اولاً: دادن مال، نشان‌دهنده وجود دین می‌باشد. ثانیاً: پرداخت آن در جهت پرداخت دین و اماره مدیونیت بوده که عرف و اصول حقوقی نیز موید مدیونیتِ دهنده مال می‌باشد.