تاریخ نظریه: 1402/12/02
شماره نظریه: 7/1402/979
شماره پرونده: 1402-168-979ک
استعلام:
بر اساس ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، «شاکی می‌تواند جبران تمام ضرر و زیان‌های مادی و معنوی و منافع ممکن‌الحصول ناشی از جرم را مطالبه کند». از طرف دیگر به دلالت نص تبصره 2 همان ماده «منافع ممکن‌الحصول تنها به مواردی اختصاص دارد که صدق اتلاف نماید. همچنین مقررات مرتبط به منافع ممکن‌الحصول و نیز پرداخت خسارت معنوی شامل جرایم موجب تعزیرات منصوص شرعی و دیه نمی‌شود.»
الف- حال با توجه به تبصره ماده قانونی اخیرالذکر، چنانچه در حادثه‌ای نقاش زبردست، جراح حاذق و یا راننده تاکسی دچار مصدومیت شدید شود، به نحوی که برای چندین ماه قادر به انجام هیچ‌گونه فعالیتی نباشد و منافع مسلمی از ایشان به عنوان منافع محقق‌الحصول سلب گردند، آیا این خسارات و منافع تقویت شده با لحاظ قاعده فقهی «لاضرر و لاضرار فی‌الاسلام» و مواد 1 و 3 قانون مسئولیت مدنی قابل مطالبه است؟
ب) منظور از عبارت «منافع ممکن‌الحصول تنها به مواردی اختصاص دارد که صدق اتلاف نماید» مندرج در تبصره یادشده چیست؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
منافع ممکن‌الحصول، منافعی هستند که مقتضی وجود آنها حاصل شده باشد. این گونه منافع را عرف و قانون در حکم موجود می‌داند و چنانچه کسی آن را تلف کند یا باعث تفویت آن شود، باید خسارت ناشی از اقدام خود را جبران کند؛ مانند اجرت‌المثل ایام بیکاری راننده شاغل تاکسی صدمه‌دیده که با توجه به تبصره 2 ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری و قواعد تسبیب و لاضرر و مقررات قانون مسئولیت مدنی، این قبیل منافع قابل مطالبه‌اند؛ به هرحال تمیز و تشخیص منافع ممکن‌الحصول در هرمورد، به عهده قاضی رسیدگی‌کننده می‌باشد و احصاء مصادیق آن از وظایف این اداره کل خارج است.