صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1400/03/04
برگزار شده توسط: استان گیلان/ شهر سیاهکل
موضوع
ماهیت حقوقی سرمهر
پرسش
ماهیت حقوقی «سرمهر» چیست؟ آیا این عمل حقوقی، هبه است یا صلح؟ در فرضی که قبض از سوی عروس صورت نگرفته تکلیف چیست؟ اگر مال توسط دهنده به فروش برود آیا مشمول عنوان جزایی فروش مال غیر است؟
نظر هیات عالی
در فرض سوال، مشخص نیست منظور از سرمهر چیست. چنانچه منظور آن باشد که پدرشوهر به عنوان شخص ثالث مال معین خود را قسمتی از مهریه قرار دهد و زوجه قبول کند، در این صورت برابر ماده 10 قانون مدنی و حاکمیت اراده اقتضا می‌کند چنین قراردادی صحیح می‌باشد. در نتیجه عین معین به مالکیت زوجه در می‌آید و فروش آن توسط شخص ثالث، فروش مال غیر تلقی می‌شود. در صورتی که کلی باشد، زوجه می‌تواند انجام تعهد را از شخص ثالث بخواهد و بحث فروش مال غیر منتفی است.
در غیر این صورت، تشخیص ماهیت آن با مقام رسیدگی کننده است که ممکن است بنا به تشخیص دادگاه، هبه یا صلح بلاعوض باشد که بر طبق مقررات مربوط به آن عمل می‌شود.
نظر اکثریت
فرض سوال با عنوان حقوقی هبه مطابقت دارد و چنانچه واهب (پدر شوهر) علی‌الاطلاق مالی به عروس بدهد ظهور در هبه دارد مگر اینکه بخواهد الزامات مربوط به هبه (از جمله رجوع و قبض) را نداشته باشد در قالب عقد صلح این بخشش را انجام می‌دهد. بنابراین در فرض سوال اگر مال به قبض متهب نرسیده باشد هبه تمام نشده است و مالکیت عروس به آن مستقر نشده است و اگر قبل از قبض، همین مال توسط پدر همسر به عنوان واهب به غیر منتقل شود به دلیل عدم استقرار مالکیت عروس بر آن امکان طرح شکایت کیفری فروش مال غیر نیست؛ صلح اصولاً در مورد معاملات انجام می‌شود نه در فرض سوال.
نظر اقلیت
با توجه به اینکه چنین رسمی مدت‌های مدید در جامعه جریان داشته و نیت باطنی پدر همسر در مورد این بخشش، اعطای بی‌برگشت مال به عروس و مالکیت مشارالیها بر آن بوده و با توجه به قاعده «العقود تابعه للقصود» این عمل حقوقی در قالب عقد صلح تحلیل می‌شود و مطابق قانون به صورت لازم و بدون حق رجوع منعقد می‌شود و مالکیت عروس به آن از لحظه اعطاء مال بدون نیاز به قبض عروس مستقر می‌شود و در صورت فروش آن به غیر تحت عنوان جزایی فروش مال غیر با احراز سایر شرایط قابل تعقیب و رسیدگی است