صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/08/01
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر بندر ترکمن
موضوع
اثبات نسب از طریق تست DNA در صورت فوت پدر
پرسش
مردی فوت شده در حالی که هیچ ازدواجی برای او ثبت نشده، خانمی مراجعه کرده و مدعی اثبات نسب می‌باشد؛ آیا صرف انجام آزمایش DNA مثبت نسب شرعی است یا مقدمتاً باید نکاح شرعی والدین نیز اثبات شود؟
نظر هیات عالی
صرف آزمایش DNA نمی‌تواند مثبت نسب شرعی باشد و در حد یک نظر کارشناسی است و چنانچه محفوف به قرائن دیگر باشد، می‌تواند مثبت نسب باشد و الا قابل پذیرش نمی‌باشد؛ لذا نظر اکثریت مورد تایید است.
نظر اکثریت
اثبات نسب از طریق آزمایش ژنتیک، موضع مشخص قانونی ندارد و پذیرش این آزمایش‌ها برای اثبات نسب در فقه به روشنی تبیین نشده است و حجیت این امر نیاز به تفحص دارد. یکی از مباحث مهم در رابطه با همین موضوع بحث قاعده فراش است؛ این قاعده یا عبارت فقهی الولد للفراش و للعاهد الحجر به این مسئله اشاره دارد که فرزندی که از زن شوهردار متولد شده است از آن شوهر است ماده 1158 قانون مدنی مقرر می‌دارد: طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از نه ماه نگذشته باشد نقش این قاعده زمانی بیشتر به چشم می‌آید که شکی حاصل شود مبنی بر اینکه زن از همبستری با شوهری غیرشرعی صاحب فرزند شده و این فرزند متعلق به همسر شرعی او نمی‌شود در صورت بروز چنین شکی می‌توان با استناد به این قاعده طفل متولد شده را منتسب به همسر شرعی زن دانست. با مراجعه به متون فقهی می‌توان دریافت که شارع مقدس بر مبنای فلسفه حفظ و ثبات نظام خانواده نسبت به نفی نسب و راه‌های اعمال آن سختگیری ویژه‌ای اعمال کرده است و با توجه به حصری بودن راه نفی نسب به لعان اطمینان حاصل از آزمایش DNA در نفی نسب به لحاظ شرعی و قانونی فاقد اعتبار و حجیت است از سوی دیگر اصل بر عدم وقوع نکاح است و اثبات زوجیت نیاز به دلایلی همچون اقرار سند کتبی شهادت شهود یا سوگند دارد و حال که در اصل مثبت نسب شرعی بودن آزمایش DNA تردید وجود دارد؛ فلذا نمی‌توان از طریق آزمایش ژنتیک مشروعیت نسب و نیز رابطه زوجیت را استنباط نمود.
نظر اقلیت
بررسی ادله اثبات نسب حکایت از آن دارد که این ادله حصری نیست و از آنچه در متون فقهی مطرح گردیده می‌توان ادعا کرد که اماره فراش تنها راه علمی اثبات نسب در زمان خود بوده و در آن زمان راه قابل اعتماد دیگری برای اثبات نسب وجود نداشت. امروزه آزمایش‌های ژنتیک با قاطعیت تعیین کننده نسب و فصل کننده مناقشه می‌باشد و با توجه به اینکه ماهیت ادله اثبات دعوا ظنی و اعتبار آنها نسبی است و نصی مبنی بر موضوعیت این طرق وجود ندارد؛ فلذا امکان تلقی آزمایش DNA به عنوان دلیلی مستقل در اثبات نسب وجود دارد. قاعده فراش یک اماره‌ای است مبتنی بر ظن و احتمال، اثبات خلاف نیز در آن وجود دارد و از سویی DNA هم یک اماره‌ای در همین راستا می‌باشد و می‌توان گفت در عالم واقع DNA قوی‌تر از قاعده فراش بوده و کاشف از حقیقت می‌باشد و اگر در نظر قاضی با اوضاع و احوال و قرائن ثابت باشد می‌توان با تمسک به آن نسب را نیز اثبات کرد. توجهاً به اصل طهارت مولد و اصل صحت وقتی DNA لحوق طفل به شخص معین را ثابت کرد هیچ لزومی به ورود به بحث زوجیت نبوده و شرعیت زوجیت والدین از این اصول استنباط می‌گردد.