صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1383/09/16
برگزار شده توسط: استان آذربایجان شرقی/ شهر سراب
موضوع
اثر حقوقی سوگند خوانده پس از صدور رأی و در مرحله واخواهی
پرسش
در یک دعوای حقوقی به لحاظ عدم حضور خوانده در جلسه دادرسی ادعای خواهان صرفاً با سوگند او اثبات و رأی غیابی بر له او صادر شده است با این توضیح که به لحاظ عدم حضور خوانده، دادگاه عدم حضور وی را نکول محسوب و سوگند را به خواهان رد کرده و وی سوگند یاد کرده است. پس از صدور رأی، خوانده ضمن واخواهی اعلام داشته حاضر است به عنوان منکر طبق قاعده فقهی «البینه للمدعی و الیمین علی من انکر» سوگند یادکند تکلیف دادگاه چیست؟
نظر هیئت عالی
مدعی برای اثبات ادعایش ناچار از اقامه دلیل است و بر حسب مقررات ماده 277 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی در صورتیکه برای خواهان امکان اقامه بینه شرعی نباشد، میتواند با معرفی یک گواه مرد یا دو گواه زن با سوگند ادعای خود را به اثبات برساند. با توجه به مراتب مرقوم و مقررات ماده 272 همان قانون هرگاه خوانده منکر ادعای خواهان باشد بر حسب تقاضای خواهان، منکر ادای سوگند میکند و به موجب آن ادعای خواهان ساقط خواهد
شد. در مورد سوال مطروحه سوگند خواهان برای اثبات ادعایش ولو در غیاب خوانده وجاهت شرعی ندارد و با واخواهی محکومٌ علیه غایب دادگاه ناچار است بر طبق مقررات شرعی و قانونی به اعتراض واخواه رسیدگی و بینه شرعی خواهان را استماع کند و در صورت عدم امکان بینه شرعی میتواند از منکر ادعای سوگند کند و اگر خوانده از ادای سوگند امتناع ورزیده و سوگند را به خواهان واگذارد خواهان فقط در این مورد میتواند دعوا را با سوگند به اثبات برساند و در هر صورت مقررات ماده 286 قانون مزبور انطباقی با سوال مطروحه ندارد و دادگاه مکلف است در صورت واخواهی محکومٌ علیه اقدام خلاف قانون مرحله غیابی را ترمیم و به صورتیکه گفته شد عمل کند در خاتمه اضافه میکند مقررات ماده 1331 قانون مدنی راجع به سوگندی است که بر حسب مقررات قانونی صورت گرفته باشد.
نظر اکثریت
در فرض سوال در مرحله واخواهی تقاضای اتیان سوگند توسط خوانده (واخواه) پذیرفته نیست زیرا اولاً طبق ماده 1331 قانون مدنی که صراحت دارد: «قسم قاطع دعواست و هیچ گونه اظهاری که منافی با قسم باشد از طرف پذیرفته نخواهد شد.». ثانیاً چنانچه در دعوای حقوقی، خواهان تقاضای قسم کند دادگاه وقت رسیدگی تعیین و طرفین را جهت اتیان سوگند، دعوت میکند. چنانچه خوانده علیرغم ابلاغ قانونی اخطاریه حاضر نشود به صراحت ماده 286 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی عدم حضور وی بدون عذر موجه نکول محسوب و دادگاه قسم را به طرف دعوا رد میکند و با اتیان سوگند او رأی صادر میکند و ادعای خلاف آن پذیرفته نیست. ثالثاً حضرت امام خمینی در مسأله 8 از کتاب قضا (ترجمه تحریرالوسیله جلد 4 صفحه 106 (میفرماید: «لو رجع المنکر الناکل عن نکوله فان کان بعد حکم الحاکم علیه او بعد حلف المدعی المردود علیه الحلف لایلتفت الیه..» «اگر منکری که نکول کرده از نکولش برگردد اگر بعد از حکم حاکم علیه او یا بعد از قسم خوردن مدعی که قسم به او رد شده است باشد اعتنایی به آن نمیشود». در فرض مسأله فوق نیز چنین است عدم حضور خوانده در مرحله بدوی طبق موازین قانونی نکول محسوب و خواهان قسم یاد کرده و ادعایش ثابت شده است. بنابراین، به ادعای واخواه در مرحله واخواهی توجهی نمیشود.
نظر اقلیت
مرحله واخواهی در واقع جزیی از مرحله بدوی و در واقع تکرار آن است و چون طبق قاعده فقهی (الغائب) علی جعته واخواه (خوانده دعوی بدوی) پس از واخواهی حق دفاع از دعوای مطروحه را دارد لذا به محض حضور در جلسه دادرسی میتواند تقاضای قسم را پاسخ گفته و سوگند یاد کند دادگاه باید ضمن استماع سوگند وی مجدداً رسیدگی و رأی صادر نماید.